Кӧрʹе ԝә дькә ԛарʹини: «Әз нькарьм ве йәке бькьм! Әв йәк гәләк чәтьн ә! Әзе тʹӧ щара нькарьбьм ве йәке һин бьм!» Әв дьлтәнг дьбә у дьхԝазә ви шьхӧли бьһелә, чьмки жерʹа чәтьн ә. Тӧ ида ԝәстийа йи жерʹа бежи, ԝәки әԝ ԛәԝате бьдә хәбате, ле тӧ дьхԝази ԝәки әԝ һин бә кӧ чаԝа чәтьнайа алт кә. Гәло тӧ гәрәке дәрберʹа али ԝи бьки? Гәло тӧ гәрәке бьһели ԝәки әԝ дәсте хԝә бәржер кә? Йан тӧ гәрәке зарʹа хԝә һин ки, ԝәки әԝ бәрдәԝам кә чәтьнайа алт кә?

 Хирәтбун гәләк фәрз ә. Чахе де-бав али зарʹа хԝә дькьн ԝәки әԝ хирәт бә, әԝ йәк ԝе али ԝи бькә кӧ мәкʹтәбеда рʹьнд һин бә, жь алийе физики у емосийалида дьһа сьһʹәт-ԛәԝат бә у һәләԛәтийа ԝи жи ԝе тʹәви мәрьва дьһа баш бә. Ле һәрге де-бав тʹьме зарʹа хԝә дьпʹарезьн у наһельн ԝәки әԝ хԝәха чәтьнайа алт кә, ԝи чахи зарʹа ԝан ԝе бькʹәвә депресийайе, ԝе хԝә ӧса тʹәхмин кә кӧ тʹӧ тьшт дәсте ԝи найе у ԝе жь әʹмьре хԝә кем ләзәте бьстинә.

 Хирәтбун дькарә ԛәԝи бә. Һәла һе зарʹед бьчʹук жи дькарьн хирәта хԝә ԛәԝи кьн ԝәки чәтьнайа алт кьн у проблема сафи кьн. Ль гора лекʹолинәки, зарʹа 15 мәйи ԝе дьһа бь хирәт тьштед чәтьн алт кә, һәрге пешийе бьвинә кӧ ча кәсе мәзьн бь хирәт чәтьнайед хԝә сафи дькә, нә кӧ һеса шьхӧле хԝә тинә сери.

 «Те бира мьн кӧ мьн ча ԛизед хԝә һин дькьр бәнед солед хԝә гьре дьн. Әв йәк рʹожәкеда найе стандьне. Һәр щар чахе ԝанрʹа лазьм бу бәнед солед хԝә гьредьн, әԝана 10-15 дәԛа рʹудьньштьн у дькьрьнә бира хԝә кӧ ча ве йәке бькьн. Паше мьн али ԝан дькьр. Ԝәкә чәнд мәһ лазьм бу һʹәта кӧ әԝана ве йәке һин бун у әв йәк бе һесьр дәрбаз нәдьбу. Мьн дькарьбу әʹмьре хԝә һеса кьра һәрге солед бе бән ԝанрʹа бькʹьрʹийа. Ле щара мәрʹа ча де-баварʹа сәбьр лазьм ә ԝәки зарʹед хԝә һин кьн бь сәбьр бьгьһижьнә нета хԝә».—Колин.

 Хирәтбун дькарә сьст бә. Һьнә де-бав бе һʹәмде хԝә дькарьн бьбьнә мәʹни, ԝәки хирәта зарʹед ԝан сьст бә. Гәло ча? Сәва кӧ зарʹ бькарьбә хԝәда баԝәр бә, һьнә де-бав ләз дькʹәвьн зарʹа хԝә жь һʹәму чәтьнайа «хьлаз кьн», ԝәки әԝ хԝә бекер һʹәсаб нәкә у дьлтәнг нәбә. Ле әв йәк дькарә нәбаш сәр зарʹа һʹӧкӧм кә. Авторәк бь наве Щесика Лаһей ӧса дьньвисә: «Һәр щар чахе әм зарʹед хԝә жь чәтьнайа хьлаз дькьн . . . әм ча бежи ԝанрʹа дьбежьн, ԝәки әԝана нәщерʹьбанди нә у әм баԝәр накьн кӧ әԝана хԝәха дькарьн ԝан чәтьнайа сафи кьн». a Ахьрийа ве йәке чь йә? Зарʹ дькарьн зу дьлтәнг бьн у хирәт нәкьн чәтьнайед хԝә сафи кьн, чьмки ԝе бьфькьрьн кӧ лазьм ә ԝәки кәсе мәзьн дәԝса ԝан чәтьнайа сафи кә.

 Ԝана һелан кьн кӧ хирәт бьн. Де-бав дькарьн зарʹед хԝә һин кьн хирәт бьн бь ве йәке, кӧ ль гора салед ԝан шьхӧл бьдьнә ԝан. Мәсәлә, зарʹед 3-5 сали дькарьн кʹьнща ԛәт кьн у листокед хԝә щиԝар кьн. Ле зарʹед һьнәк мәзьн дькарьн хԝарьне щиԝар кьн, тʹәхтә рʹаст кьн, паше пәй хԝәрʹа тʹоп кьн, сьфьре тʹәмьз кьн у гәмаре бавежьн. Ле нә һәр гав зарʹ дьхԝазьн шьхӧле мале бькьн, йәкә әԝана кʹаре дьстиньн гава де-бав жь бьчʹуктайеда шьхӧле мале дьдьнә ԝан. Зарʹ чь кʹар жь ве йәке дьстиньн? Әԝана һин дьбьн хирәт бьн, у әв йәк ԝе али ԝан бькә кӧ гава әԝана мәзьн бьн, хәбата чәтьн ле лазьм жь дәсте хԝә бәрʹнәдьн.

 Принсипа Кʹьтеба Пироз: «Һәр шьхӧлида кʹар һәйә» (Мәтʹәлок 14:23).

 «Ԝәʹдә бадиһәԝа хәрщ нәкьн у зарʹарʹа шьхӧлед бекер нәдьн тʹәне жь бо ве йәке, кӧ әԝана тьштәкива мьжул бьн. Тʹӧ кәс у һәла һе зарʹа жи әв йәк хԝәш найе. Шьхӧләки ӧса бьдьнә ԝан, кӧ кери ԝан бе. Һәрге зарʹа ԝә бьчʹук ә, һʹәта кʹидәре дәсте ԝи дьгьһижә, бьра тʹозе һьлдә. Чахе әʹрәбе дьшон, бьра зарʹ али ԝә кә щийед ньмьз бьшо. Паше бир нәкьн бона ԝи шьхӧли пʹайе зарʹа хԝә бьдьн».—Крис.

 Гава зарʹ шьхӧләкә чәтьн дькә, рʹебәрийа ԝи бькьн. Щара зарʹ шьхӧле хԝә нивида дьһельн чьмки ньзаньн ча әве шьхӧли хьлаз кьн. Ләма жи чахе һун зарʹа хԝә тьштәки тʹәзә һин дькьн, ԝе баш бә ве методе бьдьнә хәбате: Пешийе бьра зарʹ бьньһерʹә ча һун әв шьхӧл дькьн. Паше тʹәвайи ве йәке бькьн. Паше жи бьньһерʹьн кӧ ча зарʹ әв шьхӧл дькә у ширәта бьдьнә ԝи. Хьлазийеда, бьра зарʹ бь тʹәмами әв шьхӧл хԝәха бькә.

 Принсипа Кʹьтеба Пироз: «Мьн мәсәлә ԝәрʹа һишт, ԝәки чь кӧ мьн бона ԝә кьр, һун жи һәма ӧса бькьн» (Йуһʹәнна 13:15).

 «Дькарьм бежьм, кӧ һәрге әм дьхԝазьн ԝәки зарʹед мә хирәт бьн у бь сәбьр бьгьһижьнә нетед хԝә, әм де-бав гәрәке ве йәкеда мәсәла баш бьн бона зарʹед хԝә. Әм гәрәке хԝәха ԝан һʹӧнӧра бьдьнә кʹьфше, кʹижан кӧ әм дьхԝазьн ԝәки зарʹед мә нав хԝәда пешда биньн».—Доуг.

 Али зарʹа хԝә кьн ԝәки фәʹм кә, кӧ щара һәр кәсирʹа чәтьн ә шьхӧләки бькә, йан жи ԛә нькарә бькә. Дәрәщәкә жь әʹмьре хԝә гьли кә, кӧ чахе щәм тә шьхӧләки дәрнәдькʹәт, ле тә хԝә паш нәхьст у әв йәк кʹаре тәрʹа ани. Зарʹа хԝәрʹа шьровәкә кӧ әв йәк нормал ә чахе чәтьн ә шьхӧләки тʹәзә бькә, у гава шашийа дькә, әв дькарә али ԝи бькә пешда һәрʹә. Зарʹа хԝәрʹа бежьн, кӧ шашийед ԝи һʹәзкьрьна ԝә һьндава ԝида кем накә. Чахе мәрьв спортева мьжул дьбьн, масулкед ԝан мәзьн у ԛәԝи дьбьн, ӧса жи фәрәсәтед зарʹед ԝә дьһа ԛәԝи дьбьн, чахе һун мәщале дьдьнә ԝан хԝәха чәтьнайа сафи кьн. Ләма жи гава зарʹ рʹасти чәтьнайа те, дәԝса кӧ дәрберʹа али ԝи бькьн, һәрге дьлтәнг дьбә жи мәщале бьдьнә ԝи хԝәха ве чәтьнайе сафи кә. Кʹьтебәкеда те готьне, ԝәки «методәкә һәри баш кӧ щаһьл ԛәԝи у щерʹьбанди бә әв ә, кӧ әԝ дәсте хԝә бавежә шьхӧләки ӧса, кʹижан кӧ гәләк чәтьн ә, йан жи дьбәкә ԛә нькарьбә бинә сери» (How Children Succeed).

 Принсипа Кʹьтеба Пироз: «Жь бо мьров ԛәнщ ә кӧ дь хортанийа хԝәда нир һьлгьртьн» (Луринед Йерәмйа 3:27, ИМ).

 «Чахе зарʹ занә кӧ де-бав һазьр ьн али ԝи бькьн, ле мәщале дьдьнә ԝи кӧ чьԛас чәтьн нибә жи, әԝ хԝәха һәр тьшти бькә ԝәки шьхӧләки бинә сери, әԝ кʹаре дьстинә. Һьнә ԝәʹдә шунда зарʹ ида ԝе дьлтәнг нәбә, ле жь бо ве йәке кӧ әԝ бь сәбьр у бь хирәт бәрдәԝам дькьр шьхӧл бькә, әԝе фәрәсәтед лазьм пешда бинә у хԝәда баԝәр бә».—Щордан.

 Бона хирәта ԝан пʹайе ԝан бьдьн, нә кӧ бона зена ԝан. Мәсәлә, дәԝса кӧ бежьн, «Тә әв тест рʹьнд ани сери, әʹфәрьм! Тӧ гәләк аԛьл и», һун дькарьн ӧса бежьн, «Тә әв тест рʹьнд ани сери, әʹфәрьм! Әз әʹщебмайи мам кӧ тә ча бь хирәт хԝә һазьр дькьр». Чьма фәрз ә пʹайе зарʹо бьдьн бона ԛәԝате кӧ әԝ дайә хәбате нә кӧ бона зена ԝи? Професора психоложийайе, Керол Дԝек, дьбежә ԝәки чахе әм пʹайе зарʹо бона зена ԝи дьдьн, «әԝ дькарә хԝәда дӧдьли бә гава рʹасти тьштәки чәтьн бе, йан жи тьштәк щәм ԝи ӧса нәйе стандьне ча әԝ дьфькьри». Әԝ бәрдәԝам дькә: «Һәрге де-бав дьхԝазьн тьштәкә баш сәва зарʹа хԝә бькьн, һәри баш ԝе әв бә, кӧ ԝана һин кьн чәтьнайа һʹәз бькьн, жь шашийед хԝә һин бьн, шабуне жь хәбата бь хирәт бьстиньн, методед тʹәзә сәва гьһиштьна нета хԝә бьвиньн у бәрдәԝам кьн һин бьн. Бь ве йәке зарʹед ԝан ве хԝәстьнева кӧ пʹайе ԝан бьдьн, гьредайи нибьн». b

 Принсипа Кʹьтеба Пироз: «Мәрьв бь пәсьндайине те щерʹьбандьне» (Мәтʹәлок 27:21).