Hineka texmîn kirine, wekî cahilên ku gelek wede ser întêrnêtê xerc dikin . . .

• hacetên elektronîkva têne girêdanê.

• têne bêhurmetkirinê yan jî xwexa meriva bêhurmet dikin.

• dikevine telika pornografiyayê.

PÊVAGIRÊDAN

Meriv hine wedederbazkirinên întêrnêtêva, mesele lîstikava, zû têne girêdanê, çimkî ev programên întêrnêtê qesta usa hatine sazkirinê, wekî merivara çetin be ji van biqetin. Kitêbekêda tê gotinê, wekî “programên întêrnêtê usa têne çêkirinê, wekî merivra çetin be çevê xwe ser hilde” (“Reclaiming Conversation”). Em çiqas zêde programên komêrsî dinihêrin, haqas zêde ewana pera distînin.

BIFIKIRE: Gelo zarên te hacetên elektronîkva nehatine girêdanê? Tu ça dikarî alî wan bikî, wekî wedê xwe diha kêrhatî derbaz kin? (EFESÎ 5:15, 16)

BÊHURMETKIRIN

Meriv onlaynêda diha hêrs û bêmerîfet in û hestên merivên din hilnadin hesab. Ji bo wê yekê ewana destpêdikin hev bêhurmet kin.

Hine kes xwe hêrs û bêmerîfetî didine kifşê, seva ku dîna meriva bikişînin ser xwe û nav-dengê wan bela be. Yan jî carna gava meriv şiklê hevalên xwe, ku bê wî kêf kirine, divîne, ew difikire ku wî ber tiştekî hesab nekirine û ew dilşkestî dibe.

BIFIKIRE: Gelo zarên te întêrnêtêda xwe bi merîfetî didine kifşê? (Efesî 4:31) Ça ewana xwe texmîn dikin, çaxê ser şikla divînin wekî hevalên wan bêy wan wede derbaz kirine?

PORNOGRAFYA

Întêrnêtêda hêsa ye tiştên bênamûsî û xirab bivînin. Hine dê-bav hacetên zarên xweda fîltra datînin, wekî zarên xwera sînora daynin. Lê dîsa jî ev fîltr bi temamî zara ji tiştên bênamûsî xweyî nakin.

Neme, şikil û vîdêoyên bênamûsî, yên ku pê têlêfonê dişînin, tê hesabê sêkstîng. Hine dewletada sêkstîng bi qanûnî qedexekirî ye. Û cezakirina meriva bona belakirina pornografiya zara salên wanva girêdayî ye.

BIFIKIRE: Tu ça dikarî alî zara xwe bikî, wekî întêrnêtêda şiklên bênamûsî nenihêre û neşîne? (EFESÎ 5:3, 4)

ZARÊN XWE HÎN KE

Rast e, “rikinyata têxnolojî”, dêmek zar, dikarin diha hêsa û bi hostetî têxnolojiyê bidine xebatê, lê dîsa jî wanra alîkarî û rêberî lazim e. Kitêbekêda tê gotinê, ku çaxê haceta elektronîk didine destê zara necêribandî, “ev mîna vê yekê ye, ça zara ku nizane xwe avê xe, bavêjine hewzê bi avê tije”.

Ji van şîretên ku jêrê hatine dayînê, kîjan ku wê tera kêrhatî bin, xwera bijbêre û hineka jî xwexa binivîse.

• Tevî zara xwe şêwir kim, wekî ew onlaynêda xwe rast û bi merîfetî bide kifşê

• Gava zara min dilteng dibe, çimkî ser şikla divîne heval top bûne, lê ew teglîf nekirine, ez gerekê alî wî bikim

• Çiqas dikarim, malperên întêrnêtê kîderê ku tiştên necayîz hene, blok kim

• Bîr nekim timê binihêrim, hela zara min têlêfonêda çi dinihêre

• Sînor daynim, wekî rojê çiqas sihet zara min haceta xweye elektronîk bide xebatê

• Qedexe kim, wekî zara min têlêfonê tevî xwe hilde, çaxê başqe otaxa xweda ne û îlahî çaxê nav cî-nivînada ne

• Îzinê nedim wekî zara min wedê nanxwarinê têlê bide xebatê