Skip to content

Skip to table of contents

MYAND YILONG MU SHIKACIL

Musangal Unady Muhet mu Mudimw a Yehow

Musangal Unady Muhet mu Mudimw a Yehow

MUDIMW a mim wa kuuhal unaakady muhet mu Betel wa mu Kanadah waakady wa kukomb mu cyaab cyaakadyobw bahatwiil mikand. Naakady mutwaadij kulong mudimw ku Betel mu muvw a 1958, ciisang aacy nacyaakady ni mivw 18. Naakady mukat shikacil oow, ni natwaadijil kukal mudimw ni mashiny ma kutet naam bibij-bij. Naakady ni musangal muvul bwa kwiikal ku Betel!

Muvw ulondel, baakady bamanyish biin mu cisak cya Betel neey: bakaakaam biin bukish bwa kuyobw kukal mudimw mu Filiyal wa mu Afrik wa Kucyaash (Sud), cyaab cyaakadyobw bateek cyaamw citam cihyaacihy cya kuhatul naacy mikand yivul. Naakady mutwaal diijin dyaamin, ni naakady mukat bwa baasungul. Baakady basungul biin-kweet 3 ba mu betel wa mu Kanadah—bu mudy Dennis Leech, Bill McLellan, ni Ken Nordin. Baakady biitwambil neey: tuyaay kalong mafuk mavul mu Afrik wa Kucyaash (Sud)!

Naakady mubikan maam ku telefon ni mim kumwambil neey: “Maam, nady ni musah wa kukudiil. Yoow ki nay mu Afrik wa Kucyaash (Sud)!” Maam aa mim kaakadyoh bend uleeb bikasakan, ki waakady ni diitabij dikasakan ni waakady mukat Yehow bikasakan. Kaakadyoh bend muleeb myand yivul hanamwambidil bwa lwend; ki cinady mumanyik i cya neey: waakady mwiitab. Ning yiy, ning taat, kaabakadyoh bend balek dihangadik dyaam, ki baakady bumvw bibiih menmen haakadyobw bumvw neey: niikaakal kuleeh naab.

LWEND LWA KUY MU AFRIK WA KUCYAASH (SUD)!

Twaakady mu Kawul (train) twaaluk mu Cape Town batal mu Johannesburg ni Dennis Leech, Ken Nordin, ni Bill McLellan mu muvw a 1959

Tuhetelangan tut boos banaay haanyim ha mivw 60 mu filiyal wa mu Afrik wa Kucyaash Sud mu muvw a 2019

Ku Betel wa ku Brooklyn, tut banaay baakady bitulongweesh mu suuny yisat mushind a kukal mudimw ni byaamw bya kuhatul naaby mikand. Haanyim tulongel lwend ni bwaat batal mu Cape Town, mu Afrik wa Kucyaash (Sud). Naakady ni mivw 20. Tutangil lwend luleeh ku makawul, ni Kawul (train) twaaluk mu Cape Town batal mu Johannesburg. Cyaab cya kuuhal citwaakady bikishil kuhacy menmen cyaakady ka tawuny kady mu kacyanganyik kakeeh kaakadyobw babiikan neey: Karoo. Mwaakady luvumby, mwiish, ni cyuuy. Tut banaay twaakady batal ha fenetr ni tut kwiiyihanguj mwaakady cyaab aacy. Ki i kakunying kaay katuhetel habitaatal mudimw muhyaamuhy utwiikal mwa kulong ang? Haanyim ha mivw, twaakady biiy kutal cikwaabw cyaab eecy, ni twaakady ni musangal ha kutal neey: tuutawuny eetw twaakady tusangeej ni mwaakady cikwaabw diitalal.

Mudimw unaakady nend mu mivw yinalongel ku Betel, waakady wa kukal mudimw ni mashiny matam ma kuhatul naam mikand maakady makemesh ni miikal makasakan bwa kukal naam mudimw; maakady mambulwiish bwa kulongolol milong ya malet ma bibij-bij bidyobw bahatul, bu mudy: Cibumb cya Muteetekel ni Tabulukayi! (Kazamukaay!) Filiyal waakady ni mudimw a kuhatul bibij-bij mu bileebel bivul bya mu Afrik. Kiin teng bwa mu Afrik wa Kucyaash (Sud), ki bwa bibunj bivul bidy ku Kuluul (Nord) kwa Afrik. Mashiny matam mahyaamahy aam, maakady miitwambulwiish bwa kufikij musah mulengel ha bulab butuutul!

Hahicil mafuk, naakadil mudimw mu biro mwaakady mulongek midimw yishil-shilangan bwa kuhatul mikand, mu Cibambal citaatal kwiiyitum ni nakal cikwaabw mudimw mu cibambal cya kwaalabul mikand. Naakady ni bivul bya kulong byaakady biihetesh musangal.

MALUW NI MUDIMW MUHYAAMUHY

Laura ni mim, mu mudimw a buuseb’aa njil bwa habwaah mu muvw a 1968

Mu muvw a 1968, namonen mwiin-kweet mwaan-mukaj, mwiikal seb’aa njil, diijin dindiy: Laura Bowen, waakady mushikat habwiih ni Betel. Waakady byend ufund mikand mu Cibambal cya Kwaalabul kwa mikand. Mu ciisang aacy, kakwaakadyoh bend myand yilongolol bwa biin maluw bahyaabahy bwa kushikatobw ku Betel. Nook baakady biitwaakish mudimw a buuseb’aa njil bwa habwaah. Naakady mumvwok bibiih. Mivw 10 yinalongel ku Betel, naakady nahet teng cyakudy ni cyaab cilengel cya kulaal. Ki i mushind kaay utudy mwa kusumb biit bitukaakaam ni tumakut tukeeh tutuhehet mu mudimw a buuseb’aa njil bwa habwaah? Tut boos twiikakal tuhet ku suuny woos rand 25 (rand i yifwalang yaakady ni buseeb bwaakaabumw ni dolar 35 ciisang aacy)​—bwiitut kwiiyihet, teng tut bakumbaj meeb madyobw bitulomb, buuny bwa misang yitukuukumbul baat, ni buuny bwa mikand yitutwaatwaal mu mudimw a bukajaady. Mu makut aam, twaakady mwa kufutomw nzubw, kusumb byaakudy, kufut njil, twiiyondayishomw, ni bwa myand yaakady woos wa kutudy ukaam.

Baakady bitutum bu baaseb’aa njil mu kasumbw kakeeh ka baat habwiih ni cibunj cya Durban, mu ka cisang kady mu Kaabuk-koony ka Endiyeh. Mwaakady baat bavul ba mu End, baakady lelakan ya baat baakady bakal mudimw ku butambwiil mu cyaapw cya sukaady haanyim ha mivw 1800. Kaabaak baakady ki bakal midimw yikwaabw ni balam bilel bya kwaababw ni mushind a kwiihik, kutekelok ni myand yikwaabw yilengel yaakadyobw basangan mu Afrik wa Kucyaash (Sud). Ni baakady baleeb Angleh, ki bwabiny byaakady bihehel bwiitut kwiibadiil musah.

Baaseb’aa njil ba habwaah baakady biibalomb bwa kulongobw meeb 150 ku suuny woos mu mudimw a kudiil baat musah. Nook, Laura ni mim tulongel program a kulong meeb 6 bwa diifuk dya kuuhal. Diifuk aady kwaakady cyuuy ni ciitaleel. Katwaakadyoh bend ni baat ba kukumbul ni malong ma Bibl​—ki twaakady mwa kulong meeb 6 mu mudimw a kudiil baat musah ku cibel ni ku cibel. Hatwaakady tulong mudimw, mim kutal ha diib twaakady balong​—teng minit 40! Naakady ni yihanguj neey: twaakady mwa kukumbaj mudimw oow bicy?

Kaabaak, twaakady bilongolol. Diifuk dyoos, twaakady tulongolol mikat ni tumb suuh eecy kafeh mu termus. Hatwaakady tukaam kwiikish, twaakady tuteek ka motokaal kiitut ka kakeeh mu civebel cya mutond​—misang yikwaabw baakady bitunyunguluk kudy baan-batof balengel kutal ba mu End baakady bakaam bwa kwiibalongweesh myand ya mu Bibl! Haanyim ha mafuk makeeh, hatwaakady tulong meeb 2 eecy 3, twaakady tutal mudyem mahit lwang-lwang.

I musangal kaay utwaakady nend ha kwambil baat baakady baakidilangan mu teritwaar oow myand ya biin-biin ya mu Bibl! Tutadil neey: baat ba mu End baakady ni kaneemw, ni lus ni baciin Mawej. Biin Hinduh bavul baakady biitab musah utwaakady twiibadiil. Baakady bakat kumanyik Yehow, Yeez, myand ya mu Bibl, ni bulongolody buhyaabuhy bwa diitalal bwiiyiiy kwiikalok, ni kutakamin kusanguk kwa bafw. Hatulongel muvw, twaakady biiy kuhet malong ma Bibl 20. Diifuk dyoos, twaakady ni musangal muvul hakudy byaakudy ni muut umw wa mu bisak bitwaakady tulongweesh Bibl. Tuhetel musangal iimwiin weeh.

Mu mutancy mukeeh tuhetel mudimw mukwaabw​—wa kukumbul bisumbw bidy kuush kwa Kaabuk-koony kalengel ka Endiyeh. Luming loos, baakady biitwaakidil mu cisak kahand hatwaakady twiibakumbul, ni twaakady tukal mudimw ni bakajaady mu cisumbw bwa kwiibakashish. Baakady bitulongel myand bu biin mu cisak cyaabab, ni twaakady ni musangal iimwiin weeh hakuhitij diib ni baan ni kuzab ni nyam. Twaakady bahitij mivw 2 yilengel yeeh. Cikwaabw naakady mumvw musang umw telefon udil, baakady babiikan ku filiyal. Mesaaj maakady maleeb neey: “Twiinukaakaam bwa nuhing ku Betel.” Naalabwiil neey: “Nudy bamanyik, tudy biin-biin ni musangal bwa cyaab cyoos citudy mwa kwiikal.” Ki biin-biin, twaakady bakat kukal mudimw cyaab cyoos cyaakadyobw mwa kwiitutum.

KUHINGOMW KWA KU BETEL

Mudimw aamim wa ku Betel, waakady wa kukal mudimw mu Biro bya Mudimw, ni naakady ni dyaakatook dya kukal mudimw mu mafuk mavul ni biin kweet bavul baakady bashimat. Mu mafuk manaakady nakal mudimw, naakady nahet lwaapool lwaakady lwaalukil kudy balombol ba bijeng haanyim haabab baman kukumbul bisumbw. Mikand yaakadyobw batum yaakady yikashish ni naakady nibaleej myand yaakadyobw mwa kulong. Byaakady bilomb mudimw muvul kudy biin-kweet baakady bakal mudimw mu Cibambal cya balwaafund a mikand baakady baalabul mikand mu cileebel cya Xhosa, Zuluh, ni bileebel bikwaabw mu Angleh ni cikwaabw ni kwaalabul mikand ya mu Angleh mu bileebel bya mu Afrik. Naakady ni musangal bwa mudimw mukasakan waakady biin-kweet baakady baalabul bakal, ni i bayambulwiish bwa kwiisamb bihehel ni biin-kweet baan-balum ni baan-bakaj ba mu Afrik.

Cisang aacy, biin mu cibunj cya Afrik wa Kucyaash (Sud) baakady mu mbul-matady waakady mwaabulul baat ba biseb bibidy: bafulul ni batook baakady bashikacil ha byaab bishilangan ni kabaakady bendelangan menmen (apartheid). Biin-kweet bafulul ba mu Afrik baakady baleeb ni badiil baat musah, ni balong bisangil bya cisumbw mu bileebel byaabab.

Cyaakadyoh bend mumanyik bafulul bavul ba mu Afrik, bwaal teritwaar a cisumbw cinaakady natweel, baakady biisambomw teng cileebel cya Angleh. Kaabaak, nady ni mushind a kumanyik bafulul ba mu Afrik ni bileebel byaabab. Nady mwiiy kumanyik makab mahehet biin-kweet ni myand ya kaabukul yidyobw naay ni malongweesh ma bitendeleel madyobw biitab. I mushind kaay waakadyobw bakashish micim halekelobw bilel byaakady kabiiy bishimatil mu diiy dya Mawej ni bwa bulwiish bukasakan bwa biin cisak cyaababw ni bwa biin mu musok, bwaal baakady balek kulond myand ya miidim! Ku misok, kudy buland buvul. Bavul kabiin balong kalaas, ki baneeneemek myand ya mu Bibl.

Naakady ni dyaakatook dya kukal mudimw mu myand ya dilumbulwiish habitaatal kwiilekelel kwa kuhambidil ni kulek kutweelakan mu myand ya cidiidy. Byaakady bikaam diitabij dikasakan menmen bwa kukooyel ni lulamat ni mucim mukasakan bwa kuleebel baan ba Batemw badyobw bihat mu kalaas, bwaal baakady balek kulong masambil haakaabumw ni baat ba mu bitendeleel bikwaabw ni kumb misambw ya ditung.

Biin-kweet baakady bahet makab makwaabw mu ka cibunj kakeeh ka mu Afrik wa Kucyaash (Sud) kabiibiikanobw neey: Swaziland. Hafwiil mukaleng Sobhuza II, baakady balomb baat boos ba mu ka cibunj aak bwa kuneemekobw mikiy ya madil. Baakady balomb baan-balum boos bwa kukungulobw yiisik yaababw, ni baan-bakaj baakady mwa kukeehesh yaababw yiisik. Baakady bakengesh biin-kweet baan-balum ni baan-bakaj bavul bwaal baakady balek myand yaakadyobw baleej bwa kuhambidil baakaak. Mushind waakadyobw baleej lulamat lwaabab kudy Yehow waakady mwiitwaakish musangal muvul! Tuhetel malongweesh mavul bu mushind a kwiikal ni lulamat, ni kutukij kudy naak biin-kweet ba mu Afrik, ni myand eey yaakady yikashish diitabij diitut.

KUHINGOMW MU MUDIMW A KUHATUL MIKAND

Mu muvw a 1981, Baakady baayakish mudimw wa kwambulwiish ni mishind yishiil-shilangan ya kuhatul naay mikand mu byaamw. Nook, nahingilomw cikwaabw mu mudimw a kuhatul mikand. I musangal kaay unahetel bwa ciisang eecy! Myand ya kuhatul mikand yaakady yend yishiituluk. Muleej-hal wa myand ya kusumb biit, waakady mutwaal mashiny ma kufund naam mikand mu filiyal bwa kwiimateetobw kay mulomb ciit. Baakady basakidil mashiny matam mataan mahyaamahy ma kuhatul naam mikand bwa kuhingem ha mashiny citeem matwaakady naam. Baakady bateek cikwaabw mashiny matam ma kuhatul naam mikand mahyaamahy madyobw babiikan neey offset. Twaakady ki tuhatul mikand yivul bishilangan ni kuuhal!

Kukal mudimw ni byaamw i kwambulwiish bwa kuhatul mishind yikwaabw ya kufund naay mikand, MEPS: i cyaamw cidyobw bakal naacy mudimw bwa kuhatul Mikand mu Bileebel bivul. Hatwaakady balong lwend luleeh twaalukil mu cumbersome, twaakady biiy kusangan Mashiny matam ma kuhatul naam mikand, maakady biin Betel banaay ba mu Kanadah biiy naam mu Afrik wa Kucyaash (Sud) ni maakady malongolol myand bikasakan! (Ye. 60:17) Ki tut boos tulongel maluw malengel, twaakady bamon biin-kweet baan-bakaj baaseb’aa njil baakady bakat Yehow bikasakan. Bill ni mim tucyaakady tukal mudimw ku Betel. Ken ni Dennis batwaadijil kulong bisak byaabab habwiih ni Betel.

Midimw yiiyil kuvul menmen mu filiyal, baakady baalabul ni bahatul mikand yumvumvwiij myand ya mu Bibl mu bileebel bivul. Ni baakady biyitum mu filiyal yikwaabw. Nook, byaakady bikaam kwiibak bibambal bikwaabw bya Betel. Biin-kweet biibakil cibambal cyumw cilengel cyeeh ku butamb butweetweelel diib bwa Johannesburg, ni batwaadijil kukadilomw mudimw mu muvw a 1987. Bwaakady bwaal bwa musangal muvul bwa kwiikal mu midimw yoos iyiiyiish myand ya bukaleng kuuhal ni bwa kukal mudimw mu Komiteh wa Filiyal wa mu Afrik wa Kucyaash (Sud) mu mivw yivul.

TUDY BAHET MUDIMW MUKWAABW MUHYAAMUHY!

Nahetel bwaal bunaakady ciy mweelel meej mu muvw a 2001 haakadyobw baabiikan bwa kukal mudimw mu Komiteh wa filiyal muhyaamuhy wa mu États-Unis. Ning mutwaakady bumvw bibiih bwa kushiy mudimw ni balund biitut mu Afrik wa Kucyaash (Sud), twaakady ni musangal bwa kutwaadij shikacil muhyaamuhy bwa kwiikal mu cisak cya Betel wa mu États-Unis.

Ki twaakady bumvw bibiih, bwaal twaakady mwa kushiy maamend a Laura waakady ki muut mukuluuh. Bu mutwaakady katuy mwa kumulongel myand yivul hatudy mu New York, baan-baabw ni Laura baan-bakaj basat biitabil bwa kumwambulwiish ku myand yikaakaamey, byaakudy ni fwalang. I baleeb nook: “Bu mutudy katuy mu mudimw wa ku diib ni ku diib, tudy mwa kwambulwiish maam ni bidyey ukaam. Kulong nook kwiiyiiy kwiinwambulwiish bwa nutungunuk ni mudimw iinun.” Twiibafwiifwiijok bikasakan.

Yaay a mim wa balum byend ni mukaj indiy, baakady bashikacil mu Toronto, mu cibunj cya Kanadah baakady biitab bwa kulamobw maam a mim waakady mushaal mukaj aa mulufwiil. Ciisang aacy, baakady ki bashikat ni maam mu cisak cyaababw mukacy mwa mivw yihit ha 20. Tudy biin-biin ni musangal bwa lukat ni mushind waakadyobw bamulam teng ni diib difwiiley haanyim a tut baman kufik mu New York. I musangal kaay wa kwiikal ni biin mu cisak biitutwaat nyam ku mikon bady bakat kwangat bujit bwa kulam balel baakady bakuluuh, bwa kuhehej makab mady mwa kumweek!

Mu mivw kahand yinalongel mu États-Unis, nakadil mudimw mu cibambal cya kuhatul kwa mikand, mudimw ukaakalobw leeloow ni byaamw ni muhehej. Cikwaabw, mafuk mashaal aam naakady nakal mudimw mu cibambal cya kusumb kwa biit. I bwaal kaay bwa musangal bwa kukal mudimw mu filiyal mutam mu mivw 20, udy kaabaak ni biin cisak cya Betel 5 000 ni biin bukish bady kabay bashikacil ku Betel 2 000!

Kukaady kuhit mivw 60, cyaakady mulang neey: ki cyaab cinaakady mwa kwiikal. Laura waakady muyambulwiish ni mucim woos mu mivw yoosolol eey. Twaakady ni shikacil mulengel weeh! Tuhetel musangal mu midimw yishil-shilangan yitulongel ni baat boos balengel batwaakady bakal naab mudimw, ni ba mu filiyal yivul yitwaakady bakal mudimw mu byaab bivul bya ha bulab. Bu munaakady kaabaak ni mivw 80, ciciish ni makand ma kulong mudimw bu munaakady namulong koos ook, ki kudy baasand bavul bady bakumban badyobw balongweesh mudimw oow, bady mwa kumulong bilengel.

Mumb a misambw ufundil neey: ‘Wa mwaaby i cibunj cidy ni Mawej a cicy mwiikal Yehow.’ (Mus. 33:12, NWT) Bwiinoobw i bwaal bwa biin-biin! Nady ni dyanyish divul bwa kusangal aakaabumw ni baat ba Yehow ba musangal.