1. I myand kaay yikulongweeshelobw habitaatal Cyakahang iitut?

UW mwiikal mukasakeen mu cisak cya Batemw ba Yehow, udy mwa kwiikal mulong myand ya Yehow kacy ku bwaan bwiibuh. Bakaady bakulongweesh neey: I yiy Cyakahang, ni udy ni bikadil bilengel byeeh, ni i mukat bwa kushitulul bulab bwa bushaal Paradiiz.​—Kbwa. 1:1; Yil. 17:24-27.

2. I mushind kaay udy baat bakwaabw batal bady biitabij Cyakahang?

² Baat bavul kabiin biitabij kwiikalok kwa Mawej, eecy baleelek kwiitab neey yiy ki uhangil biit byoos. Nook, biitaatab neey, biit i bilongekel ni i bitangil ku tu biit tukeeh tudy ni buumy ni tu biit eet twiiyil kufutuluk ni kushaalet biit bitam bidy ni buumy. Bamw baat baleeleeb nook, i bady balong mukand bikasakan. Baleeleeb misang yikwaabw neey: myand ya siyans yijaajaadik neey Bibl i mukand udy myand ya makos, ni biitaatabij kwiikalok kwa Cyakahang i biin aab bady kabay bamanyik mukand eecy boos biitaatab bituh byoos bidyobw biibambil.

3. Bwabiny bidy ni buseeb bwiitut kukashish diitabij diitut?

³ Ki kuleeb kwaabab ook kudy mwa kwiitukooyesh mu mabok bwa mutudy biitabij Yehow Cyakahang iitut a lukat eeny? Bwaal oobw buleeleej menmen kabingil katudy naak bwa kwiitab neey Yehow i Cyakahang. I bwaal baakady bitusak bwa kwiitab neey bidy naak eecy twangacil diib dya kukontonon myand ya biin-biin tut kaayeet? (1 Kor. 3:12-15) Ning mutukaady Batemw ba Yehow ba mafuk mavul, tut boos tukaakaam ni kutungunuk ni kukashish diitabij diitut. Hakulong nook, kabakutuhambwiishoh bend ni “myand ya makos ni ya bituh yaalaalukil ku meej ma baat,” ni biiyiloolongweesh i baat baleeb bibiih bwa diiy dya Mawej. (Kol. 2:8; Ebr. 11:6) Bwiitut kuhet dyambulwiish ciin eecy ciiyiiy kwiisambil ha myand eey: 1) bwabiny baat bavul kabiin biitabij Kwiikalok kwa Cyakahang, 2) mudy mwa kukashish diitabij diibuh kudy Yehow, Cyakahang iibuh, ni 3) mudy mwa kutungunuk ni kukashish diitabij diibij.

4. Bilondeshel mukand a Biin Ebreh 11:1, kwiitabij kwa biin-biin i kushimacil ha myand kaay?

⁴ Baat bavul balaalang neey: Kwiikal ni diitabij kumvumvwiij kwiitab bwaal kahand buwudy kuy mujaadik. Ki bilondeshel Bibl, kwiinaakw kakwiin kwiitabij kwa biin-biin. (Bal Ebreh 11:1) Manyik neey: kwiitabij myand ya biin-biin yitukiish batal bu mudy: Yehow, Yeez, ni Bukaleng bwa mu diiwul, i kushimacil ha cijaadik cya myand ya biin-biin. (Ebr. 11:3) Mulong a myand yitaatal buumy bwa biit, udy mushaal Temw a Yehow uleeleeb neey: “Batemw ba Yehow bady ni diitabij dishimacil ha myand ya biin-biin i bamanyik cileeleeb myand ya siyans.”

5. Bwabiny baat bavul kabiin biitabij neey; buumy kabwiinoh bend buhang kudy Cyakahang?

⁵ Tudy mwa kwiiyihanguj neey: ‘kukwiikal myand ya biin-biin yijaajaadik ney Cyakahang udyok, bwabiny baat bavul kabiin biitab neey: Mawej i yiy udy muhang biit byoos bidy ni buumy?’ Baat bakwaabw kabiinoh bend bakontonon bwa kwiihetelobw kaayaabw bijaadik. Robert, udy kaabaak Temw a Yehow uleeleeb neey: “Kabiish banj kulongweeshoh bend myand bwa mushind udyobw bahang biit mu kalaas, ni Nalaalang neey: kayaakadyoh bend myand ya biin-biin. Ki diib dinakumbajil mivw 20, niisambil ni Temw a Yehow ni mim kumumvw uyambil mu mushind mulengel ni mu mushind waakady uteng micim a mim, haakadyey uyambil myand ya mu Bibl, hakuleebey neey: Yehow i yiy udy muhang biit byoos.” *​—Tal kazubw ka neey: “ Cidyobw Balomb Balel bwa Kulong.”

6. Bwabiny baat bakwaabw kabiin biitabij kwiikalok kwa Cyakahang?

⁶ Bamw baat baleelek kwiitabij Cyakahang, bwaal baleeleeb neey: biitaatab teng  biit bidyobw mwa kutal ni mees. Ki kaabaak biitaatabij biit bidyobw kabay mwa kutal, cileejel, bu bukash budy naaby bulab, biibwiitaatab neey: i bwaal bwa biin-biin. Aaby, kwiitabij kudyobw baleeb mu Bibl, i cijaadik cya “myand ya biin-biin yitukiish batal ni mees.” (Ebr. 11:1) Byangangat diib divul ni kwiikashishomw hatuloolong bwa kwiijaadikil kaayeet myand ya biin-biin, ni baat bavul, kabiin bibambulwiishoh bend bwa kulong nook. Muut udy kay mukat kwiilongel bwa kujaadik myand udy mwa kuleeb neey: Mawej kiinok.

7. Biin myand ya siyans boos baleeleek kwiitab neey: Mawej ki udy muhang biit byoos eeny? Umvwiij.

⁷ Haanyim aabab baman kuhet bijaadik, baloolong myand ya siyans i biiy kujaadik neey: Mawej ki udy muhang biit byoos. * Teng bu  Robert, utukaady bateel, baat bakwaabw balaalang bituh neey: Cyakahang kiinokoh bend bwaal myand ya biit bihang kabiinoh bend biyilongweesh mu tulaas twa iniversiteh. Nook, biin myand ya siyans bavul, iibiiy kumanyik ni kukat Yehow. Teng bu mulongel biin myand ya siyans, bikaam tut boos tukashish diitabij diitut kudy Mawej, ning mutudy bakasakeen mu byaab bishil-shilangan. Kakwiin muut mukwaabw udy mwa kwiitulongel nook.

8-9. a) I dijooj kaay ditwiiyiiy kutal kabaak? b) I mushind kaay udy kulong kwa myand ya biit bihang mwa kukuhetesh musangal?

⁸ I mushind kaay uwudy mwa kukashish diitabij diibuh kudy Cyakahang? Tutal mishind yinaay.

⁹ Longel myand ku biit bidy Mawej muhang. Udy mwa kukashish diitabij diibuh kudy Cyakahang ha kulongel ku nyam, mitond, ni mitoot. (Mis. 19:1; Ye. 40:26) Uw mulongel bikasakan ku biit eeby, wiiyiiy kutwiishiibw neey: Yehow i yiy Cyakahang. Mikand yiitut yidy ni biin bwaal byumvumvwiij mishind yishil-shilangan ya biin bihang. Kulekoh bend bwa kubal biin bwaal eeby ning biby bikal bikukasakeen bwa kwiibyumvw menmen. Long bwa kumanyik myand yivul yidyomw. Ni kuvulaminoh bend bwa kutal cikwaabw biin bwaal bidy mu jw.org, video yilengel yeeh yitaatal myand ya biit bihang yidy mwiin aam ni yidyobw baleej mu bihwiil bya rejon bya mivw yishaal eey.

10. Twaal cileejel cijaajaadik neey Cyakahang udyok. (Biin Rom 1:20)

¹⁰ Hawuloolongel ha biit bihang, langil ha myand yileeleeb bwa Cyakahang. (Bal Biin Rom 1:20.) Cileejel, diib ditwaatwaal cyuuy ni citookej, i biby biloolong bwa buumy bwiikal ni buseeb ha bulab ki miheny yikwaabw ya diib yidy mwa kwiitulongel bibiih. Ki tut baat tukakaam bwa twiilam ku miheny ya diib eey. Ni i bitulam! Mushind kaay? Bwaal bulab cyaab citudy bashikacil i cilam​—kudy ozone kaheeh kalengel kadyobw bateek mwiiwul kaloolong bwa neey miheny ya diib kayitulongeloh bend bibiih. Hady miheny ya diib yidy mwa kwiitulongel bibiih yikasakan, kaheeh kalengel kabiibikanobw neey: ozone kavuvul, ni kakakadish miheny ya diib eey bwa kayitulongel bibiih. Kaabaak, kwiin mwa kwiitabok neey: kudy muut kahand udy mulong kaheeh aak, mwiikal Cyakahang mwiin lukat udy ni meej eeny?

11. I cyaab kaay ciwudy mwa kuhetel myand yidy mwa kukashish diitabij diibuh ha bitaatal biit bihang? (Tal kazubw ka neey: “ Myand Yidy mwa Kukashish Diitabij Diibuh.”)

¹¹ Udy mwa kuhet myand yivul yikaakashish diitabij habitaatal biit bihang hakutal mu Index des Publications des Témoins de Jéhovah ni mu jw.org. Udy mwa kutwaadij ni biin bwaal ni video bidy ha cyaab cya neey: “Évolution ou Conception?” Biin bwaal eeby i bikeeh ni bileeleejok myand yikeekeemesh habitaatal nyam ni biit bikwaabw bihang. Bidy cikwaabw ni bileejel bidy biin myand ya siyans baleej bidyobw batal mu biit bidyobw bahang.

12. Hatuloolong Bibl, i myand kaay yitudy mwa kumvw bilengel?

¹² Long Bibl. Mwiin myand ya siyans utudy batal mu bikos bitubalong eeby waakady ulek kwiikalok kwa Cyakahang. Ki hahicil mafuk, wiiyil kwiitab neey: Cyakahang udyok. Uleebel neey: “Kwiitabij kwaam kakwiin bend kushimatil teng ku myand ya siyans yinady mulong. I kushimatil cikwaabw mu myand ya mu Bibl yinady mulong bilengel.” Misang yikwaabw ukaady muman kuhet dimany dijaalal dya malongweesh ma mu Bibl. Ki cikwaabw, uw ukaam kukashish diitabij diibuh kudy Cyakahang, Bikaam utungunuk ni kulong Diiy dya Mawej. (Joz. 1:8; Mis. 119:97) Tal myand ya kal yidyobw bumvwiij mu Bibl. Kaam bwa kumvw bilengel may ma ciprofet madyomw ni mushind udy myand ya mu Bibl yumvwangan. Uw mulong nook, udy mwa  kukashish diitabij diibuh ni kukat Cyakahang udy ni meej udy mwiituhang ni udy mufundish diiy ku spirit indiy mujilang. *​—2 Tim. 3:14; 2 Py. 1:21.

13. I cileejel kaay cya meej citusaasangan mu Diiy dya Mawej?

¹³ Hawuloolong Diiy dya Mawej, tal mudy mibel yidyomw mwa kukwambulwiish. Cileejel, Bibl udyumwiijil kal neey: kukat fwalang kudy ni buhund ni kukukookolomween “mal.” (1 Tim. 6:9, 10; Tus. 28:20; Mat. 6:24) Mubel oow ucidyok ni buseeb teng ni leeloow eeny? I baleej mu mukand mukwaabw wa mu Angleh The Narcissism Epidemic neey: “Buuny bucincik eecy bukumban bwa baat bihahacil bihak kabiin teng ni musangal ni bady teng ni kakunying kavul menmen. Cikwaabw baat bihahacil kuhet bihak bivul menmen bakaakab bikasakan bwa mbenj ya mut ni cikwaabw, bady ni myand yivul yitaatal makand ma nyeet.” I mushind kaay udy mubel a mu Bibl mwa kwiitwambulwiish bwa kulek kukat fwalang! Udy mwa kulangil ha mushind udy may matam ma mu Bibl makwambulwiish eeny? Hatwanyanyish bikasakan mibel ya mu Bibl, twiiyiiy kutekel micim ha meej makish ni bulekel matwaal kudy Cyakahang iitut a lukat. (Jak 1:5) Bu cihet, twiiyiiy kwiikal ni musangal.​—Ye. 48:17, 18.

14. Kulong kwa Bibl kwiiyiiy kukulongweesh biny habitaatal Yehow?

¹⁴ Kulong ni kiihacil kalengel ka​—kumanyik Yehow. (Jah 17:3) Bu mu wendend kulong Diiy dya Mawej, wiiyiiy kumanyik bumuut bwa Yehow ni bikadil bindiy​—bikadil eeby i byaakaabumw ni biwulongel hawulongel biit bihang. Bikadil eeby i bya Muut udyok biin-biin, kabiinoh bend bya muut wa mu cimfwany. (Cim. 34:6, 7; Mis. 145:8, 9) Bu muwendend ni kumanyik Yehow bilengel menmen, diitabij diibuh kudyey diiyiiy kukasakan, wiiyiiy kumukat bikasakan, ni bulund bwiibuh nend bwiiyiiy kusheem menmen.

15. I musangal kaay uwiiyiiy kuhet hawambambil baat bakwaabw myand yiwudy mwiitab?

¹⁵ Hombiloh bakwaab myand ya Mawej yiwudy mwiitab. Uw mulong nook diitabij diibuh diiyiiy kukasakan. Muut uwudiidiil musah yiy mukujooj bwa kumanyik neey: Mawej udyok ni uw mwiikal kuy mumanyik mushind a kumwaalabul udy mwa kulong bicy? Tal mudyobw bumvwiij Verseh kahand mu umw wa ku mikand yiitut, ni iisambilayoh ni muut. (1 Py. 3:15) Udy mwa kujoojoh Temw wa Yehow mukwaabw ukaady mushimat bwa hakwambuwiish. Ning muut yiy mwiitab malabul malalukil mu Bibl eecy mulek, wiiyiiy kwiikal ni musangal bwa muwudy mwiimahet mu kukaam mu mikand yiitut. Diitabij diibuh diiyiiy kukasakan menmen. Bu cihet, kwaakwiitaboh bend malongweesh ma makos ma aab bileeleeb neey biin meej baleeleeb neey: Cyakahang kiinok bend.

16. I biny bidy mwa kulongek tut katuy tutungunuk ni kukashish ni kulam diitabij diitut?

¹⁶ Ning mutukaady bakadil Yehow mudimw mafuk mavul, bikaam tutungunuk ni kukashish ni kulam diitabij diitut kudyey. Bwabiny? Bwaal tut katuy badimuk, diitabij diitut diiyiiy kukooyel. Vuluk neey: diitabij i cijaadik cya myand ya biin-biin yitukiish batal. Myand yitudy katuy mwa kutal, i bihehel bwiitut kwiiyivulamin. Nook, Pool uleebel neey: kulek kwiikal ni diitabij i myand yibiih ‘yitukaakadish bwa kwend.’ (Ebr. 12:1) I mushind kaay utudy mwa kweewuk butey oobw?​—2Tes. 1:3.

17. I biny bidy mwa kwiitwambulwiish bwa kulam diitabij diitut?

¹⁷ Bwaal bwa kuuhal, Lomb Yehow bwa hakwaakish spirit indiy mujilang, ni iikal teng umulomb. Bwabiny? Bwaal diitabij i cyumw cya ku bikadil bya diimumw dya spirit. (Kal. 5:22, 23)  Katwiin mwa kukashish ni kulam diitabij kudy Cyakahang iitut tut katuy ni dyambulwiish dya spirit indiy mujilang. Ni tut batungunuk ni kulomb Yehow spirit indiy mujilang, wiiyiiy kwiitwaakishey. (Luuk 11:13) Tudy mwa kumulomb cikwaabw neey: “Iituvudijilok micim ya kwiitabij.”​—Luuk 17:5.

18. Bilondeshil Misambw 1:2, 3, i cya bukish kaay cihit kulengel citudy bahet?

¹⁸ Bwaal bwiibiidy, iikal ni ciibidil cya kwiilongel Diiy dya Mawej. (Bal Misambw 1:2, 3.) Hafundilobw musambw oow, biin Izaleel bakeeh ki baakady ni May moos ma Mawej makishileey Moyiz. Nook, mukaleng ni balambwiish ba milambw ya Mawej baakady ni cya kwiikal naam, kuunyim kwa mivw mwandamuteket yoos, baakady balongolol myand bwa baat boos bakongakeen haakaabumw “baan-balum, baan-bakaj, baan,” teng ni beny bady ku mazubw maababw bwa kumvw mu baabalobw May ma Mawej. (Mmu. 31:10-12) Mu ciisang cyaakady Yeez ha bulab, kwaakady teng baat bakeeh baakady boomekel bujit bwa kwiikal ni mivung yaakady ni Diiy dya Mawej ya kubadil baat mu byaab byaakady biin Yuud biikongakeen (synagoog). I bishilangan, leeloow, baat bavul bady ni mushind a kuhet Bibl ni ku mubal woos eecy cituh. I cya bukish cihit kulengel. I mushind kaay utudy mwa kuleej neey: twanyanyish cya bukish cihit kulengel eecy?

19. Bikaam tulong biny bwa kukashish diitabij diitut?

¹⁹ Tudy mwa kuleej mutudy banyish Bibl cya bukish cihit kulengel eecy hakumubal hacibidil. Bikaam twiikal ni program a kubal ni kulong Bibl, katwiin mwa kumubal teng ciisang citudy batal neey tudy ni diib. Hakwiikal ni ciibidil cya kumubal, tudy mwa kukashish diitabij diitut.

20. Bikaam twiiswiik bwa kulong biny?

²⁰ Bishilangan ni “biin meej ni bady balong mikand” ba mu bulongolody oobw, diitabij diitut i dishimacil ha myand ya biin-biin yidy mu Diiy dya Mawej. (Mat. 11:25, 26) Cihet citudy bahet ku kubal kwiitut kwa Bibl cidy neey: tudy biiy kumanyik bwabiny shikacil wendend ni kunyanguk bikasakan ha bulab ni myand yiikal Yehow mwa kwiiy kulongolol ha bulab. Nook, twiikalaay biiswiik bwa kukashish diitabij diitut ni kuk mushind tudy mwa kwambulwiish baat bavul bwa kwiitabijobw Cyakahang iitut. (1 Tim. 2:3, 4) Ni tutungunukaay ni kutal teng kuuhal teng ni diib diikal boos bady ni buumy ha bulab mwa kutumbish Yehow ni kuleeb may mady mu mukand a Myand yisokolweel Jah 4:11: ma neey: “A Mawej, Mawej iitut, uw udy muwaakan bwa kukuh lutumb . . . Bwaal i uw ubaahangil biit byoos.”