1. I biny biikal mwa kwiitwiiyil mu meej hatulaalang bwa muut udy lus luvul?

HATULAALANG bwa muut udy ni lus luvul, tuleeleeb bwa muut udy mulengel ni mwiikal ni musangal, udy ni micim yimwiit bwa bakwaabw, ni mwaakishangan a biit. Tudy mwa kulangil cikwaabw ha kasumw katwaadil Yeez ka mwiin Samarih mwiin-lus. Muut wa mu cis cikwaabw uaasangeen mwiin Yuud uhoneen mu bikaam bya bimvy ni yiy ‘kumulongeley bilengel.’Hatadidil mwiin Samarih muut aaw mulaal, “lus lwaamukwaat,” ufweejel habwiih nend, kumulongolol ni lukat, waamwangat ni yiy kuy nend. (Luuk 10:29-37) Cileejel eecy cituloolongweesh bwa kwiikal ni lus​—ciikadil cilengel cidy naacy Mawej iitut. Mawej udy ni lus luvul bwaal i mwiitukat, ni wiituleeleejelw diifuk dyoos mu mushind udyey wiitulongel myand

2. I mushind kaay mukwaabw utudy mwa kuleej lus?

² Kudy mushind mukwaabw wa kuleej lus utudy mwa kumanyik. Muut udy ni lus luvul udy mwa kulek kwangat dihangadik dya kunyook muut udy mukumbanyin dinyook hadyey utal neey: kudy kabingil katam kady mwa kumulekesh bwindiy kulong naak. Mu mushind oow, Yehow i mwiituleej biin-biin lus. Mumb a misambw ufundil neey: “Kiish ubal bibiih biitut” (Mis. 103:10) Nook, kudy biisang bikwaabw bidy Yehow mwa kunyook bikasakan muut uloolong mpekaat.

3. I majooj kaay matwiiyiiy kukontonon?

³ Mu ciin bwaal eecy twiiyiiy kwiisambil ha majooj masat: Bwabiny Yehow ufwiifwiilangan lus? Kudyok kuhetangan hakacy a kunyok muut ni diis dikasakan ni kumuleej lus eeny? Ni i biny bidy mwa kwiitwambulwiish bwa kufwiil bakwaabw lus? Tutalaay mushind udy diiy dya Mawej dyaalabul majooj aam.

4. Bwabiny Yehow uleeleej baat lus?

⁴ Yehow i mukat kufwiilangan lus. Mupostol Pool ufundil ku dyambulwiish dya spirit a Mawej neey: lus lwa Mawej i “luhit kuvul.”  Mu verseh oomw, mupostol Pool waakady umvwiij neey: Mawej udy ni lus bwaal i mwaakish biin mudimw bindiy bumb diisaby bakiish bawaakan kutakamin kwa kwiikal ni buumy mu diiwul. (Efez 2:4-7) Ki Yehow kiin muleej teng biin mudimw bindiy bumb diisaby lus. Mumb a misambw Davih i mufund neey: “Mawej i mulengel bwa boos, i mukat bikasakan baat boos badyey muhang.” (Mis. 145:9) Bu mudy Yehow mukat baat, wiibaleeleej lus ciisang cyoos cidyey mukat.

5. I dilongweesh kaay didy Yeez muhetel ku lus ludy naalw Yehow?

⁵ Cikwaabw, Yeez i mumanyik mudy Yehow mukat kuleej baat lus. Yehow ni Yeez baakady mu diiwul mivw yivul menmen kuuhal kwa Yeez kwiiyey ha bulab. (Tus. 8:30, 31) Misang yivul, Yeez utadil mwaakady Taat indiy mumvwiil bamulong a bibiih bavul lus. (Mis. 78:37-42) Haakadyey ulongweesh, Yeez waakady teng uleeb bikasakan bwa cikadil cilengel cidy naacy Taat indiy eecy.

6. I kasumw kaay kady Yeez mulond bwa kuleej lus ludy naalw Taat indiy?

⁶ Teng mwaakadyeby bibileej mu ciin bwaal cishaal, Yeez ukadil mudimw ni kasumw ka mwaan ujimbeen bwa kwiitumvwiij bwiitut kumanyik mudy Yehow mukat kuleej baat lus. Mwaan waakady mwaaluk kwaabab oow, uyiil kuleeh ni fwalang yend ni “uyiil waakiyibutwiil mu bulongavy.” (Luuk 15:13) Hahicil mafuk, wiiyil kwiifwiij naay bwa myand yibiih yilongeley, kwiihweekejey ni kuhingomw kwaabab. Taat indiy ulongel biny? Sangiilum kalongeloh bend mafuk mavul bwa kuhingomwey kwaabab. Yeez uleebel neey: “Ucyaakady [sangwiilum] bituh haleeh, taatend umutadil, lus lumb lwaamukwaat, ni uyiil lubil mutal kwaakady mwaan wend ni kumwiimun, umb waamubukacil.” Taat oow kaakadyoh bend mufwiish mwaan indiy bumvw. Hamut a kulong nook, waakady mufwiil mwaan indiy lus ni kumwaakey mu cisak cindiy. Mwaan ujimbeen oow ulongel mpekaat mutam, ki bu mwaakadyey mwaalabul micim yindiy, taat indiy umufwiidil lus. Taat mwiin lus luvul udyobw baleeb mu cileejel eecy uleeleej Yehow. Mu bwaal oobw, Yeez uleeleej neey: Yehow ufwiifwiil bamulong a mpekaat baalalabul biin-biin micim yaabab lus.​—Luuk 15:17-24.

7. I mushind kaay udy meej ma Yehow mamweek mu mushind udyey ufwiil baat lus?

⁷ Yehow uleeleej baat lus bwaal i mwiin meej makiish kufwanyikij. Meej ma Yehow kamiin mwa kushikikoh bend muut bibiih, bu cikadil cidy naacy baat bady balong mukand ba ha bulab. Nook, Bibl uleeleeb neey: “meej ma mwiiwul “ i “miiwul teh ni lus ni mahaahatul myand yilengel.” (Jak 3:17) Teng bu mulel udy ni lus, Yehow i mumanyik musangal uheehet baan bindiy hadyey wiibaleej lus. (Mis. 103:13; Ye. 49:15) Bu mudy Yehow ufwiil  baan bindiy lus, i batakamin shikacil mulengel mafuk kuuhal ning mudyobw kabay bawaakan. Nook, Yehow udy ni meej mavul ni uleeleej teng baat bindiy lus hadyey utal neey: kudy kabingil ka kulongey naak. Ki Yehow i mumanyik cikwaabw diib didyey mwa kufwiil muut lus. Bu mudy Yehow ni meej mavul, kiin ufwiiloh bend muut ututungunuk ni kulong myand yibiih lus.

8. I bwaal kaay budyobw balongel bamulong a bibiih bady kabay bifwiij naay, ni bwabiny baloolong nook?

⁸ Lang bwa mwiin mudimw a Yehow udy mwangat dihangadik dya kulong myand yibiih. I biny bitudy mwa kulong? Pool ufundil ku dyambulwiish dya spirit mujilang neey: “Kanulong nwaatweelakanangan” nend. (1 Kor. 5:11) Bamulong a bibiih bady kabay baalabul micim yaabab, biibiihahat mu cisumbw. Kulong nook kudy ni buseeb buvul bwa kulam biin-kweet baan-balum ni baan-bakaj bady ni lulamat ni bwa kuleej neey: njil ya Yehow i yijilang. Baat bakwaabw, bataatal neey i bikasakan bwa kwiitab neey: kwiihat muut mu cisumbw, i mushind udy Mawej uleej lus. Ki mudyeby eeny? Tutalaayaak.

9-10. Mu dyumvwangan ni mukand a Biin Ebreh 12:5, 6, bwabiny tudy mwa kuleeb neey: kwiihat muut mu cisumbw i mushind uleeleej lus eeny? Twaal cileejel.

⁹ Hatumvumvw batwaal dimanyish mu cisangil ciitut cya biin Krist neey: muut kahand utudy bamanyik ni utudy bakat “kaciin Temw a Yehow,” tumvuvumvw bibiih menmen. Tudy mwa kwiiyihahanguj ning byaakady ni buseeb bwaabab kwiihat mwiin-kweet oow mu cisumbw. Kwiihat muut mu cisumbw kuleeleej biin-biin kwiikal ni lus eeny? Ing, ki mudyeby. Muut unyoonyook mukwaabw, umuleeleej lus eecy mudyey mumukat. (Tus. 13:24) Kwiihat muut mu cisumbw, kudyok mwa kwambulwiish mulong a mpekaat udy kay mwaalabul micim yindiy bwa kulekey myand yibiih eeny? Ing, bidy mwa kumwambulwiish. Biin-kweet baan-balum ni baan-bakaj bavul balongel mpekaat mutam baleebel neey: byaakady bibambulwiish bwa kumanyik neey: balongel bibiih ni bwa kwaalabulobw micim yaabab hadyobw balek kulong myand yibiih ni bahingomw kudy Yehow.​—Bal Ebreh 12:5, 6.

¹⁰ Twangat cileejel eecy: mulamy a mikook utaatal neey: umw a ku mikook yindiy ubeebeel. I mumanyik neey: i bilengel bwindiy kumondahil ha kaab kindiy kayend, hamut a kusambulujil mikook yikwaabw lubeel. Mikook i yikat kwiikal haakaabumw ni yikwaabw, ni yidy mwa kumvw bibiih hadyobw biyilamin ha kaayaay. Kulong nook kumvumvwiij neey: mulamy a yiy i mwiin cikis hadyey mwangat dihangadik dya kwiiyondahil ha yiy kaayaay eeny? Kabiiinoh bend naak. I mumanyik neey: mukook ubeebeel oow yiy mwiikal mukacy mwa yikwaabw udy mwa kwiiyisambulujil lubeel. Hakuteek mukook ubeebeel oow ha kayend, ulaalam cisumbw cyoos cya mikook yikwaabw.​—Fwanyikij ni mukand a Biin Leevy 13:3, 4.

11. a) Teel mishind yidyobw bafwanyikij muut udyobw biihat mu cisumbw ni mukook ubeebeel. b) Baat biihat mu cisumbw bady mwa kulong biny, ni i dyambulwiish kaay didyobw mwa kuhet?

¹¹ Hadyobw bihat mwiin Krist mu cisumbw, tudy mwa kumufwaanyikij ni mukook ubeebeel. Udy ni lubeel lwa mu spirit. (Jak 5:14) Lubeel lwa mu spirit, ludy teng bu lubeel lwa nyeet ludy mwa kwambulukilangan. Nook, i bya buseeb bwa kuful muut udy ni lubeel lwa mu spirit oow mu cisumbw ni ku muteek ha kayend. Kutwaal dinyook eedy i mushind udy Yehow uleej mudyey mukat bindiy bady ni lulamat, ni bidy mwa kwambulwiish mulong a bibiih oow bwa kulekey myand yibiih ni kwaalabuley micim yindiy. Nook, mulong a myand yibiih udyobw bihat oow, udy mwa kwiikal utweel mu bisangil, bwaal i mu bisangil mudyey mwa kumanyik may ma kulond mady mu Bibl ni mushind udyey mwa kukashishey diitabij dindiy. Cikwaabw, udy mwa kwiikal ni ciibidil cya kwangat mikand ya kubal ni kwiilongel, ni kutal TV wa JW^®. Hady bakul batal neey: wendend ushiituluk mu bilong bindiy, bady mwa kwiikal ni ciibidil cya  ku mwaakishok mibel ni kumwambulwiish bwa kulengejey bulund bwindiy ni Yehow ni kiihacil ka kumuhingijobw mu cisumbw bu Temw a Yehow. *

12. I bwaal kaay bwa lukat ni lus budy bakul mwa kulongel mulong a mpekaat udy kay waalabul micim yindiy?

¹² Bidy ni buseeb bwa kuvuluk neey: teng bamulong a bibiih baleelek kwaalabubul micim yaabab ki biihahatobw mu cisumbw. Bakul i bamanyik neey: bwaal oow i butam, i bumw bwa ku myand yidyobw kabay mwa kulengulul. I bamanyik neey: Yehow unyoonyok muut ‘bwa kumuhingijey mu njil.’ (Jer. 30:11) I bakat baan baabw, ni kabiin bakat kulong bwaal ning bwaakaabumw budy mwa kwiibalongel bibiih mu myand ya mu spirit. Nook, mu biisang bikwaabw, bwaal budyobw mwa kulong ni lukat ni lus i kwiihat mulong a mpekaat mu cisumbw bwa ciisang kahand.

13. Bwabiny byaakady bikaam kwiihat mwiin Krist mu cisumbw cya Korent?

¹³ Tutalaay myand yaakady mupostol Pool mulongel mulong a mpekaat waakady kay mwaalabul mucim indiy mu siyekel wa kuuhal. Mwiin Krist wa mu Korent waakady mwend masandy ni mukaj a taatend. I bwaal bubiih kaay oobw! Bwa bwaal oobw, Yehow waakady mwambil biin Izaleel ba kal neey: “Biikal muut mulaal ni mukaj mukwaabw a taatend, uheeheej taatend; bibazuh yiy ni mwiin mwaan-mukaj aaw.” (Lev 20:11) Biin-biin, Pool kaakady mwa kwambil biin mu cisumbw bwa kuzuhobw muut. Ki wambiil biin Korent bwa kumwiihatobw. Cilong cibiih cya muut aaw cyaakady cilongel bakwaabw bibiih mu cisumbw, ni bamw ba ku bab kabaakadyoh bend balang neey bwaal oow bwaakady mpekaat mutam!​—1 Kor. 5:1, 2, 13.

14. I mushind kaay waakady Pool Mumvwiil muut waakadyobw biihat mu cisumbw cya Korent lus, ni bwabiny? (2 Biin Korent 2:5-8, 11)

¹⁴ Hahicil mafuk, Pool wiiyil kumanyik neey: muut aaw waakady mushiituluk biin-biin. Mulong a mpekaat waakady mwaalabul biin-biin mucim indiy! Ning mudy muut oow mulongel cisumbw bibiih, Pool wambiil bakul “bwa kulek kukashish myand.” Wibambiil neey: “Numufwiiloh bituh lus ni numukashish ku micim.” Tal bwabiny Pool uleebel nook: “Bwa kalong waashaal ni kaakunying kavul kady mwa kumumanomw.” Pool waakady mumvwiil muut waakady mwaalabul micim lus. Kaakady mukat kutal muut oow mwiikal ni kaakunying kavul, ni mwiikal ni micim yibusik menmen, bwa kulekey myand yilongeley ni bwa kulombey lus.​—Bal 2 Biin Korent 2:5-8, 11.

15. I mushind kaay udy bakul mwa kwiikal baleej diis dikasakan ni biikal kabidy ni lus?

 ¹⁵ Hady bakul biidikij cileejel cya Yehow, i bakat kulongel baat myand ni lus. Banyoonyook mulong a myand yibiih ni diis dikasakan biby biikal ni buseeb, ki kuk mushind bady mwa kumulongel myand ni lus. Cikwaabw, hady bakul kabay banyook mulong a myand yibiih, kabiin nend lus, bikaam batal bwaal bubiih budyey mulong. Teng bakul kaayaabw ki bady mwa kulongel muut myand ni lus eeny?

16. Bilondeshel Tusumw 21:13, i biny biikal Yehow mwa kulongel baat bady kabay bafwiilangan lus?

¹⁶ Mwiin Krist woos udy mwa kulond cileejel cya Yehow cya kufwiilangan lus. Bwabiny? Kamw ka ku tubingil kady neey: Yehow kiin mukat kukun baat bakiish bafwiil bakwaabw lus mat. (Bal Tusumw 21:13.) Muut ning waakaabumw wa kutudy kiin mukat bwa Yehow alek kukun masambil mindiy mat, nook, tukek meej ma kulek kufwiilangan lus. Hamut a kujik mat bwa kulek kumvw mwiin Krist umomon mal, bikaam twiikal teng habwiih bwa kumukun mat bwa kumvw “may mumbumb cimon-a-mal.” hadyey utubiikan. Bya mushind aakaabumw, tudy mwa kwiikashishomw bwa kulam ku micim yiitut mubel oow mufundish ku dyambulwiish dya spirit mujilang wa neey: “Mawej kiishoh bend wiikal ni lus hiiyey kulumbulwiish woos ukiish ufwiil bakwaabw lus.” (Jak 2:13) Hatuvuuvuluk ni kwiihweekesh mutudy bakat bwa baat bakwaabw bitufwiil lus, tudy mwa kwiibafwiil byaabw lus. Tudy bakat kumvwiil mulong a bibiih udy mwaalabul micim yindiy lus hadyey uhing mu cisumbw.

17. I mushind kaay uleejel Mukaleng Davih mwaakadyey ni lus lwa biin-biin?

¹⁷ Bileejel bya baat badyobw bateel mu Bibl bidy mwa kwiitwambulwiish bwa kufwiilangan lus ni bwa kulek kwiikal ni mucim mubiih. Cileejel, tulangilaay ha cileejel cya Mukaleng Davih. Waakady umvwiilangan lus ni mucim woos. Haakady Sawul ukaam kumuzuh, Davih waakady mulongel mukaleng mumb diisaby a Mawej myand ni lus, kaakadyoh bend mumuhingijil cinding.​—1 Sam. 24:9-12, 18, 19.

18-19. I bileejel kaay bibidy bileeleej neey: Davih kaakady mumvwiilanganok lus?

¹⁸ Nook, Davih kaakady teng umvwiilangan lus. Cileejel, haakady Nabal, muut waakady ciluby, muleeb myand ya diihot bwa kulek kwaakish Davih ni baat bindiy byaakudy, Davih umvwiil ciij ni yiy kwangatey dihangadik bwa kuzuhey Nabal ni boos ba mu nzubw indiy. Haakady Abikayil mukaj a Nabal mulongel Davih myand yilengel, Davih ulekeel kuzuh Nabal ni biin mu nzubw indiy.​—1 Sam. 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Musang mukwaabw, muprofet Natan wambiil Davih bwa het waakady mwiib mukook a mwiin mutumb nend waakadyey mukat. Davih umvwiil ciij cikasakan bwa het aaw, ni uleebel neey: “Mawej udy ni buumy hayumvw: muut udy mulong myand ya bwiin nook i muwaakanyin teng lufw!” (2 Sam. 12:1-6) Davih waakady mumanyik may ma Mawej maheeley Moyiz. Mwiivy waakady mwiib mukook waakady mwa kwiiy kuhingij mikook yinaay. (Cim. 22:1) Ki bwa cibaw cya lufw naabw? Mwiivy oow waakady muwaakanyin cibaw cya lufw. Natan waakady mwambil Davih bwaal oobw​—bwa kumujaadikil neey: ulongel byend myand yibiih! Yehow ujaadikil mwaakadyey mumvwiil Davih lus luvul, bishilangan  ni mushind waakady Davih mumvw bibiih bwa mwiivy waakady mwiib mukook wa mu cileejel cyaakady Natan mutwaal!​—2 Sam. 12:7-13.

20. I biny bitudy mwa kulongel ku cileejel cya Davih?

²⁰ Haakady Davih mumvw ciij civul, waakady mwangat dihangadik dya kuzuh Nabal ni ba mu nzubw indiy boos. Haanyim, Davih uleebel neey: het wa mu cileejel cya Natan waakady mwa kufw bwa myand yaakadyey mulong. Bwaal bwiibiidy, muut wa mu cileejel cya Natan waakady mwiib mukook bamufwaafwanyikij ni Davih, ki bwabiny umvwiil bibiih menmen. Lang mwaakady Davih mumvw. Hahicil mafuk, Davih waakady mutwaadij kwiilumbulwiish. Hady muut ulumbulwiish mukwaabw ni diis dikasakan, kabiin bileej neey: bulund bwa muut aaw ni Yehow kabwiish bulengel. Yeez udimujil biiyij bindiy ha kwiibambiley neey: “Kanulumbulwiish bend bakween, bwa Mawej kalong wiinulumbulwiish byeen. Bwaal Mawej wiiyiiy kwiinulumbulwiish teng munuluulumbulwiish baan-been, iiyiiyey kwiinulongel.” (Mat. 7:1, 2) Nook, bikaam tulong mwiitut moos bwa kulek kulumbulwiishangan. Tudy mwa kwiikal ni “lus luvul” teng bu mudy Mawej iitut.

21-22. I bangany batudy mwa kuleej lus?

²¹ Tut biikal ni lus, Katwiin teng twiilumvw bituh ki twiiluleeleej baat bakwaabw mu mushind utwiibaloolongel myand. Biin-biin, lus lumvumvwiij neey: “Kulong myand bwa kwambulwiish baat bakwaabw.” Cikwaabw, tut boos, tudy mwa kwambulwiish baat bakaakaam dyambulwiish mu cisak ciitut, mu cisumbw ciitut, ni bwa biin-kweet ba ha bulab butuutul. Biin-biin, tudy mwa kuleej baat mutudy ni lus mu mishind yivul! Kudyok muut ukaakaamok dyambulwiish eeny? Tudy mwa kumwambulwiishok ni byaakudy eecy kumulongelok myand yilengel eeny? Misang yikwaabw mwiin Krist udyobw bahingij mu cisumbw oow, udy mwa kwiikal ukaamok balund bady mwa kumukashishok eeny? Tudyok mwa kwambil bakwaabw musah mulengel ukakashish eeny? Wiinoow ki mushind mulengel aakaabumw utudy mwa kuleej muut woos ututwiitwiilangan nend lus.​—Yoobw 29:12, 13; Rom 10:14, 15; Jak 1:27.

²² Tut bamanyik neey: muut ukaakaam dyambulwiish, twiiyiiy kutal mutudy mwa kuleej baat bady bitunyungulukil lus mu myand yivul. Hatuloolongel baat myand ni lus, tuleeleej mutusaasangej Taat iitut a mu diiwul, Mawej “mwiin lus luvul”!