ENYONGEZYO
Ngokwa Obuminyereri bwa Danieli Bukalhaghulha Erihika lya Masiya
OMUMINYERERI Danieli abyaho emyaka eyilhabire omu 500 Yesu athali abuthwa. Aliriryo, Yehova mwabisulira Danieli y’omwatsi owangathokesirye Abakrisitayo eriminyerera obuthuku obwa Yesu angahakabirwe amaghutha kutse erisombolhwa, nga Masiya, kutse Kristo. Danieli mwabwirwa: ‘Wuminye, wuyitheghereraye, eritsuka ekihamulho ky’erisubya n’eriswahimba e Yerusalemu, erihika oku Masiya Omunya-mwami, hasyabya amayenga alinda n’amayenga ngagha na biri.’—Danieli 9:25.
Eriminyerera obuthuku bw’erihika lya Masiya, thutholere ithwa tsuka eriminya enzuka-tsukana ey’omughulhu ow’angakolirye oku Masiya. Erikwamana n’obuminyereri, bwa tsuka okwa ‘kihamulho eky’erisubya n’eriswahimba e Yerusalemu.’ ‘Ekihamulho’ eki kyabya mughulhu wahi? Erikwamana n’omusakangi we Biblia ya Nehemia, ekihamulho eky’erithasya himba esyombimbo esithimbire oku Yerusalemu mukyabuwa ‘omwa mwaka w’amakumi abiri ow’omwami Artasasta.’ (Nehemia 2:1, 5-8) Abasomire ebya kera bakaghumaya bathi omwaka 474 B.C.E. Artasasta abya imwa maghunza omwaka owuswire ng’omuthabali. Busana n’ekyo, omwaka 20 ow’erithabalha liwe ababya 455 B.C.E. Lino thwama biriminya enzuka-tsukana ey’obuminyereri bwa Danieli obw’Ekimasiya, w’omwaka, 455 B.C.E.
Danieli akakanganaya omughulhu owanga hwere nga ni mungahi, erihika okw’ihika lya ‘Masiya Omunya-mwami.’ Obuminyereri bukahulha ‘amayenga alinda, n’amayenga ngagha na biri’—awosi haghuma ni mayenga 69. Ibbwa omughulhu oyu ni buthuku bungahi? Esyombindulha nyingi esye Biblia sikabugha sithi, si mayenga w’ebiro musanju, aliriryo ni mayenga aw’emyaka. Ni bugha ambu, obuli yenga yikimanira emyaka musanju. Omwatsi oyu ow’erighanza amayenga mw’emyaka, kutse eyenga nguma eribya myaka musanju, abya asibwe ndeke n’Abayuda abakera. Ng’eky’erireberyako, ibak’ibuka e Sabato y’omwaka obuli emyaka musanju yikahwa. (Eriluayo 23:10, 11) Neryo, obuminyereri obw’amayenga 69 bw’ingene-ngene na 69 emirundi ebiro 7 eby’emyaka, kutse eyosi haghuma iyabya myaka 483.
Lino ekya thutholere erikolha ly’eribaririra. Thwama tsuka eribaririra erilhua oku 455 B.C.E., emyaka 483 yikathukolhaya okwa mwaka 29 C.E. Oyo w’omwaka hene-hene owa Yesu abatizibawamu n’eribya Masiya! * (Luka 3:1, 2, 21, 22) Eri si bererera erikathikaya ery’obuminyereri bwe Biblia?
^ enu. 2 Erilhua 455 B.C.E. erihika 1 B.C.E. ni myaka 454. Erilhua1 B.C.E. erihika 1 C.E. ni mwaka mughuma (sihabya omwaka ziro). Kandi erilhua okwa 1 C.E. erihika 29 C.E. ni myaka 28. Erihira ebibaro bisathu bino bya haghuma thukabana emyaka 483. Yesu ‘mwalhusibwaho’ omwa lhuholho omwaka 33 C.E., omwa mughulhu w’eyenga eye 70 ey’emyaka. (Danieli 9:24, 26) Lebaya ekitabu Pay Attention to Daniel’s Prophecy! sura 11, n’ekitabu Insight on the Scriptures, Volume 2, olhupapura 899-901. Ebyosi byasakawa n’Abema ba Yehova.
