Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ERISOMO 03

Wangana Yikethera e Biblia?

Wangana Yikethera e Biblia?

E Biblia yiri mw’emilhaghe mingyi kandi yiri mw’erihabulha linene. Obundi wukananza eriminya ebya yikakangiriraya, aliwe kandi iwabya iwukinathika-thikirayo. Wunatholere eriyikethera emilhaghe n’erihabulha eriri omwa kitabu kya kera ng’eki? Kwenene wangana ligha ebya Biblia yikabugha ebihambire okw’itsemera engebe lino n’omwa buthuku obukasa? Esyomiliyoni sy’abandu bakaligha bathi ee. Thulebaye nawu nga wangana ligha.

1. Ebiri omwa Biblia nina by’okwenene kutse ni binyambwirwa?

E Biblia yikabugha yithi yirimo ‘ebinywe by’ekwenene.’ (Omugambuli 12:10) Yikakanaya oko byabya ebihambire okwa bandu bonyine-nyine. (Soma Luka 1:3; 3:​1, 2.) Abasomire ebyakera n’abakasekulhaya okwa by’omwa kithaka babiribana ebikaghumaya ngoku ebindu birebe, ng’ebiro by’okwezi, abandu, emyanya n’ebyabya ebikanibweko omwa Biblia ni by’okwenene.

2. Busana naki sithwanga bugha thuthi e Biblia yabirihwa okwa buthuku?

Omwa nzira nyingyi, e Biblia yabirikangania ku yiri embere okwa buthuku. Ng’eky’erileberyako, yikanakanaya oko myatsi y’esayansi. Ebingyi ebya yikakanayako oko myatsi eyo, abandu bangyi mubathalighabyo yikahandikwa. Aliwe, lino abanya sayansi bakaligha ngoku ebya e Biblia yikabugha bihikire. ‘Yikakotha busana n’emighulhu yosi.’​—Esyonyimbo 111:8.

3. Busana naki ithwayikethera ebya Biblia yikabugha okwa buthuku obukasa?

E Biblia yiri mw’amaminyereri * aw’akathulha ‘emyatsi eyithe yakolhwa.’ (Isaya 46:10) Muyasangwa yakania kera okwa bindu muthina-muthina ebihikire nibya isibiribyanabya. Kandi muyasoborera ndeke emibere eyiri omwa kihugho munabwire. Omw’isomo lino, thukendi lebya amaghuma w’okwa maminyereri we Biblia. Eribererera lyagho isikubulirwe kindu na kighuma likaswekaya!

THASYIGHA BINGYI

Lebaya ngoku esayansi lino yikalighirana ne Biblia, kandi minya amaminyereri make we Biblia awakaswekaya.

4. Esayansi yikalighirana ne Biblia

Kera, abanene ib’ikirirye bathi ekihugho kithekire okwa kindu. Mubughaye EVIDIYO.

Thahulikirira ekyahandikawa omwa kitabu kya Yobu myaka nga 3,500 kera. Soma Yobu 26:7, mwanakania okwa kibulyo kino:

  • Busana naki ebinywe ekihugho kihanikire “ahathe kindu” bikaswekaya?

Emyaka eya 1800 yabere yahika, omuthimbo-thimbo w’amaghetse ni mwabya ayitheghereribwe ndeke. Aliwe, thowa ekya Biblia yabya iyabiribugha esyongumi sy’emyaka kera. Soma Yobu 36:27, 28 na Omugambuli 1:7, mwanakania okwa bibulyo bino:

  • Busana naki erisoborera omuthimbo-thimbo w’amaghetse omwa nzira nyolho eyi kikasangalisaya?

  • Amasako agho wukalhua okw’isoma anamaghumya eriyikethera lyawu omwa Biblia?

5. E Biblia muyalhaghulha ebikendi syabya

Soma Isaya 44:27–45:2, mwanakania okwa kibulyo kino:

  • E Biblia muyabugha yithiki oku Babeli emyaka 200 kera yithe yathera?

Ebya kera bikakanganaya ngoku Omwami Kiro owe Persia n’amahe wiwe mubakinda e Babeli omwa 539 E.K.K. * Mubahumya olhusi olhwabya lhukatheya omuyi. Babere babir’ingira omwa muyi erilhaba omwa syongyo esyabya isisikingirwe, mubahambagho isihathabya malhwa. Hamabirilhaba emyaka eyilhabire omu 2,500, e Babeli inina bisambukalirya. Lebaya ebya e Biblia yalhaghulha.

Soma Isaya 13:19, 20, mwanakania okwa kibulyo kino:

  • Ebyahika oku Babeli bikaghumaya bithi eriberereraly’obuminyereri obu?

Ebisambukalirya bye Babeli omwa Iraq

6. E Biblia muyalhaghulha ebyo thukalhangira munabwire

E Biblia yik’ahulha obuthuku bwethu buno mwa “ebiro by’enyuma-nyuma.” (2 Timoteo 3:1) Thahulikirira ebya Biblia yalhaghulha ebihambire okwa buthuku buno.

Soma Matayo 24:6, 7, mwanakania okwa kibulyo kino:

  • Ni byahi ebya Biblia yabugha yithi bikendi syabya omo biro by’enyuma-nyuma?

Soma 2 Timoteo 3:1-5, mwanakania okwa bibulyo bino:

  • Ni mibere yahi eyo bandu b’ebiro by’enyuma-nyuma bawithe eyo e Biblia yabya iyabirikaniako?

  • Okwa mibere eyi, ni yahi eyo wunemuyilhangirira?

ABANDI BAKABUGHA BATHI: “E Biblia ni kitabu eky’esyongano buyira n’ebinyambwirwa.”

  • Okw’iwe, ni kyahi ekikaleka iwaligha ngoku e Biblia ni y’eriyikethera?

OMWA BIKUHI

Ebyakera, esayansi, n’amaminyereri, ebyosi bikakanganaya ngoku wangana yikethera e Biblia.

Eriyibukya

  • Ebiri omwa Biblia nina by’okwenene kutse ni binyambwirwa?

  • Esayansi yikalighirana ne Biblia omu nzira nga syahi?

  • Wukalengekanaya e Biblia yikanakanaya okwa by’embere? Busana naki?

Ekilhubirirwa

MINYA BINGYI

Mbwino omwa Biblia mune ebithahikire ebihambire okwa sayansi?

“Esayansi Yikanalighirana ne Biblia?” (Omwatsi okwa muthahulha)

Minya ngoku amaminyereri we Biblia awahambire okwa obuthabali bw’Abagiriki abererera.

“Ebyabughawa n’Abaminyereri” Bikathughumaya (5:22)

Lhangira ngoku amaminyereri we Biblia ahindulha amalengekania agho omulhume mughuma abya awithe okwa Biblia.

“Okw’Ingye, Nyamuhanga Syabyaho” (The Watchtower No. 5 2017)

^ Amaminyereri ni myatsi eyikalhua oku Nyamuhanga eyihambire okwa bikendisyabya embere.

^ E.K.K. ni “Ekighanzire Kino Kithe Kyabya,” na E.K. ni “Ekighanzire Kino.”