Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ESURA EYAKABIRI

E Biblia​—Ekitabu Ekikalhua oku Nyamuhanga

E Biblia​—Ekitabu Ekikalhua oku Nyamuhanga

1, 2. Busana naki e Biblia ni kihembo ekyuwene erilhua oku Nyamuhanga?

WUKAYOWA wuthi omunywani amakulethera ekihembo isiwuyitsulirye? Wukabulikira wukathakiboholha, kandi iwatsema kundi munywani wawu mwakakulengekanayako. Wukamusingaya kutsibu.

2 E Biblia ni kihembo erilhua oku Nyamuhanga. Kiri mw’omwatsi owathe angabanika ahandi. Ng’eky’erileberyako, yikathubwira ngoku Nyamuhanga mwahangika olhubulha, ekihugho, n’omulhume n’omukali ab’erimbere. E Biblia yiri mw’amahano awanga thuwathikya omughulhu thukabana ebitsibu. Erilhabira omwa Biblia, thukaminya Nyamuhanga ng’akendi syaberererya athi ekighendererwa kiwe eky’eryuwania ekihugho. E Biblia ka ni kihembo ekyuwene!

3. Ni kyahi ekya wukendi minya wuk’igha e Biblia?

3 Wukendibya wune mwigha e Biblia, wukendi minya ngoku Nyamuhanga anzire iwabya munywani wiwe. Wukendibya wune mwongera erimwighako, n’obunywani bwawu haghuma nayu kwa bune mwendi yongera buthya.

4. Ni kyahi ekikakuswekaya okwa Biblia?

4 E Biblia yabirihindulhwa omwa mibughe eyilhabire omu 2,800, kandi n’esyobbiliyoni sy’esyokopi syayu syabirihulhukibwa. Abandu abalhabire omu 90 okwa 100 omwa kihugho kyosi banawitheyo omwa mubughe wabu. Kandi obuli yenga, abandu abalhabire omwa miliyoni nguma bakabya ibabirithunga e Biblia. Kwenene, sihali ekindi kitabu ekiri nge Biblia.

5. Busana naki ithwabugha thuthi e Biblia ‘yatheghekanibawa na Nyamuhanga’?

5 E Biblia ‘yatheghekanibawa na Nyamuhanga.’ (Soma 2 Timoteo 3:16.) Aliwe abandi ibangana yibulya, ‘E Biblia yahandikawa n’abandu, neryo yangabya yithi iyalhua oku Nyamuhanga?’ E Biblia yikasubiraya yithi: “Abandu mubabugha ebinywe ebyo Nyamuhanga ahabo, ibakasondolibawa n’omulimu abuyirire.” (2 Petero 1:21) Eki kiri ng’omukulhu w’omubiiri ngoku angana bwira omuhandiki wiwe athi ahandike ebaruha. Ebaruha eyo yikabya ini yandi? Yikabya ini y’omukulhu w’omubiiri, butsira omuhandiki. Kuthya, e Biblia ni ya Nyamuhanga, si y’abandu abo akolesaya erihandikayo. E Biblia kwenene ni ‘kinywe kya Nyamuhanga.’​—1 Abanya Tesalonika 2:13; lebaya Endomeko 2.

E Biblia eya New World Translation of the Holy Scriptures yiri omwa mibughe mingyi

E BIBLIA YIHIKIRE

6, 7. Busana naki ithwabugha thuthi e Biblia yikalighirana?

6 E Biblia muyaghunza emyaka eyilhabire 1,600 iyine muhandikwa. Abahandiki bayo sibabyaho omwa buthuku bughumerera. Abandi babya basomire n’abandi isibasomire. Ng’eky’erileberyako, omughuma abya dokita. Abandi babya balimi, babbaliya, balisya, baminyereri, batsweri, n’abami. Nomwakine indi muyahandikwa n’abandu muthina-muthina, ebyosi ebiri muyo bikalighirana. Eyindi sura siyirikanaya okwa mwatsi mulebe n’eyindi yikaghaniagho. *

7 Esyosura esy’erimbere omwa Biblia sikasoborera ebitsibu ebiri omwa kihugho nga byatsuka bithi, n’esyosura esy’erighunzerera sikathubwira ngoku Nyamuhanga akendi syabighunzaho omw’ikolha ekihugho mwa paradiso. E Biblia yikakanaya okwa myaka mingyi ey’eribyaho ery’abandu kandi yikakanganaya ngoku ekighendererwa kya Nyamuhanga mughulhu wosi kikabererera.

8. Iha eby’erileberyako ebikakanganaya ngoku e Biblia yihikire omwa myatsi y’esayansi.

8 E Biblia si yahandikawa erikangirirya eby’esayansi kutse erikolesibwa ng’ekitabu eky’esukuru, aliwe ebya yikabugha okwa by’esayansi bikabya ibihikire. Ekyo kya thwangana lengekanirya omwa kitabu ekikalhua oku Nyamuhanga. Ng’eky’erileberyako, ekitabu ky’Abalawi kiri mw’obusondoli ngoku Abaisraeli banga yihiwire okw’isighalirania amalhwere. Eki kya handikawa kera abandu isibali baminya obuhuka obukaletha amalhwere nga bukalethagho buthi. Kandi e Biblia yikabugha ndeke yithi ekihugho kihanikire ahathe kindu. (Yobu 26:7) Kandi omughulhu abandu bangyi babya bakalengekania bathi ekihugho kiri ng’emeza, e Biblia yabya iyabiribugha yithi ni kiringo.​—Isaya 40:22.

9. Abahandiki be Biblia eribya mw’okwenene kikaleka ithwaminyaki?

9 E Biblia yikabya yikakania okwa bya kera, bikabya ibihikire. Aliwe ebitabu bingyi ebikakanaya okwa bya kera hakanayira ibyakania ebithahikire kundi ababihandika si babya mw’okwenene. Ng’eky’erileberyako, isi balikanaya okwa mighulhu ekihugho kyabu kyasingawa omwa malhwa. Aliwe, abahandika e Biblia babya mw’okwenene nibya n’omughulhu e Israeli yabya yikasingwa. Kandi mubahandika n’ebisobyo byabu. Ng’omwa kitabu ky’Emiganzo, Musa akathubwira ngoku mwakolha ekisobyo ekikalire kandi athi mukyaleka Nyamuhanga iniamusuyira. (Emiganzo 20:2-12) Okwenene kw’abahandika e Biblia ku kakanganaya ngoku e Biblia yikalhua oku Nyamuhanga. Obo kwesi thwangana yikethera e Biblia.

EKITABU EKIRI MW’AMENGE AWUWENE

10. Busana naki amenge we Biblia akathughasira munabwire?

10 E Biblia ‘yatheghekanibawa na Nyamuhanga kandi yiri n’endundi busana n’erikangirirya omwatsi ow’ekwenene kandi busana n’erithukunga erihaba, kandi busana n’erihabulha.’ (2 Timoteo 3:16) Kwenene, amenge we Biblia akathughasira munabwire. Yehova anasi nga thuhangikirwe thuthi kandi akayitheghereraya amalengekania n’eriyowa lyethu. Athwasi ndeke kwilhaba ngoku thuyasi kandi anzire ithwatsema. Anasi ebithutholere n’ebithathutholere.

11, 12. (a) Ni menge wahi awa Yesu aha omu Matayo sura 5 erihika oku 7? (b) Ni yindi myatsi yahi eya thwang’igha omwa Biblia?

11 Omu Matayo sura 5 erihika 7, thukabana mw’amenge awuwene awa Yesu aha awahambire okw’ibana etseme, erikolangana n’abandi, erisaba, n’awahambire okwa by’esyosente. Nomwakine indi amenge aya ahagho emyaka 2,000 eyihwere, akine w’omughaso na munabwire.

12 Omwa Biblia, Yehova akathuha emisingyi eyikathuwathikaya eribya n’amaka awuwene, emikolere, n’erikolangana n’abandi omwa buholho. Emisingyi ye Biblia yangana thuwathikya, mbulha thuli bahi, thwikere hayi kutse thuwithe bitsibu byahi.​—Soma Isaya 48:17; lebaya Endomeko 3.

WANGANA YIKETHERA AMAMINYERERI WE BIBLIA

Omuhandiki we Biblia iya Isaya mwaminyerera ngoku e Babeli yikendi syathoghothibwa

13. Ni kyahi ekya Isaya abugha athi kikendi syahika okwa muyi we Babeli?

13 Amaminyereri mangyi we Biblia abiribererera. Ng’eky’erileberyako, Isaya mwaminyerera athi e Babeli yikendi syathoghothibwa. (Isaya 13:19) Mwasoborera ndeke-ndeke omuyi oyu ng’akendi syathoghothibwa athi. Omuyi oyo abya kw’esyonyuyi nene-nene n’olhusi ebyabya bikatheyagho. Aliwe Isaya mwabugha athi olhusi banga lhumirye n’esyonyuyi isyabya isisikingire. Amahe angahambire omuyi isihathabya malhwa. Kandi Isaya mwaminyerera athi omulhume oyukahulhawa mwa Kiro yuwanga hambire e Babeli.​—Soma Isaya 44:27–45:2; lebaya Endomeko 4.

14, 15. Obuminyereri bwa Isaya mubwabererera buthi?

14 Myaka 200 obuminyereri bwali handikirwe, amahe mwasa inianayitheghekire erihamba e Babeli. Oyuwasondolha gho nindi? Ngoku obuminyereri bwabya ibwabiribugha, abya ini Kiro omwami we Persia. Ebindi ebyosi ebiri omwa buminyereri byabya ibikayabererera.

15 Omw’ithumbi ery’erighothera omuyi, Abanya Babeli babya bawithe omukonga. Mubayowa ibane buholho kundi babya ibanatheghibirwe n’esyombimbo nene-nene n’olhusi. Eyihya w’omuyi, Kiro na mahe wiwe mubathakulha omughende erikehya amaghetse w’olhusi. Amaghetse mwakeha ndeke neryo kyamaleka amahe w’Abapersia iniathoka erisoka. Aliriryo amahe anga lhabire athi okwa lhuhimbo lhwe Babeli? Ngoku obuminyereri bwabya ibwabiribugha, esyonyuyi sy’omuyi musithakingwa, neryo amahe mwahamba omuyi isihathabya malhwa.

16. (a) Isaya mwaminyerera athi ni kyahi ekikendi syahika oku Babeli? (b) Thukaminya thuthi ngoku obuminyereri bwa Isaya mubwabererera?

16 Isaya mwakangania ngoku erighunzerera e Babeli siyendi syasikalhwamu. Mwahandika athi: ‘Siyendi syabya mw’endulani kandi, kandi siyendi syasyikalhwamu okwa ndengo n’okwa ndengo.’ (Isaya 13:20) Ekyo mukyanabererera? Ahabya e Babeli, esyokilomita nga 80 eyikwa sy’omuyi we Baghdad omwa Iraq, yiri ebisambukalirya bisa. Erihika namunabwire si yikere mundu. Yehova mwabirya e Babeli ‘omwa lhubiryo lhw’eriherya.’​—Isaya 14:22, 23. *

Ebisambukalirya bye Babeli

17. Ni kyahi ekyanga leka ithwayikethera emilhaghe ya Nyamuhanga eyosi?

17 Amaminyereri mangyi we Biblia eribya iniabiribererera, kikakanganaya ngoku thutholere ithwayikethera ebya Biblia yikabugha okwa buthuku obukasa. Thwangana yikethera ndeke ngoku Yehova akendi syaberererya omulhaghe wiwe ow’erikolha ekihugho mwa paradiso. (Soma Emiganzo 23:19.) Kwenene, thuwithe “maha w’engebe y’erikotha eya Nyamuhanga oyuthebiha athulhagha okwa mighulhu ya kera na kera.”​—Tito 1:2. *

E BIBLIA YANGANA HINDULHA ENGEBE YAWU

18. Paulo akakanaya athiki okwa “kinywe kya Nyamuhanga”?

18 Thwabiriminya ngoku sihali ekindi kitabu ekiri nge Biblia. Yikalighirana, kandi yikabya yikakania okwa by’eseyansi kutse okwa byabya kera, bikabya ibihikire. Yikathuha amenge awuwene kandi muli amaminyereri aw’abiribererera. Siby’ebyo bisa ebya yikakanayako. Omukwenda Paulo mwahandika athi: “Ekinywe kya Nyamuhanga kiriho, kandi kine mukolha omubiiri.” Ekyo kikamanyisayaki?​—Soma Abaebrania 4:12.

19, 20. (a) E Biblia yanga kuwathikya yithi eriyirebya? (b) Wanga kangania wuthi ngoku wukasima ekihembo kye Biblia?

19 E Biblia yangana hindulha engebe yawu. Yangana kuwathikya eriyirebya ndeke. Yangana kuwathikya eriminya ndeke amalengekania n’eriyowa lyawu. Ng’eky’erileberyako thwangana yowa thuthi thwanzire Nyamuhanga. Aliwe eriminya ndeke nga thunamwanzire, thutholere ithwaghendera okwa bya Biblia yikabugha.

20 E Biblia kwenene ni kitabu ekikalhua oku Nyamuhanga. Anzire iwakisoma, erikigha n’erikyanza. Sima ekihembo eki, kandi lholha embere erighayo. Neryo wukendi yitheghererya ekyaleka Nyamuhanga iniahangika abandu. Omwa sura eyikakwamako, thukendi syaminya bingyi ebihambire okw’eki.

^ enu. 6 Abandi bakabugha bathi e Biblia yikayighanaya, aliwe ekyo si kwenene. Lebaya esura 7 ey’ekitabu The Bible​God’s Word or Man’s? ekya hulhukibawa n’Abema ba Yehova.

^ enu. 16 Wamanza eriminya bingyi ebihambire okwa maminyereri we Biblia, wangana soma olhupapura 27-29 olhw’ebrokyuwa A Book for All People, ey’Abema ba Yehova.

^ enu. 17 Erithoghothibwa lye Babeli ni buminyereri bughuma okw’awali omwa Biblia aw’abiribererera. Wangana bana amaminyereri awahambire oku Yesu Kristo omwa Endomeko 5.