Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ESURA EY’OMUNANI

Mwayiyinia Nomwanabana Ebikaghunza Amani

Mwayiyinia Nomwanabana Ebikaghunza Amani

1. Busana naki e Silo yabya obulighe n’ekiriro kinene?

SAMWELI mwalhangira abandu ku bali n’obulighe bunene e Silo. Abandu abosi omwa tawuni babya ibabirisusumana. Thalengekania abakali n’abaana ababya bakalira n’erikwa obulighe bakowa ngoku sibendi syasalholha oku abathatha wabu, bira babu, abaghalha, n’abaghalha babu! Ekyathwasi, Abaisraeli mubaherya abasirikali nga 30,000 bakalhwa n’Abafilisitini kandi nibya isihali halhaba buthuku bungahi baliherirye abandi 4,000 omo wandi malhwa.​—1 Sam. 4:1, 2, 10.

2, 3. Ni bitsibu byahi ebya subungukana ebyaletha ekihemu n’eriherya olhukengerwa olhwe Silo?

2 Eki kyabya kighuma ky’okwa malighe awasubungukana awabya e Silo. Baghalha b’Omuhereri Mukulhu Eli, iya Hofuni na Finehasi, babya ibabirilhua e Silo ibane n’erisanduko eribuyirire ery’endaghane. Erisanduko ery’obughuli eryo eryabya likabya ahabuyirire omwa hema, kabya kaminyikalho akakakanganaya ngoku Nyamuhanga ali haghuma n’abandu biwe. Neryo abandu mubathwalha erisanduko eryo ibakalengekanaya bathi mbwino likendi kolha ng’ekisambu ekyangaleka ibasinga. Aliriryo Abafilisitini mubanyegha erisanduko eryo n’eritha Hofuni na Finehasi.​—1 Sam. 4:3-11.

3 Ahabw’emyaka mingyi, ehema yabya yihebirwe ekitsumbi busana n’erisanduko eryabyamu. Lero lyabya ilyamabirinyegwa. Engulhu yabere yahika okwa musyakulhu Eli ow’emyaka 98, mwawa bunyuma-nyuma okwa kithumbi kiwe n’eriholha. Mwalyana wiwe, oyuwabya mukwakali okwa kiro ekyo, nayo mwaholha akabutha. Akayaholha mwabugha athi: ‘Olhukengerwa lhwabirilhua e Israeli.’ Omo kwenene, e Silo siyanga thasyabere ngoku yabya.​—1 Sam. 4:12-22.

4. Ni kyahi ekya thukendi kaniako omwa sura eno?

4 Ebikaghunza amani ebi, Samweli anga bighumire athi? Erikirirya liwe lyangana muthokesirye eriwathikya abandu ababya ibabiriherya obutheya n’obughuma bwabu na Yehova? Ithwe bosi munabwire thwanganabana ebitsibu n’ebikaghunza amani ebyanga lenga okw’ikirirya lyethu, neryo kwesi thuthasyalebaya ebindi ebya thwang’ighira oku Samweli.

Mwakolha ‘Emibiiri y’Erithunganene’

5, 6. Ni kyahi ekya Biblia yikathasyakanayako kutsibu omwa buthuku obw’emyaka 20, kandi Samweli abya iniane mukolhaki omwa buthuku obo?

5 Okwa ndambi eyi e Biblia yikathatsuka erileka erikania oku Samweli, neryo iyakwama omwatsi w’erisanduko eribuyirire, erithukangania ngoku Abafilisitini baghalhawa busana n’erithwalha erisanduku kandi ngoku bakakawa erisubulyalyo. Thukabya thukathasyasuba oku Samweli ihamabirilhaba myaka 20. (1 Sam. 7:2) Abya iniane mukolhaki omwa myaka eyo? E Biblia siyiri thubwira.

Samweli angathokire athi eriwathikya abandu biwe erighuma ababya ibabirithunga ebitsibu ebikalire?

Thuk’igha ngoku omughulhu emyaka eyi yabya yithe yatsuka, ‘ekinywe kya Samweli mukyalholha embere erihika oko Baisraeli bosi.’ (1 Sam. 4:1) E Biblia yikakanganaya yithi emyaka eyi yabere yabirihwa, Samweli mwakolha mwa mutse wiwe eribya akathimba omwa miyi isathu eye Israeli obuli mwaka, nuku aghunzeho ebitsibu n’erisubirya okwa bibulyo by’abandu. Neryo enyuma waho iniakasuba e Rama eyabya enyumba yiwe. (1 Sam. 7:15-17) Kwesi, Samweli abya iniane mukolha bingyi n’omwa buthuku bw’emyaka 20 eyo.

Samweli nomwanaghunza emyaka 20 isyalikanibawako omwa myatsi ye Biblia, thukyasi ngoku abya inianemukolha bingyi omwa mubiiri wa Yehova

7, 8. Ni mwatsi wahi owa Samweli abwira abandu halhaba myaka 20 iniane mukolha kutsibu, kandi ni kyahi ekya bandu babya bakolire?

7 Obubi bw’abaghalha ba Eli bwabya ibwabirileka erikirirya ly’abandu iryahwa. Busana n’ekyo, abandi bakabya nga mubatsuka eriramya esyosanamu. Habere habirilhaba emyaka nga 20, Samweli mwabwira abandu athi: ‘Mwamabya imukasuba oko Mwami Mukulhu n’omuthima wosi, muhire esindi nyamuhanga sya hali, na Astaroti, silhue omo kathi-kathi kenyu, muhire emithima yenyu oko Mwami Mukulhu, n’erimukolera iyuwene; nayu akendi balhamya okwa byalha by’Abafilisitini.’​—1 Sam. 7:3.

8 “Ebyalha by’Abafilisitini” byabya ibya biribendekerya abandu. Kundi abasirikali be Israeli babya ibabirikindwa ndeke, Abafilisitini mubayowa nga bangana nubya abandu ba Nyamuhanga. Aliriryo Samweli mwakakasya bandu athi emibere iyikendi hinduka bamasuba oku Yehova. Banabya banzire erikolha ekyo? Eky’obutseme, mubaghusa esyosanamu syabu n’eritsuka ‘erikolera Omwami Mukulhu iyuwene.’ Samweli mwahindania abandu be Mizipa, etawuni eyabya omwa kihugho ky’ebithwa eyighulhu we Yerusalemu. Abandu mubahindana, bamatsira akalyo, n’eriyisubamu busana n’amalholho wabu mangyi.​—Soma 1 Samweli 7:4-6.

Abafilisitini mubalengekania bathi erihindana ly’abandu ba Yehova ababiriyisubamo ni kaghisa ak’erinubyabo

9. Abafilisitini mubathwamu erikolesya kaghisa kahi, kandi ni kyahi eky’abandu ba Nyamuhanga babya bakolire?

9 Aliriryo, Abafilisitini mubowa ngoku Abaisraeli babirihindana, bamathwamu erikolesya akaghisa ako. Mubathuma abasirikali babu be Mizipa eriyahwerekererya abaramya ba Yehova abo. Abaisraeli mubowa engulhu eyi. Busana n’obuba, mubabwira Samweli bathi abasabire. Mwakolha ekyo n’erihayo obuhere. Abere anemukolha eki, abasirikali b’Abafilisitini mubasa e Mizipa. Neryo Yehova mwasubirya erisaba lya Samweli. Yehova mwakangania erihithana linene, ‘amapura n’omulenge munene oko Bafilisitini ekiro ekyo.’​—1 Sam. 7:7-10.

10, 11. (a) Ni kyahi ekyangabya ikyaleka omupuro wa Yehova oko Bafilisitini iniabya wambaghane? (b) Ni kyahi ekya lhwiririra omwa malhwa awabya e Mizipa?

10 Mbwino Abafilisitini babya ng’abaana abakayayibisa enyuma sy’abamama wabu busana n’obuba bakowa omupuro w’obuthuku? Eyihi, babya balhwi mbangyi. Babya isibali bathowa okwa wundi mupuro ng’oyo. Mbwino ly’eribya iniabya ‘mulenge munene’? Mbwino mwakwama kyalhua okwa lhubulha isikuli bithu kutse mubowa gho akabughirana kutsibu omwa musya? Ekyathwasi, omupuro oyo mwaleka Abafilisitini ibubaha kutsibu. Neryo Abaisraeli mubalhua e Mizipa, mubakwama Abafilisitini n’er’ithabo, erihika e Beti-kari eyabya okwa lhuhandi lhw’eyikwa olhwe Yerusalemu.​—1 Sam. 7:11.

11 Eritsukira okwa malhwa ayo, Abafilisitini mubalholha embere erikindwa omwa biro byosi ebya Samweli abya iniane mutsweri. Emiyi yosi eya Bafilisitini babya ibabirihamba muyasuba omwa byalha by’abandu ba Nyamuhanga.​—1 Sam. 7:13, 14.

12. Kikamanyisayaki Samweli eribya imwakolha ‘emibiiri y’erithunganene,’ kandi ni mibere yahi eya muthokesaya?

12 Habere halhaba bighonye bingyi, omukwenda Paulo mwahira Samweli y’omwa batsweri n’abaminyereri abathaleghulha ‘abakolha emibiiri y’erithunganene.’ (Ebr. 11:32, 33) Omo kwenene, Samweli mwakolha ebyuwene n’ebihikire embere sya Nyamuhanga. Ekya muthokesaya ly’eribya imwasikira oku Yehova, iniane mukolha n’omubiiri wiwe buthaleghulha n’omwan’abana ebikaghunza amani. Kandi mwakangania n’omuthima w’erisima. Babere babirisingura e Mizipa, Samweli mwasingika eribwe eryangabere likabibukya ngoku Yehova awathikaya abandu biwe.​—1 Sam. 7:12.

13. (a) Thwamabya b’erigherererya Samweli, thutholere ithwabya n’emibere yahi? (b) Ni buthuku bwahi obwa thwanga tsukiramu erikulha-kulhania emibere ng’eya Samweli?

13 Wunanzire erikolha ‘emibiiri y’erithunganene’? Kyamabya kithya, wutholere iw’ighira okw’ighumisirizya lya Samweli, eriyikehya liwe, n’omuthima w’erisima ow’abya nagho. (Soma 1 Petero 5:6.) Nindi oyuthe wanganza eribya n’emibere ng’eyi? Mukyawathikya Samweli erithunga emibere eyi n’erikanganiayo iniakine mulere, kundi mwabya abirikulha mwabana ebikaghunza amani ebikalire.

‘Baghalha Bawu Sibathakwama Emibere Yawu’

14, 15. (a) Ni kyahi ekya ghunza Samweli y’amani kutsibu iniamabiribya ‘musyakulhu’? (b) Mbwino Samweli mwanabya mubuthi mubi nga Eli? Soborera.

14 Samweli akathasya kanibawako iniamabiribya ‘musyakulhu.’ Okwa buthuku obu, Samweli inianawithe baghalha biwe babiri, iya Yoeli na Abiya, kandi mwabaha olhukwamirwa olhw’erimuwathikya eritswera. Eky’obulighe, mubalhukolesya nabi. Nomwakine indi Samweli iyo abya muyisiwa kandi muthunganene, baghalha biwe ibo mubayisonderya endundi, isibali n’obulingirirania kandi ibakimaya esighulho kutse erianza erihembererwa.​—1 Sam. 8:1-3.

15 Kiro kighuma, abakulhu be Israeli mubahika oku Samweli bakayineghenia bathi: ‘Abaghalha bawu sibathakwama emibere yawu.’ (1 Sam. 8:4, 5) Mbwino Samweli anabyasi okwa kitsibu eki? E Biblia siyiri thubwira. Erithendibya nga Eli, Samweli iyo abya mubuthi mubuya. Yehova abya iniabirisuyira n’erikunga Eli busana n’erithendi habulha abaana biwe kandi busana n’erisikya abaana biwe kwilhaba Nyamuhanga. (1 Sam. 2:27-29) Yehova mwathabana obubi ng’obu oku Samweli.

Samweli mwaghumira athi obulighe obw’abyamu busana n’abaghalha biwe eritsanda?

16. Ababuthi abawithe abaana abakayisamambulha bakayowa bathi, kandi ababuthi banga bana bathi erihumulikana n’obusondoli omwa ky’erileberyako kya Samweli?

16 E Biblia siyiri thubwira Samweli nga mwana hemuka kutsibu, erihangya-hangya kutse erihwa amani akaminya emibere mibi ey’abaghalha biwe. Aliriryo, kyangana nguhira ababuthi bangyi eriyitheghererya Samweli nga mwayowa athi. Omwa biro ebitsandire bino, abaana eriyisamambulha okwa babuthi babu kiri ahosi-hosi. (Soma 2 Timoteo 3:1-5.) Ababuthi abakalholha okw’ebi bangana bana erihumulikana n’obusondoli omwa ky’erileberyako kya Samweli. Mwathalighira obubi bw’abaana biwe bukaleka akaleghulha. Wibuke wuthi, ebinywe n’erihabulha nomubyanga ghana erihika okwa muthima owakalire ow’omwana, eky’erileberyako ky’omubuthi kyangana wathikya. Kandi mughulhu wosi ababuthi bawithe akaghisa ak’eritsemesya Thatha wabu Yehova​—ngoku Samweli akolha.

‘Wuthuhirire h’Omwami’

17. Abalhume bakulhu be Israeli mubabugha bathi Samweli akoleki, nayu mwayowa athi?

17 Baghalha ba Samweli mubathaminya akabi akanga lhwiririre omwa mitse yabu mibi. Abalhume bakulhu be Israeli mubabwira Samweli bathi: ‘Lino wuthuhirire h’omwami w’erithutswera ng’ebindi bihanda.’ Mbwino eki mukyaleka Samweli iniayowa nga bamamughana? Samweli abya iniamabirighunza myaka mingyi iniane mutswera abandu abo omwa lina lya Yehova. Lero lino babya ibakanza omwami eribya mutsweri wabu butsira omuminyereri buyira nga Samweli. Ebihanda ebyabya bibathimbireko byabya ibinawithe abami, n’Abaisraeli nabo mubanza babane omwami! Samweli mwayowa athi? E Biblia yithi ‘omwatsi oyo mwabya mubi oku Samweli.’​—1 Sam. 8:5, 6.

18. Yehova mwahumulikania athi Samweli kandi eki mukyakangania kithi erilholho ly’Abaisraeli ku lyabya likalire?

18 Thahulikirira ngoku Yehova asubiraya omughulhu Samweli amubwira omwatsi oyo omwa musabe: ‘Wuhulikirire omulenge w’abandu omo byosi bakakubwira; kusangwa niwe batheghana, nikwa ningye bakaghana, bathi sinyibye mwami wabu.’ Ebinywe ebi ka byangabya imubyahumulikania Samweli! Aliriryo abandu babya ibabirihithania kutsibu Nyamuhanga Omuthoki w’Ebyosi! Yehova mwabwira omuminyereri wiwe athi abwire Abaisraeli akabi akanga lhwiririra omw’ithunga omwami oyuli ng’ibo. Omughulhu Samweli ababwira mubaghana n’erihathikana bathi: ‘Eyihi, nikwa thwanzire omwami busana nethu.’ Kundi Samweli abya akowa Nyamuhanga mughulhu wosi, mwayahakabya omwami oyo Nyamuhanga asombolha.​—1 Sam. 8:7-19.

19, 20. (a) Samweli mwaghendera athi okwa busondoli bwa Yehova obw’erihakabya Saulo ng’omwami we Israeli? (b) Samweli mwalholha athi embere eriwathikya abandu ba Yehova?

19 Mbwino eriligha lya Samweli lyanalhua okwa muthima, kutse akikolha ng’oyukakakawa? Ebyabya ebi mubyanaleka akabya inianahithene mughulhu wosi? Abangyi bangana thwamu eribya bathya, aliriryo Samweli kwa thaby’athya. Mwahakabya Saulo n’erimuligha ng’omwami oyo Yehova abirisombolha. Mwalyatsirira Saulo erikangania kw’amamuthangirira kandi kw’amaghondera omwami muhya-muhya. Neryo mwabwira abandu athi: ‘Mwamalholha okw’oyo Mwami Mukulhu abiriyisogha ko hathe wundi ng’iyo omo kathi-kathi k’abandu bosi kwehi?’​—1 Sam. 10:1, 24.

20 Samweli mwathungerera ebibuya omwa mulhume oyo Yehova asombolha, butsira ebisobyo. Ekya Samweli iyo aby’atsomene bw’obuthaleghulha bwiwe oku Nyamuhanga butsira eryanza erisimwa n’abandu abakayihinduka-hindukako. (1 Sam. 12:1-4) Kandi mwathaleghulha okw’ihabulha abandu ba Nyamuhanga okwa bitsibu ebya banga bwene n’eribahira mw’omuhwa ow’eribya bathaleghulha oku Yehova. Erihabulha liwe mulyahika okwa mithima yabu, neryo bamalemba-lemba Samweli bathi abasabire oku Nyamuhanga. Nayu mwabasubirya ndeke athi: ‘Kibye hali okw’ingye erihalya oku Mwami Mukulhu eryumbya eribasabira; nikwa ngendi bakangirirya enzira eyuwene n’ey’erithunganene.’​—1 Sam. 12:21-24.

Eky’erileberyako kya Samweli kikathwibukaya ngoku thuthatholere thukabya n’obuha kutse erihithana omwa mithima yethu

21. Eky’erileberyako kya Samweli kyanga kuwathikya kithi wamayowa iwabiripona busana n’owundi mundu erihebwa olhusunzo?

21 Wune wathayowa iwabiripona owundi akahebwa olhusunzo? Eky’erileberyako kya Samweli kikathwibukaya ndeke ngoku sithutholere thukaleka obuha bukatsandya omuthima wethu. (Soma Emisyo 14:30.) Nyamuhanga anawithire abaghombe biwe abathaleghulha b’emibiiri mingyi eyuwene kandi eyikatsemesaya.

“Wasyakolyahi Eriririra Saulo?”

22. Busana naki Samweli aby’ahikire erilhangira ebibuya omu Saulo?

22 Samweli abya ahikire erilhangira ebibuya omu Saulo; kwenene abya mulhume wa mbaghane. Abya muuli, mubuya, muthubaha kandi mukoli, nibya iniane mwolho okw’itsuka. (1 Sam. 10:22, 23, 27) Eryongera okwa mibere eyi, abya inianawithe ekindi kihembo ky’omughaso munene​—obughabe obw’eriyithwiramu. Abya iniangana thoka eriyithwiramu ngoku anga kolesya engebe yiwe. (Ebi. 30:19) Mwanakolesya ekihembo ekyo kya ndeke?

23. Ni kihembo kyahi eky’omughaso ekya Saulo atsuka eriherya, kandi mwakangania athi omuthima w’eriyikokolhomya?

23 Eky’obulighe, omundu akabya abirihebwa obuthoki, omubere w’eriyikehya wakanathatsuka eribulirana. Habere hathe halhaba buthuku bungahi, Saulo mwatsuka eriyikokolhomya. Mwathwamu erighana obusondoli bwa Yehova obwabya akabana erilhabira omu Samweli. Kiro kighuma, Saulo mwanakangania omuthima w’erithendi ghumisirizya. Mwaha obuhere obwa Samweli aby’atholere iniaha. Samweli mwamukunga kutsibu n’erimubwira ngoku olhusunzo lhw’obwami silhwendi thasyabya omw’eka yiwe. Omwakanya k’eryolhoba, Saulo mwalholha embere erikolha ebindu bibi kutsibu eby’obuthowa.​—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.

24. (a) Saulo mwakangania athi obuthowa omughulhu balhwa n’Abameleki? (b) Ni kyahi ekya Saulo aby’akolire omughulhu akungawa, kandi Yehova mwathwamu athiki?

24 Erilhabira omu Samweli, Yehova mwabwira Omwami Saulo athi bayalhwe n’Abamaleki. Omwa bya Yehova Nyamuhanga abalhaghira, mwabya n’eritha omwami mubi w’Abamaleki iya Agagi. Aliriryo, Saulo mwathamwitha, kandi mwaheka n’ebindu ebyuwene omwa byabya bitholere erithoghothibwa. Samweli abere akamuhabulha, Saulo mwakangania kw’abiritsanda. Omwakanya k’eriligha erihabulhwa, mwayilhwirako, amayihambulya-hambulya, n’erikangania ngasihali eky’akolire, n’erianza erihira olhubanza lhw’okwa bandi. Saulo abere akanza erighana erihabulhwa, mwayihambulya athi ebighuma by’okwa bindu byahekawa busana n’eribihayo oku Yehova ng’obuhere. Aliriryo, Samweli mwabugha ebinywe ebyasibwe kutsibu bino: ‘Lebaya! Eriowa lyuwene kwilhaba obuhere.’ Omwa buthubaha, Samweli mwakunga kutsibu omulhume oyo n’erimukangania ekya Yehova abirithwamu: Obwami bwabya ibukendi lhusibwa oku Saulo n’erihebwa owundi mundu oyuwene. *​—1 Sam. 15:1-33.

25, 26. (a) Ni kyahi ekyaleka Samweli inialira Saulo, kandi omwa bwolho-bwolho, Yehova mwamukunga athi? (b) Ni kyahi ekya Samweli igha omughulhu ahika ewa Yese?

25 Samweli mwapona kutsibu busana n’erilemwa lya Saulo. Mubwakya inianemulhakira Yehova. Mwaghunza mughulhu muuli inianemulira Saulo. Samweli mwalhangira amaha wiwe wosi iniamabirikwa busa kundi abya inianalhangire ndeke Saulo kwabya mulhume w’omughaso munene. Abya isyakiwithe mibere mibuya kandi iniabirilhua n’oku Yehova. Samweli mwathwamu erithendi syasalholha oku Saulo. Aliriryo Yehova, omwa bwolho-bwolho mwakunga Samweli omw’imubulya athi: ‘Wasyakolyahi eriririra Saulo, iwunasi ko nabirimughana eribya mwami wa Israeli kwehi? Wusulhaye omw’ihembe lyawu mw’amaghutha, wughende. Ngendi kuthuma eyiri Yese, omunya Betelehemu; kusangwa nabiriyibanira omwami omo baghalha biwe.’​—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.

26 Ebighendererwa bya Yehova sibir’imana busana n’erileghulha ly’abandu abathahikene. Omundu amaleghulha, Yehova akasondaya owundi oyuwanga berererya erisonda Liwe. Neryo omusyakulhu Samweli mwaleka erithasya lira Saulo. Samweli mwaghenda e Betelehemu, ewa Yese ngoku Yehova anamulhaghira. Ane eyo, mwabana abaghuma b’okwa baghalha ba Yese ababuya okwa mubiri. Aliriryo, eritsuka n’ow’erimbere, Yehova abya inianemw’ibukya Samweli erithendi samalira obubuya obo. (Soma 1 Samweli 16:7.) Erighunzerera, Samweli mwabana mughalha wa Yese, omulere omwa bosi, ya Dawudi​—oyo ya Yehova abya iniabirisombolha!

Samweli mwalhangira isihali kitsibu na kighuma ekyangalema Yehova erilhusyaho kutse nibya erikihindulha mwa mughisa

27. (a) Ni kyahi ekyaleka erikirirya lya Samweli iryayongera erighuma? (b) Eky’erileberyako ekya Samweli ahiraho kikakuhambako kithi?

27 Omwa myaka yiwe ey’obusyakulhu, Samweli mwongera eriminya ngoku Yehova abya ahikire erisubya Dawudi omwa mwanya wa Saulo. Saulo mwabya n’obuha n’omuthima w’obwithi, n’erihakanisya esyondegheka sya Yehova. Aliwe Dawudi iyo, mwakangania emibere eyuwene​—obuthubaha, obuthaleghulha, erikirirya, n’obuyisiwa. Samweli abere iniakisiya iniaholha, erikirirya liwe mulyayongera erighuma. Mwalhangira isihali kitsibu na kighuma ekyangalema Yehova erilhusyaho kutse nibya erikihindulha mwa mughisa. Erighunzerera, Samweli mwaholha, iniakayaghunza hakuhi myaka kikumi iniane ky’erileberyako kibuya. Abaisraeli bosi babya basingene eririra omulhume muthaleghulha oyu! Erihika na munabwire, abaghombe ba Yehova batholere ibayibulya bathi. ‘Ngane mwendi gherererya erikirirya lya Samweli?’

^ enu. 24 Samweli iyuwene-wene mwitha Agagi. Omwami mubi oyo n’ab’eka yiwe sibabya batholere erighanyirwa. Nibya na “Hamani Omuagagi” oyuwanza eritha abandu ba Nyamuhanga abosi abya w’olhubutho lhw’Agagi​—Esi. 8:3; lebaya Esura eye 15 na 16 ey’ekitabu kino.