1, 2. (a) Ni butsibu bwahi obwa Yona ayilethera n’ababya nayu omwa bwathu? (b) Omwatsi wa Yona angathuwathikya athi?

YONA mwayowa athi ambi alyathathoka erihunia etoko nene eyabyaho. Etoko eyi siyabya y’ekiyagha kisa ekyabya kikalhaba omwa bwathu; kutse erikekena ly’obwathu n’etoko y’ebisunda ebinene-binene ebyabya bikayihumbanga oko bwathu. Aliwe, ekyabya kikalyambya Yona, y’etoko y’emilhake y’abandu ababya omwa bwathu, n’abakabughendaya bakalengaho erirwanisya nuku obwathu sibudikire. Yona mwaminya ku n’iyukayaleka abandu abosi aba ibaholha!

² Ni kyahi ekya hikaya Yona y’okwa bitsibu ebyosi ebi? Abya iniabiri soberya Nyamuhanga wiwe Yehova ya kutsibu. Mwamusoberya athi? Mbwino kyabya kindu ekithe kwa malenguliro? Eby’erisubirya byangana thukangirirya mwatsi mungyi. Ng’eky’erileberyako, omwatsi wa Yona akathuwathikaya eriminya ngoku n’abawithe erikirirya ery’okwenene bangana thalhuka, kandi ngoku banga suba-subania obughuma bwabu na Nyamuhanga.

3-5. (a) Mughulhu mungyi ni kyahi ekikasa omwa menge w’abandu bakalengekania oku Yona? (b) Ni byahi ebya thwasi oku Yona athali abya muminyereri? (Lebaya n’omwatsi ahikwa.) (c) Busana naki omubiiri wa Yona ng’omuminyereri syabya mwolho?

³ Abandu bakabya bakalengekania oku Yona, mughulhu mungyi ekikasa omwa menge wabu by’ebisobyo biwe, ng’omughulhu akanganaya obuthowa. Aliriryo hane bibuya bingyi eby’akolha. Yehova mwasombolha Yona erikolha ng’omuminyereri, ekya Yehova athe angakolire Yona kw’athabya muthunganene kutse isyawithe erikirirya.

⁴ E Biblia siyirikanaya bingyi okwa ngebe ya Yona athali abya muminyereri. (Soma 2 Abami 14:25.) Ewabu yabya iye Gati-Heferi,  esyokilomita ini erilhua e Nazareti, etawuni eyo Yesu abya iniakendi syakuliramu myaka nga 800 embere. * Yona akolha ng’omuminyereri omwa buthuku bw’Omwami Yeroboamu II ow’obwami bw’ebihanda ikumi bye Israeli. Obuthuku bwa Eliya bwabya ibwabirilhaba kera; n’oyuwasuba omwa mwanya wiwe, ya Elisa, abya iniabiriholha omwa buthabali bwa thatha wa Yeroboamu. Nomwakine indi Yehova abya iniabirikolesya abalhume abo erighunzaho eriramya lya Baali, Abaisraeli kandi babya ibali okw’ilhua okw’iramya ly’ekwenene omw’ikighenderera. Okwa buthuku obo, babya ibakathabalhawa n’omwami oyuwalholha embere ‘erikolha ekyabya kibi omwa meso w’Omwami Mukulhu.’ (2 Bam. 14:24) Kwesi omubiiri wa Yona angabya isyabya mwolho. Aliriryo mwakolhagho buthaleghulha.

⁵ Aliriryo, kiro kighuma, Yehova mwaha Yona y’omubiiri owaleka engebe yiwe iyahinduka. Mwalhangira omubiiri oyo ng’akalire kutsibu. Ni kyahi ekya Yehova amubwira athi akole?

6. Ni mubiiri wahi owa Yehova aha Yona, kandi busana naki angabya imwabya ng’akalire?

⁶ Yehova mwabwira Yona athi: ‘Hangana, wuye e Ninawe, omuyi munene oyo, wubirikire kugho; kusangwa ebibi byabu byabiriminyikalha embere syaghe.’ (Yona 1:2) Sikikalire erilhangira ekyaleka omubiiri oyu iniabya ng’akalire. Eriya e Ninawe lhwabya lhughendo lhw’esyokilomita nga 800, olhwanga thwalha hakuhi okwezi omwa bisandu. Aliriryo, olhughendo olhu lhw’olhwabya nga lhwolho lhwamalinganisibwa n’omubiiri ow’endiyakolhayo. E Ninawe, Yona abya w’erithulha omwatsi wa Yehova ow’eritswera okwa Banya Asuria, ababya batsindi kandi b’ithi. Yona amabya imwanathalhangira abandu ba Nyamuhanga bakaghana erihulikirira, ibbwa kwesi iniangabya imwalengekania athiki okwa bakafiri abo! Omughombe wa Yehova oyuwabya iyuwene oyu angayowire athi iniane e Ninawe, omuyi munene owendyahulhwa ‘mw’omuyi w’omusasi’?—Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Yona abya iniabirithwamu athi erithendi kolha omubiiri owa Yehova amuha? (b) Busana naki isithwa tsweba Yona ng’omuba?

⁷ Sithwasi Yona nga mwanabya n’amalengekania ng’ayo. Aliriryo ekya thwasi mwathibitha. Yehova abya iniabirimubwira athi alhole ebulhua lyuba; Yona iyo mwalholha ebulengera lyuba, kandi haali kutsibu. Mwandaghalira okwa mwalu w’omuyi owakahulhawa mwa  Yopa, ey’abana obwathu obukaya e Tarsisi. Abandi bakabugha bathi e Tarsisi yabya e Spania. Kyamabya ini kwenene, obo erilhua e Ninawe erihika eyo Yona abya iniakayaghenda, hangabere olhughendo olhw’esyokilomita nga 3,500. Olhughendo lhwosi olhu omwa bwathu lhwangathwere mwaka nga mughuma. Omwa kwenene, Yona abya iniabirithwamu erithendi kolha omubiiri owa Yehova amuha!—Soma Yona 1:3.

⁸ Mbwino eki kikamanyisaya kithi thutholere ithwalhangira Yona ng’omuba? Isithwamutswera lhuba thuthya. Ngoku thukendi lhangira, anabya muthubaha. Aliriryo nayu abya ng’ithwe. Isyahikene, kandi iniakasobaya. (Esy. 51:5) Nindi okw’ithwe oyuthe wath’ubaha?

9. Obundi buthuku thwangana yowa thuthi okwa mubiiri owa Yehova angathuha, kandi ni kyahi ekya thuthatholere eribirirwa okwa buthuku ng’obu?

⁹ Okwa bundi buthuku, thwangana yowa Nyamuhanga ng’amathuha omubiiri owathuthe thwanga thoka. Nibya thwangana lhangira omubiiri owa Bakristayo batholere erikolha ow’erithulha engulhu yuwene ey’Obwami bwa Nyamuhanga ng’akalire. (Mt. 24:14) Kyolhobire ithwe eribirirwa ekya Yesu abugha kino: ‘Emyatsi yosi yikathokekana oku Nyamuhanga.’ (Mk. 10:27) Thwamaminya nethu ngoku thukan’ibirirawa enzumwa eyi, obundi ithwangana yitheghererya obulitho obwa Yona abyamu. Aliriryo erithibitha lya Yona mulyamulhwiririra mwaki?

10, 11. (a) Obwathu bwabere bunemusigha omusike, Yona angabya imwayowa athi? (b) Ni kitsibu kyahi ekyabya kyahikire okwa bwathu n’ababyamu?

¹⁰ Thwanganathera akasasani Yona ak’ikalha omwa bwathu obo obukaheka ebindu, inianemuthungerera omukulhu w’obwathu obo n’abalhume biwe bakayithegheka erighoromora obwathu. Obwathu bwabere bunemusigha omusike gho hali, Yona angabya imwayowa ng’amabiri balha okwa ky’abya akasagha. Aliriryo, kitsumbukirania, obuthuku mubwahinduka.

¹¹ Ekiyagha kinene mukyadunga engetse, yamabya mw’ebisunda binene-binene kutsibu ebya ngana lenga n’okwa syomeri esya munabwire. Kyangabya imukyathwalha buthuku bungahi, obwathu obwabya bukolire omwa mbahu obo erilhangirika ng’akandu kake buyira ebisunda bikasa ibinabimbire ng’ekithwe! Ebya Yona ahandika enyuma waho, ebikabugha bithi: ‘Yehova mwathuma erihunga linene omwa ngetse,’ mubyanasa omwa malengekania wiwe okwa ndambi eyi? Sithwasi. Aliwe, mwalhangira abakaghendaya obwathu ibali okw’ilhakira esyonyamuhanga syabu, kandi abya inianasi ngoku sisyanga bawathikya. (Law. 19:4) E Biblia yithi: ‘Obwathu mubwasonda erithulhangika.’ (Yona 1:4) Ibbwa Yona angathokire athi erisaba oku Nyamuhanga oyo atswako?

12. (a) Busana naki sithutholere thukatsweba Yona busana n’erighotsera ekihunga ikinemubahungya? (Lebaya n’omwatsi ahikwa) (b) Yehova mwakangania athi ekyaletha obutsibu?

 ¹² Busana n’eribya isyawithe eky’erikolha, Yona mwaya omwisi sy’obwathu, amayaghotsera ndeke. * Omukulhu w’obwathu mwahika oku Yona amamubukya, n’erimubwira athi ahangane asabe oku nyamuhanga yiwe, ng’abandi ku banemukolha. Abalhume b’omo bwathu babere babirilhangira ngoku hangabya ihane ekyamaleka ekiyagha eki ikyahitha, mubaghereka, eriminya nga nindi oyuwalekire. Ahathe erithika-thika, omuthima wa Yona mwapuka-puka omughereko akaghenda akalhaba okwa bandi. Neryo okwenene mukwaminywa. Yehova yuwaletha ekihunga, n’erisondolha omughereko busana n’omundu mughuma, ya Yona!—Soma Yona 1:5-7.

13. (a) Yona mwabwira ababya omo bwathu athiki? (b) Yona mwabwira abakaghendaya obwathu athi bamukolereki, kandi busana naki?

¹³ Yona mwabwira abali omwa bwathu b’ebyosi. Abya mughombe wa Yehova, Nyamuhanga muthoka byosi. Oyu yo Nyamuhanga oyo atswako n’erihithania, erileka abalhume abosi abo ibabya omwa butsibu obu. Abalhume mubakukubalha kutsibu, na Yona mwalhangira omwa meso wabu mw’obuba bunene. Mubamubulya nga bamukolereki ibo erithoka eriyilhamya n’obwathu bwabu. Mwasubirya athiki? Angabya imwanatsuka erisagha akalengekania kw’akendi thadikira omwa ngetse nene eyo eyihuhirire kutsibu. Aliriryo angathokire athi erileka abandu abosi abo ibaholha kandi inianasi kw’angana balhamya? Neryo mwababwira athi: ‘Munyihambe munyighuse omo ngetse; neryo engetse yikendi thekana busana nenyu. Kusangwa nyinasi erighunga linene eri, n’ingye ngaleka iryabahikako.’—Yona 1:12.

14, 15. (a) Thwanga gherererya thuthi erikirirya erya Yona akanganaya? (b) Ekya Yona asaba abakaghendaya obwathu mukyabahambako kithi?

¹⁴ Omuba syangabugha athya, kwa bithe? Kyangabya imukyatsemesya omuthima wa Yehova akalhangira Yona akakangania obuthubaha, n’omuthima w’eriyihayo okwa ndambi eyikalire eyi. Hano ha thukaminyira ngoku Yona anabya awithe erikirirya erighumire. Thwangana mugherererya omw’ihira ebiyithawa by’abandi by’embere okwa byethu. (Yn. 13:34, 35) Thwamalhangira oyuli n’obwagha kinyamubiri, bunyakirimu, kutse oyubbunikire omwa muthima, thukanayihayo erimuwathikya? Ka kikatsemesaya Yehova thwamakolha ekyo!

¹⁵ Obundi n’abakaghendaya obwathu mukyabahambako, kundi  mubatsuka erighana erimughusamu. Aliriryo mubalengaho erikolha ngoku bangathoka, aliwe byamalema. Ekiyagha mukyayongera erikalha. Erighunzerera bamalhangira isibakiwithe kindi ky’erikolha. Mubalhakira Yehova, Nyamuhanga wa Yona bakanza abayirire olhukogho, neryo bamamughusa omwa ngetse.—Yona 1:13-15.

16, 17. Soborera ekyahika oku Yona akaghuswa omwa ngetse. (Lebaya n’ebisasani.)

¹⁶ Yona mwabulirana omwa bisunda binene-binene. Obundi mwayilhwirako nuku syadikire, n’erilhangira obwathu bukamusigha. Aliriryo ebisunda ebi mubyamulengya amani, neryo amathobera. Mwathobera, amathobera, amathobera ekabunu n’eriminya kw’athakiwithe maha.

¹⁷ Yona abere abirilhua omwa maghetse, mwasoborera ngoku ayowa inianemugho. Mwalengekania okwa bindu binene. Mwayowa iniali okw’indaghalira ekabunu kutsibu omwa ngetse, hakuhi n’endina sy’ebithwe eyo aghobanganira omwa bithi eby’ekabunu k’engetse. Eyi muyabya nga y’eyisinda yiwe.—Soma Yona 2:2-6.

18, 19. (a) Ni kyahi ekyahika oku Yona iniane ekabuno k’engetse, kandi ni kihi ekyamumera? (b) Nindi oyuwabya akasondolha emyatsi eyi? (Lebaya n’omwatsi ahikwa)

 ¹⁸ Ibbwa wunasi ekyakwamako? Ekindu kinene, ekikinirene mukyasa kikaseghera hakuhi nayu, ikine mumusahukira, kyamathanda obunu n’erimumera!

¹⁹ Yona mwayowa ebiwe ibyamahwa. Aliriryo ekyamuswekaya, mwayisanga iniakinahumulha! Mukithamutakunya, kutse erimubunzulha, kandi amayowa isyali mika-mika. Abya iniakineho, nomwakine indi abya ng’oyuli omw’isinda. Neryo Yona mwakukubalha kutsibu. Ahathe erithika-thika, abya ini Nyamuhanga wiwe, Yehova, ‘oyuwatheghekanaya esamaki nene erimera Yona.’ *—Yona 1:17.

20. Omusabe wa Yona iniane omwa samaki nene akathweghesayaki oku Yona?

²⁰ Esyosaha syabere sine mulhaba Yona iniane omwa mwirima munene, mwayisunga-sunga amasaba Yehova. Omusabe wiwe owali omwa sura eyakabiri ey’ekitabu kya Yona akathubwira bingyi oku Yona. Omusabe oyo akakanganaya ngoku Yona abya inianasi ndeke Amasako, kundi akakanaya n’okwa biri omwa kitabu ky’Esyonyimbo. Kandi omusabe oyo akakanganaya ngoku abya awithe n’omubere mubuya ono: erisima. Yona mwahinda athi: ‘Nasyakuhongera omwa mulenge w’ewasingya; nasyathuha ekyo nalhahiraya. Omulhamu ni w’Omwami Mukulhu.’—Yona 2:9.

21. Ni kyahi ekya Yona igha ekihambire okwa mulhamu, kandi n’isomo lyahi erya thwang’ibuka?

²¹ Iniane “omo nda y’esamaki nene” mweyo, Yona mwaminya ngoku Yehova anganaha omundu wosi-wosi y’omulhamu, ahosi-hosi ah’ali, n’okwa ndambi yosi-yosi. N’omo nda mweyo, Yehova mweya y’omughombe wiwe oyuli omwa bitsibu n’erimulhamya. (Yona 1:17) Yehova musa yuwanganathokire eritheya omundu erighunza ebiro bisathu ng’ebi inianeho omo nda y’esamaki. Ni kibuya munabwire ithwe eryibuka ngoku Yehova ni ‘Nyamuhanga oyuli n’omuka wawu w’engebe omwa byalha biwe.’ (Dan. 5:23) Erihumulha n’eribyaho lyethu lyosi ni  busana na Yehova. Thukanakanganaya erisima lyethu? Mbwino eki sikiri kanganaya ngoku thutholere ithwaghondera Yehova?

22, 23. (a) Ni kyahi ekyabya ikikayakanganaya kwenene Yona nga mwanasima ebya Yehova amukolera? (b) Ni kyahi ekya thuk’ighira oku Yona busana n’ebisobyo ebya thukakolha?

²² Kandi ibbwa ya Yona? Mwan’igha erikangania erisima Yehova erilhabira omw’ibya mwowa? Ee, mw’igha. Habere habirilhaba biro bisathu, esamaki muyaletha Yona y’okwa musike w’engetse ‘n’erimusalira okwa kithaka ekyumire.’ (Yona 2:10) Thalhangira, mukithayithaghisya Yona nibya eriziha eriyihikya okwa musike! Aliwe, nayu abya w’eriyilhusya okwa musike kw’aho erihika eyo akaya. Aliriryo habere hathe halhaba buthuku, kyabya ikikayalhangirika kwenene Yona ng’anamasima ebya Yehova amukolera. Yona 3:1, 2 hakabugha hathi: ‘Neryo ekinywe ky’Omwami Mukulhu mukyahika oku Yona engendo y’akabiri kithi, Hangana, wuye e Ninawe omuyi munene oyo, wuthuliregho engulhu eyo ngakuhana.’ Mbwino Yona angakolireki?

²³ Yona mwathaghana. Kundi e Biblia yikabugha yithi: ‘Neryo Yona mwahangana mwaya e Ninawe ngoku Omwami Mukulhu abugha.’ (Yona 3:3) Ni kwenene, mwowa. Abya iniabir’ighira okwa bisobyo biwe. N’omw’eki thutholere ithwagherererya erikirirya lya Yona, kundi ithwe bosi thukasobaya. (Abar. 3:23) Aliriryo mbwino thukanalhuhirira, kutse thukan’ighira okwa bisobyo byethu neryo ithwa thasyakolera Nyamuhanga omwa bwowa?

24, 25. (a) Erighunzerera, Yona mwabana mughisa wahi omwa ngebe yiwe? (b) Ni mighisa yahi eya Yona alindirire omwa buthuku obukasa?

²⁴ Mbwino Yehova mwanatsumulha Yona busana n’obwowa bwiwe? Ee. Kundi Yona akabya nga mwaminya ngoku ababya nayu omwa bwathu mubalhama. Ekihunga mukyalhua ikyumbya Yona akanaghuswa omwa ngetse, kandi abakaghendaya obwathu abo ‘mububaha Omwami Mukulhu ya kutsibu’ neryo mubamuhongera obuhere omwakanya k’erihongera esyonyamuhanga syabu sy’amabehi.—Yona 1:15, 16.

²⁵ Yona mwathasyabana n’owundi mughisa owalhabire okw’aho. Yesu mwakolesya obuthuku obwa Yona aghunza omo nda y’esamaki nene ng’obuminyereri obukakanganaya obuthuku obwa Yesu angaghunzire omw’isinda. (Soma Matayo 12:38-40.) Ka kikendi syatsemesya Yona akaminya okwa mughisa oyu abirilhubukira okwa ngebe hano h’okwa kihugho! (Yn. 5:28, 29) Nawu Yehova anzire iniakutsumulha. Nga Yona, wunemwend’ighira okwa bisobyo byawu n’erikangania omuthima w’obwowa?