KIRO kighuma, Omukangirirya Mukulhu mwabulya ekibulyo ekikaswekaya. Kyabya: ‘Koyo waghe nindi, n’abaghalha bethu ni bahi kwehi?’ (Matayo 12:48) Wangana subirye okwa kibulyo ekyo?— Obundi wunasi ngoku mama wa Yesu abya ini Maria. Aliriryo wunasi amena w’abaghalha babu Yesu?— Anabya awithe n’abali babu?—

E Biblia yikabugha yithi baghalha babu Yesu babya ini ‘Yakobo, na Yozefu, na Simoni, na Yuda.’ Kandi Yesu anabya awithe bali babu ababyaho akathulhughania engulhu. Kundi Yesu abya kambere, abosi aba babya basubire oku Yesu.—Matayo 13:55, 56; Luka 1:34, 35.

Mbwino baghalha babu Yesu banabya bigha biwe?— E Biblia yikabugha yithi erimbere ‘mubatha mw’ikirirya.’ (Yoane 7:5) Aliriryo, enyuma waho, Yakobo na Yuda mubabya bigha biwe, nibya mubabya baghuma b’okw’abahandika e Biblia. Wunasi nga ni bitabu byahi ebya bahandika?— Ee, y’ebaruha ya Yakobo n’ebaruha ya Yuda.

Nomwakine indi amena wa bali babu Yesu syali omwa Biblia, thukyasi ngoku anabya awithe bali babu nga babiri. Aliriryo, banganabya ibabya balhabire oku babiri. Bali babu aba mubanabya bigha biwe?— E Biblia siyiri thubwira, busana n’ekyo sithwasi. Aliriryo wunasi ekyaleka Yesu iniabulya ekibulyo, ‘Koyo waghe nindi, n’abaghalha bethu ni bahi kwehi?’— Thulebaye ekyaleka.

Yesu abya iniane mukangirirya abigha biwe omughulhu omundu amubwira athi: ‘Koyo wawu n’abaghalha benyu ban’imene eyihya, bakasonda erikania nawu.’ Neryo Yesu mwakolesya akaghisa ako erikangirirya  erisomo likulhu omw’ibabulya ekibulyo ekikaswekaya: ‘Koyo waghe nindi, n’abaghalha bethu ni bahi kwehi?’ Mwakangania abigha biwe n’erisubirya athi: ‘Lebaya, koyo waghe n’abaghalha bethu!’

Neryo Yesu mwasoborera ekya amanyisaya, athi: ‘Omundu oyo wasyakolha erisonda lya Thatha waghe oyuli elhubulha, yo mughalha wethu, na mwali wethu, na koyo.’ (Matayo 12:47-50) Eki kikakanganaya ngoku Yesu abya anzire abigha biwe ba kutsibu. Abya iniakathukangiriraya athi abigha biwe bali ng’abaghalha babu, bali babu, kandi ng’abamama biwe.

Okwa buthuku obo baghalha babu Yesu—Yakobo, Simoni, na Yuda—mubath’ikirirya ngoku Yesu ni Mughalha wa Nyamuhanga. Bangabya imubath’ikirirya ebyo malaika Gabrieli abwira mama wabu. (Luka 1:30-33) Busana n’ekyo bangabya imubakolha Yesu ya nabi. Omundu wosi-wosi oyukakolha owundi yathya akabya isyatha yithwalha nga mughalha wabu kutse mwali wabu ow’ekwenene.  Wunasi omundu wosi-wosi oyuwabirikolha mughalha wabu kutse mwali wabu ya nabi?—

E Biblia yikakanaya okwa Esau na Yakobo kandi ngoku Esau ahithana kutsibu erihika okwa kiika eky’eribugha athi: ‘Ngend’itha Yakobo mughalha wethu.’ Mama wabu, ya Rebeka mubaha kutsibu neryo amalhangira athi akatswesaya Yakobo nuku Esau syamw’ithe. (Enzuko 27:41-46) Aliriryo, habere habirilhaba emyaka mingyi, Esau mwahindulha amalengekania wiwe, neryo mwawa Yakobo y’omwa kikuba n’erimulyatsirira.—Enzuko 33:4.

Enyuma waho, Yakobo mwabutha abaana 12. Aliriryo baghalha ba Yakobo abakulhu mubathanza mughalha wabu omulere ya Yozefu. Mubakwa Yozefu y’erihali kundi thatha wabu abya amwanzire. Neryo mubamughulya abandu ababya bakaghulha abakobe abaghenda Emisiri. Neryo mubabwira thatha wabu bathi ekisoro ky’omoli kyabir’itha Yozefu. (Enzuko 37:23-36) Mbwino ekyo sikyabya kindu kibi kutsibu?—

Enyuma waho, baghalha babu Yozefu mubayikubya bwomo busana n’ekindu ekya bakolha. Neryo Yozefu mwabaghanyira. Wanamalhangira ngoku Yozefu abya nga Yesu?—  Abakwenda ba Yesu mubamusighania omughulhu abya omw’akabi, nibya na Petero mwamuyighana. Aliriryo, nga Yozefu, Yesu mwaghanyira abosi.

Kandi ihathasyabya Kaina na Abeli ababuthirwe omwanda nguma. Nabu bangana thweghesya erisomo. Nyamuhanga mwalhangira ngoku Kaina syabya anzire mughalha wabu nahake. Neryo Nyamuhanga mwabwira Kaina athi ahindule amalengekania wiwe. Kaina kwabya anzire Nyamuhanga, angamuhulikirire. Aliriryo syabya anzire Nyamuhanga. Kiro kighuma Kaina mwabwira Abeli athi: ‘Thughende eyihya omoli.’ Abeli mwaghenda nayu. Babere bane omoli mw’eyo mw’ibibene, Kaina mwahuma mughalha wabu ya kutsibu neryo amamw’itha.—Enzuko 4:2-8.

E Biblia yikathubwira yithi hali erisomo ly’embaghane erya thuk’ighira omw’eki. Wunasi nga ni ryahi?— ‘Omwatsi owa mwowa eritsuka erimbere w’ono: Thwanzane. Sithubye nga Kaina, oyuwabya w’omubi.’ Busana n’ekyo, abasubangeneko batholere ibanzana. Sibatholere bakabya nga Kaina.—1 Yoane 3:11, 12.

Busana naki sithutholere thukabya nga Kaina?— Kundi e Biblia yikabugha yithi ‘abya w’omubi,’ Sitani Diabolo. Kundi Kaina mwagherererya Diabolo, neryo Diabolo mwabya nga ya thatha wiwe.

Wanamalhangira ekikaleka ikyabya kikulhu erianza baghalha benyu n’abali benyu?— Wamathendi banza, iwukendibya iwukagherereraya abaana bandi?— Abaana ba Diabolo. Si wanganza eribya mwana wa Diabolo, kwa bithe?— Neryo ibbwa wanga kangania wuthi ngoku wanzire eribya mwana wa Nyamuhanga?— Ly’erianza kundu baghalha benyu n’abali benyu.

Aliriryo olhwanzo niki?— Olhwanzo ni yowa erithulimu erikaleka ithwanza erikolera abandi b’ebibuya. Thukakanganaya ngoku thwanzire abandi omughulhu thukabatsemera n’eribakolera ebindu bibuya. Kandi baghalha bethu n’abali bethu abathutholere ithwanza ni  bahi?— Wibuke ngoku Yesu mwakangirirya athi b’abo abali omwa lhughanda lhwethu olhw’Ekikrisitayo.

Busana naki ni kikulhu erianza baghalha bethu n’abali bethu Abakrisitayo aba?— E Biblia yikabugha yithi: ‘Oyuthanzire mulikyabu oyo abirilholhako, syangathoka erianza Nyamuhanga oyo athe athalholhako.’ (1 Yoane 4:20) Kwesi sithwanga kwama kyanza abake b’okw’Abakrisitayo balikyethu. Thutholere ithwanza abosi. Yesu mwabugha athi: ‘Mwamabya n’olhwanzo, omughuma busana n’owundi, abandu abosi basyaminya kwa muli bigha baghe.’ (Yoane 13:35) Wunanzire baghalha bethu n’abali bethu abosi?— Wibuke, wamabya isiwubanzire, obo isiwanzire Nyamuhanga.

Thwanga kangania thuthi ngoku kwenene thwanzire baghalha bethu n’abali bethu?— Thwamabya ithubanzire, isithwendi yihighulha okw’ibo kundi sithwanzire erikania nabu. Ithukendi nywana abosi. Ithukendi bera eribya thukabakolera ebibuya n’erianza eribahererya. Kandi bamabana ekitsibu, ithukendi bawathikya kundi thuli lhughanda lhughuma.

Thwamanza baghalha bethu n’abali bethu abosi, ikikendi kangania ki?— Ikikendi kangania ngoku thuli bigha ba Yesu, Omukangirirya Mukulhu. Mbwino ekyo sikyo thwanzire eribya?—