Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ESURA 12

‘Mubughe Ebinywe Bibuya Ebikahimba’

‘Mubughe Ebinywe Bibuya Ebikahimba’

“Simubughe ebinywe ebithisirire, nikwa mubughe ebinywe bibuya ebikawathikaya n’erihimba bandu.”​—ABANYA EFESO 4:29.

1-3. (a) Ekighuma ky’okwa bihembo ebibuya ebya Nyamuhanga abirithuha kye kyahi? Thwanga kikolesya thuthi nabi? (b) Thwanga kolesya thuthi ekihembo ky’erikania?

THATHA akaha mughalha wiwe omulengwa y’eggali. Atsemire eriha mughalha wiwe y’ekihembo eky’embaghane eki. Ibbwa mughalha wiwe amaghendya eggali buthatsomana, iniatomera omundu, n’erimuhuthalya? Thatha iniakendi yowa athi?

2 Yehova yukaha “obuli lhusunzo lhubuya n’obuli lhusunzo lhuwene.” (Yakobo 1:17) Ekighuma ky’okwa bihembo bibuya ebyo abirithuha w’amaaka wethu w’erikania. Ekihembo ky’erikania kikaleka ithwathoka erikangania amalengekania n’eriyowa lyethu. Thwangana thoka eribugha ebyanga wathikya abandu n’ebyangaleka ibayowa ndeke. Aliwe kandi ebya thukabugha byangana huthalya abandi n’eribalethera obulhumi.

3 Ebya thukabugha biwithe amaaka, kandi Yehova akathukangiriraya ngoku thwanga kolesya ndeke ekihembo kyethu ky’erikania. Akathubwira athi: “Si mubughe ebinywe ebithisirire, nikwa mubughe ebinywe bibuya ebikawathikaya n’erihimba abandu, ebikaha olhukogho okwa bandu abakowa.” (Abanya Efeso 4:29) Thulebaye ngoku thwanga kolesya ekihembo ekya Nyamuhanga abirithuha eki omwa mibere eyikamutsemesaya n’eyikahimba abandi.

THEGHAYA EMIBUGHIRE YAWU

4, 5. Ni byahi ebya thwang’igha okwa maaka w’ebinywe ngoku kiri omwa misyo ye Biblia?

4 Ebinywe biwithe amaaka, neryo thutholere ithwatheya ebya thukabugha n’emibere thukabibughiramu. Emisyo 15:4 hathi: “Olhulimi lhw’erilhamya ni muthi w’engebe; nikwa olhuhengemire mulho lhukabbuna omuthima.” Ngoku omuthi owuwene akanahumulikanaya n’erilhamya, ebinywe ebyuwene bikahumulikanaya oyukabyowa. Okwa lhundi lhuhandi, ebinywe ebithuwene bikahuthalhaya abandi kandi ibayowa nabi.​—Emisyo 18:21.

Erikania iwunathekene likahumulikanaya

5 “Hali oyukabugha buthalengekania ng’eritsimitha ly’omuyali,” Emisyo 12:18 ku hakabugha hathya. Ebinywe ebithuwene byanganaleka iwayowa nabi n’eritsandya obunywani. Obundi iwangan’ibuka omughulhu omundu mulebe akubwira nabi n’erikuhithania kutsibu. Aliwe, omusyo oyo akathasy’ongerako athi: “Olhulimi lhw’ab’amenge n’ilhamya.” Ebinywe ebyuwene byangana suba-subania omuthima n’erisubya obunywani obulhue ibwabiritsanda busana n’erithendi yitheghererania. (Soma Emisyo 16:24.) Thwam’ibuka ngoku ebinywe byethu bikahamba okwa bandi, ithukendi bikolesya ndeke.

6. Busana naki kyangana kalha erikakirya ebya thukabugha?

6 Eyindi nzumwa eyangaleka ithwatheya emibughire yethu yiri yithi ithwe bosi sithuhikene. “Amalengekania w’omuthima w’omundu ni mabi,” kandi n’ebya thukabugha bikabisulha ebiri omwa mithima yethu. (Enzuko 8:21; Luka 6:45) Omo kwenene kyangana kalha erikakirya ebya thukabugha. (Soma Yakobo 3:2-4.) Aliwe thutholere ithwalholha embere erilengaho eryuwania emibere thukakanirayamu n’abandi.

7, 8. Ebya thukabugha byangahamba bithi okwa bughuma bwethu na Yehova?

7 Kandi thutholere ithwatheya emibughire yethu kundi thuli b’erilhuthonda embere sya Yehova busana n’ebya thukabugha n’emibere thukabibughiramu. Yakobo 1:26 hathi: “Omundu amaghanirya athi akakwama ekisomo kyo ndeke, nikwa isialikunga olhulimi lhwiwe, akayitheba, n’ekisomo kiwe ni kya busa.” Neryo thwamathendi theya emibughire yethu, ithwangana tsandya n’erighunzaho nibya obughuma bwethu na Yehova.​—Yakobo 3:8-10.

8 Ahathe erithika-thika, thuwithe nzumwa mbuya eyangaleka ithwayitheya okwa bya thukabugha n’emibere thukabibughiramu. Erithuwathikya erikolesya ndeke ekihembo ky’erikania ngoku Yehova anzire, thutholere ithwaminya nga ni mibughire yahi eya thutholere ithwayihighulhako.

EBINYWE EBIKAHIMBULHA

9, 10. (a) Ni mibughire yahi eyikanyirire omwa kihugho munabwire? (b) Busana naki thukayihighulha okw’ikania eby’esisoni?

9 Munabwire erikolesya ebinywe by’esisoni, kutse ebithuwene kikanyirire. Abangyi bakalengekanaya bathi erithoka erikangania obulitho bw’ebya wukabugha wutholere iwatsuruma n’eribugha amakaku. Abakakolha eby’ekisehya mughulhu mungyi bakakolesaya ebinywe ebikahemulha n’eby’esisoni bakanza erisekya abandu. Aliwe, omukwenda Paulo mwabugha athi: “Nenyu mughane eyosi eyi: erihithana, eriaghalirwa, ekinigha, eritsuma; kandi simubughe ebithisirire.” (Abanya Kolosai 3:8) Kandi mwabugha athi ebinywe ebik’itha “esisoni” sibitholere “bikahulhwa omo kathi-kathi” k’Abakristayo ab’okwenene.​—Abanya Efeso 5:3, 4.

10 Ebinywe by’esisoni bikaponesaya Yehova n’abamwanzire. Bikinire. Omwa Biblia, “obukine” ni kighuma ‘ky’okw’ikolha ly’omubiri.’ (Abanya Galatia 5:19-21) “Obukine” mwanganabya ebibi bingyi muthina-muthina, kandi omutse mughuma owakinire angana kolya okwa wundi. Omundu amabya n’omutse w’erikolesya ebinywe ebikinire, ebinywe eby’esisoni kandi akaghana erilekagho, eki ikikendi kangania ngoku syatholere akabya omwa kithunga.​—2 Abanya Korinto 12:21; Abanya Efeso 4:19; lebaya Endomeko 23.

11, 12. (a) Olhuthongo niki? (b) Busana naki thutholere ithwayihighulha okw’ibihira abandi?

11 Kandi thutholere ithwayihighulha okwa lhuthongo. Ni kya buli kiro ithwe eritsomana abandi n’erikania ebihambire oku banywani bethu n’abahughu bethu. Nibya n’omwa kighonye ky’erimbere, Abakristayo mubanza eriminya balikyabo nga bali omwa mibereki kandi nga banga bawathikya bathi. (Abanya Efeso 6:21, 22; Abanya Kolosai 4:8, 9) Aliwe ni kyolho ebya thukakanaya okwa bandi bandu erihinduka mwa lhuthongo. Thwamahathikana olhuthongo, ithwangana bugha amabehi kutse ithwakania okwa bindu ebitholere eribya mbiitha. Thwamathendi yitheya, emikanirye mibi ng’eyi iyanganalhua mw’eribugha okwa bandi kw’amabehi awakalire. Abafarisayo mubabugha oku Yesu kw’amabehi bakabugha bathi akolire ebyo athethakolha. (Matayo 9:32-34; 12:22-24) Erithulha okwa wundi kw’amabehi kyangana mutsandya kw’erina, imwalhua erikakalhukana n’obulhumi, kandi kikatsandaya obunywani.​—Emisyo 26:20.

12 Yehova anzire ithwakolesya ebinywe byethu omw’iwathikya n’erihimba abandi, butsira eriyira abanywani bethu mwa nzighu. Yehova aponire “oyukapanzalikanaya amalhwa omwa kathi-kathi k’abaghalha babu.” (Emisyo 6:16-19) Omubehi w’erimbere ni Sitani Diabolo, oyuwabihira Nyamuhanga. (Eribisulirwa 12:9, 10) Omwa kihugho kya munabwire, eribughana kw’amabehi likanyirire. Aliwe eki sikitholere kikabya omwa kithunga ky’Abakristayo. (Abanya Galatia 5:19-21) Neryo thutholere ithwayitheya okwa bya thukabugha n’erilengekania thuthe thwabugha. Wuthe wabugha ekyosi-kyosi oko mundu mulebe, yibulhaye: ‘Mbwino ebya ngayabugha nina kwenene? Nina by’olhukeri? Byangana wathikya? Nangananza oyo ngakanayako iniowa ebyo ngamubughako? Nangayowa indi omundu amanyibugha byoko?’​—Soma 1 Abanya Tesalonika 4:11.

13, 14. (a) Ebinywe by’ebitsumi byangahamba bithi okwa bandu? (b) Eritsamba niki? Busana naki Abakristayo batholere ibayihighulha okw’itsamba abandi?

13 Hakanayira ithwayikubya bwomo busana n’ebya thulyabugha. Aliwe sithwanzire thukabya n’omutse w’eritsambulikania kutse erikania oko bandi kwa nabi. Ebinywe by’ebitsumi sibiwithe omwanya omo ngebe syethu. Paulo mwabugha athi: “Mughuse hali erikaliha lyosi, n’eriaghalirwa lyosi, muleke olhukanda, n’ebitsumi byosi.” (Abanya Efeso 4:31) Esindi Biblia sikahindulha “ebitsumi” mwa “ebinywe bibi,” “ebinywe ebikahuthalhaya,” na “ebinywe by’erihithania.” Ebinywe by’ebitsumi bikaghunza omwa bandu mw’ekitsumbi n’erileka ibayowa nga sibatholere. Kwilhabirirya abaana bangana hithana lhuba-lhuba, neryo thwanzire ithwayitheya kutsibu nuku sithubabbune omuthima omwa binywe byethu.​—Abanya Kolosai 3:21.

14 E Biblia yikathukunga okwa mulingo owakalire w’ebitsumi​—eritsamba. Eritsamba ly’eribera eribwira abandi b’ebinywe iwune n’ekilhubirirwa ky’eribaghalirania. Ikikendibya ky’obulighe omundu erikolha omwanze wiwe kutse abaana biwe bathya! Omundu oyutheleka eritsamba abandi akahighithawa omwa kithunga. (1 Abanya Korinto 5:11-13; 6:9, 10) Ngoku thwamabir’igha, thwamabugha ebinywe by’esisoni, ebithahikire, kutse ebithe mw’olhukeri, ithukendi tsandya obughuma bwethu na Yehova n’abandi.

EBINYWE EBIKAHIMBA

15. Ni binywe ebiri bithi ebikaghumaya obunywani?

15 Thwanga kolesya thuthi ekihembo ky’erikania ngoku Yehova anzire? Nomwakine indi e Biblia siyiri thubwira ekyonyine ekya thutholere kutse ekya thuthatholere eribugha, yikathubwira yithi ‘thubughe ebinywe bibuya ebikahimba.’ (Abanya Efeso 4:29) Ebinywe ebikahimba bihenirye, ni by’olhukeri, kandi ni by’okwenene. Yehova anzire ithwakolesya ebinywe byethu erihimba n’eriwathikya abandi. Eki kyangana kalha. Kikayithagha erihiraho akaghalha kanene eribugha ebinywe ebikahimba kwilhaba eribugha ebinywe ebithuwene n’eby’obuthatsomana. (Tito 2:8) Thukanaye okwa nzira ndebe ngoku thwanga himba abandi omwa bya thukabugha.

16, 17. (a) Busana naki ithwasima abandi? (b) Ni bahi abo thwanga sima?

16 Yehova na Yesu bakasimira ighuma. Thwanzire ithwabagherererya. (Matayo 3:17; 25:19-23; Yoane 1:47) Erisima omundu omwa mibere eyanga muhimba mwamuli erimulengekaniako n’erimutsomana. Emisyo 15:23 hathi: “Ekinywe omwa mughulhu owuwene ni kibuya kingahi!” Kikathuhimba omundu amathusima erilhua okwa muthima busana n’ebya thukakolha kutse erikangania kw’akasima ekya thwakolire.​—Soma Matayo 7:12; lebaya Endomeko 27.

17 Wamakolha mwa mubere wawu erisondekania omwa bandi mw’ebibuya, ikikendi kwolhobera erisima erilhua okwa muthima. Ng’eky’erileberyako, obundi iwalhangira omundu mulebe omwa kithunga iniakathegheka ndeke emikania yiwe kutse iniakahira h’akaghalha erisubirya omwa mihindano. Omulere angana kangania kw’akasighika ndeke ekwenene okwa sukuru, kutse iwalhangira omundu oyukulire akasangira omw’ithulira mughulhu wosi. Banganabya ibakayithagha ebinywe byawu eby’erisima. Ni kikulhu omulhume eribwira mukali wiwe athi amwanzire n’erimusima. (Emisyo 31:10, 28) Ngoku ebirimwa bikayithagha ekyakakalha n’amaghetse, n’abandu bakayithagha erisimwa. Kutsibu-tsibu eki kitholere okwa baana. Sondekanaya ehighisa hy’eribasimiramu busana n’emibere yabu mibuya n’akaghalha kabu. Eribasima lyangan’ongera obuthubaha bwabu n’eriyikethera lyabu kandi ikyaleka ibalengaho kutsibu erikolha ekihikire.

Thwangana himba n’erihumulikania abandi omwa bya thukabugha n’emibere thukabibughiramu

18, 19. Busana naki thutholere ithwakolha ekyosi-kyosi erihimba n’erihumulikania abandi? Thwanga kikolha thuthi?

18 Thwamahimba abandi n’eribahumulikania, thukabya ithukagherereraya Yehova. Atsomene kutsibu “oyuli n’ekirimu kyolho-kyolho” na “oyukwire obulighe.” (Isaya 57:15) Yehova anzire ‘ithwahimbana’ kandi ‘ithwahamirya ab’omuthima owasikerere.’ (1 Abanya Tesalonika 5:11, 14) Akalhangira thukalengaho erikolha eki kandi iniasima akaghalha akathukahiraho.

19 Wangana lhangira omundu mulebe omwa kithunga iniabirihwa amani kutse eribbunika omuthima. Ni kyahi ekya wangabugha eriwathikya? Wanganabya isiwangathoka erighunzaho ekitsibu ekyo, aliwe wangana kangania omundu ku wumutsomene. Ng’eky’erileberyako, iwangana thegheka erisiba nayu haghuma. Iwangana soma erisako erikahumulikanaya nibya n’eriha omusabe. (Esyonyimbo 34:18; Matayo 10:29-31) Abandu ng’aba bakakasaye ngoku balikyethu omwa kithunga ba banzire. (1 Abanya Korinto 12:12-26; Yakobo 5:14, 15) Kandi kanaya omwa mibere eyikakanganaya ngoku kwenene wukamanyisaya kandi wikirirye ebya wukabugha.​—Soma Emisyo 12:25.

20, 21. Ni kyahi ekikaleka ikyolhobera abandi eriligha erihabulha?

20 Kandi thukahimba abandi thukabaha erihabulha eryuwene. Ithwe ng’abandu abathahikene, mughulhu wosi thukayithagha erihabulhwa. Emisyo 19:20 hakabugha hathi: “Wuhulikirire erihanwa, wangirire erikangiriribwa; iwaminya eribya n’amenge okwa biro byawu by’enduli.” Si b’abasyakulhu basa abanga habulha kutse erihana. Ababuthi batholere ibasondolha abaana babu. (Abanya Efeso 6:4) Na bali bethu bangana habulhana. (Tito 2:3-5) Kundi thwanzire balikyethu, thwanzire ithwabahabulha omwa mibere eyangaleka ibathayowa nabi. Ni kyahi ekyanga thuwathikya?

21 Obundi wuk’ibuka omughulhu omundu akuhabulha ndeke omwa mibere eyolhobire eriligha. Ni kyahi ekyaleka erihabulha eryo iryakolha? Wangabya imuwayowa omundu oyo iniakutsomene. Kutse obundi imwakania omwa lhukeri n’omo lhwanzo. (Abanya Kolosai 4:6) Obundi, erihabulha eryo lyabya liseghemere okwa Biblia. (2 Timoteo 3:16) Mbulha thwamabugha ebyonyine-nyine ebiri omwa Biblia kutse eyihi, ambi erihabulha lyethu iryabya irinaseghemere okwa Masako. Isihabya mundu wosi-wosi oyukakaka abandi b’amalengekania wiwe kutse erikolesya nabi amasako erianza erisighika amalengekania wiwe. Eryibuka emibere wahabulirawamu nawu kyangana kuwathikya wukahabulha abandi.

22. Wanzire iwakolesya wuthi ekihembo kyawu ky’erikania?

22 Amaaka w’erikania ni kihembo erilhua oku Nyamuhanga. Olhwanzo olhwa thumuwithire lhutholere ilhwaleka ithwakikolesya ndeke. Wibuke ngoku ebinywe byangana himbulha kutse ibyahimba. Neryo kwesi, thukole ekyosi-kyosi erikolesya ebinywe erighumya n’erihimba abandi.