Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ESURA 13

Emibalha Yosi Yikanatsemesaya Nyamuhanga?

Emibalha Yosi Yikanatsemesaya Nyamuhanga?

“Mwighe eriminya ebikatsemesaya Omukama.”​—ABANYA EFESO 5:10.

1. Thutholere ithwakolhaki erilhangira thuthi eriramya lyethu likatsemesaya Yehova, kandi busana naki?

YESU mwabugha athi: “Abaramya b’ekwenene basyaramya Thatha omwa kirimu n’omwa kwenene, kusangwa Thatha akasondaya abandu abali bathya eribya baramya biwe.” (Yoane 4:23; 6:44) Obuli mughuma okw’ithwe atholere ‘in’igha eriminya ebikatsemesaya Omukama.’ (Abanya Efeso 5:10) Eki si kyolho mughulhu wosi. Sitani akalengesaya erithuthebya nuku thukole ebithe tsemesaya Yehova.​—Eribisulirwa 12:9.

2. Soborera ekyabya hakuhi ne Kithwe Sinai.

2 Sitani akalengesaya athi erithuthebya? Enzira nguma ly’eriliba-libania obulengekania bwethu nuku kithukalire erilhangira ekihikire n’ekithahikire. Thalebya ekyabya okwa kihanda kye Israeli ibane hakuhi ne Kithwe Sinai. Musa abya iniabirighenda okwa kithwe, neryo abandu mubabya ibanamulindirire. Endambi muyahika bamalhuha erimulinda neryo bamabwira Haruni bathi abakolere enyamuhanga. Mwakolha esanamu y’ehoro eyiri ng’ekyana ky’ende. Neryo mubakolha ekiro kikulhu. Mubahotholha n’eryunamira ekyana ky’ende. Mubalengekania bathi eryunamira ekyana ky’ende ekyo, bakaramaya Yehova. Nomwakine indi abandu mubalhangira eki nga ni ‘kiro kikulhu busana na Yehova,’ ekyo mukithaleka kikabya ikihikire. Yehova mwa kithwalha ng’eriramya esyosanamu, n’abandi okw’ibo mubaholha. (Eriluayo 32:1-6, 10, 28) Eki kikathweghesayaki? Isiwathebibawa. “Simuthule oko kindu kithisirire,” kandi mulighire Yehova abakangiriraye ekihikire n’ekithahikire.​—Isaya 52:11; Ezekieli 44:23; Abanya Galatia 5:9.

3, 4. Busana naki kitholere erilebya ndeke enzuko y’emibalha mingyi eyasibwe kutsibu?

3 Omughulhu Yesu abya okwa kihugho, mwakangirirya abigha biwe ngoku bangabya ky’erileberyako omw’iramya ly’okwenene. Abere abiriholha, abakwenda biwe mubalholha embere erikangirirya abigha bahyaka b’emisingyi ya Yehova. Aliwe abakwenda babere babiriholha, abakangirirya b’amabehi mubingirya omwa kithunga mw’amalengekania awathatholere n’emirwa n’ebiro bikulhu by’ekikafiri. Nibya ebindi biro bikulhu by’ekikafiri ebyo mubabiha n’amena nuku bibye nga ni by’Ekikristayo. (2 Abanya Tesalonika 2:7, 10; 2 Yoane 6, 7) Ebingyi by’okwa biro bikulhu ebi bikinasibwe kutsibu namunabwire, kandi bikina kulha-kulhanaya esyonyikirirya sy’amabehi, nibya n’eby’emirimu-limu. *​—Eribisulirwa 18:2-4, 23.

4 Erithimba omwa kihugho kyosi munabwire, abandu bakalhangira emibalha n’ebiro bikulhu mwa bikulhu. Aliwe wune mulholha embere eriminya amalengekania wa Yehova, iwangana lhangira ku wutholere erihindulha amalengekania wawu okwa mibalha mirebe. Eki kyangana kalha, aliwe wangana yikethera ngoku Yehova akendi kuwathikya. Thulebaye enzuko y’emibalha mirebe eyasibwe kutsibu nuku thwanga minya amalengekania wa Yehova.

EKRISIMASI YATSUKA YITHI?

5. Ni bwema bwahi obukakanganaya ngoku Yesu syabuthawa biro 25 Okwerikuminibiri?

5 Omwa bitsweka bingyi by’ekihugho, Ekrisimasi kutse e Noeli yikabya biro 25 Okwerikuminibiri, ekiro ekya bandu bangyi basi bathi kya Yesu abuthirawamu. E Biblia siyiri thubwira ekiro kutse okwezi okwa Yesu abuthirawamu, aliwe yikathubwira ekindu ekyabyaho omwa buthuku obo akabuthwa. Luka mwahandika athi omughulhu Yesu abuthirawa e Betelehemu, “habya abalisya ababya bakasiba omoli,” ibanemulisya ebihangulho byabu. (Luka 2:8-11) Omwa Kwerikuminibiri, e Betelehemu yikahuhirira, iyabya embulha, n’esyonzururu, neryo abalisya sibangabere eyihya n’ebihangulho byabu omwa kiro. Eki kikathweghesayaki? Yesu abuthawa emibere y’obuthuku iyinuwene, butsira omwa Kwerikuminibiri. E Biblia n’emyatsi eyikakanaya okwa bya kera yikakanganaya ngoku angabya imwabuthwa buthuku bulebe omwa mezi awathwasi lino mwa Okwomwenda n’Okwerikumi.

6, 7. (a) Emirwa mingyi eyasibwe kutsibu ey’Ekrisimasi yatsuka yithi? (b) Ni nzumwa yahi eyangaleka ithwaha abandi b’ebihembo?

6 Neryo kwesi Ekrisimasi yatsuka yithi? Yilhuire omwa biro bikulhu by’ekikafiri, ng’ekiro kikulhu ky’Abaroma ekya Saturnalia, omubalha owabya akakolhwa busana na Saturn, enyamuhanga y’obulime. E Encyclopedia Americana yikabugha yithi: “Saturnalia, omubalha owa Abaroma bakakolha ahakathi-kathi k’Okwerikuminibiri, walhwiririramu eyindi mirwa mingyi eyikakolhawa okwa Krisimasi. Ng’eky’erileberyako, mumwalhwiririra erithegheka ebingyi by’erirya n’erinywa okwa kiro ekyo, eriha ebihembo, n’eryakya esyokando.” Kandi n’ekiro ky’eributhwa ky’enyamuhanga lyuba Mithra ow’Abapersia ikik’ibukawa 25 Okwerikuminibiri.

7 Aliwe, munabwire abandu bangyi abakasangira omwa Krisimasi sibalilengekanaya okwa nzuko yayu ey’ekikafiri. Ibo bakakwama kyalindirira Ekrisimasi ng’ekiro ky’eribya haghuma n’abahughu babu, erirya ebyalya ebyuwene, n’erihererania ebihembo. Ni kwenene, thwanzire abahughu bethu n’abanywani, na Yehova anzire abaghombe biwe ibahererania oko bya bawitheko. Ngoku 2 Abanya Korinto 9:7 hakanathubwira, “Nyamuhanga anzire omundu oyukaha n’eriyisyandira.” Yehova syalibugha athi ithwaha abandi okwa buthuku bulebe obw’embaghane busa. Abandu ba Yehova bakatsemera eriha ebihembo n’eritsemera haghuma n’abanywani n’abahughu okwa ndambi yosi-yosi y’omwaka kandi sibali kolha ekyo habw’erianza nabu bahebawe. Bakahithaya kundi banzire abandi.​—Luka 14:12-14.

Eriminya enzuko y’emibalha kyangana thuwathikya eriminya ey’eriyihighulhako

8. Mbwino abalhaghuli b’esyongununu balethera Yesu y’ebihembo imwanamabuthwa? Soborera.

8 Erianza erisighika enzumwa y’eriha ebihembo okwa Krisimasi, abanene bakabugha bathi abalhume basathu ab’amenge mubalethera olhumekeke Yesu y’ebihembo iniane omw’ithuba. Ni kwenene egurupu y’abalhume mubalethera Yesu y’ebihembo. Omwa buthuku bwe Biblia, ini kya buli kiro erilethera omundu w’ekitsumbi y’ebihembo. (1 Abami 10:1, 2, 10, 13) Aliwe wunalhue wasi ngoku omwa mubughe owa Masako atsuka erihandikwamu e Biblia yikabugha yithi abakahulhawa mwa balhume b’amenge aba babya balhaghuli b’esyongununu, ababya bakakolha eby’olhukumu-kumu, abathabya baramya ba Yehova? Kandi nibya sibayalebaya Yesu okwa kiro abuthawa iniakine omw’ithuba ng’olhumekeke. Mubayamulebya ihamabirilhaba buthuku, iniamabiribya “mwana” iniane omwa nyumba.​—Matayo 2:1, 2, 11.

E BIBLIA YIKABUGHA YITHIKI OKWA BIRO BY’AMABUTHWA?

9. Ni biro byahi by’amabuthwa ebiri omwa Biblia?

9 Omwana akabya akabuthwa kikabya kiro ky’obutseme. (Esyonyimbo 127:3) Aliwe ekyo sikirimanyisaya kithi thutholere ithw’ibuka ebiro by’amabuthwa. Thalengekania oku kino: Ebiro by’amabuthwa bibiri bisa bya bikakanibawako omwa Biblia. Ekindi kyabya kya Farao omunya Misiri, n’ekindi ky’eky’Omwami Herode Antipa. (Soma Enzuko 40:20-22; Mariko 6:21-29.) Abathabali babiri aba sibabya baramya ba Yehova. Omwa kwenene, siwendi syabana omwa Biblia ahakabugha hathi omuramya wa Yehova mw’ibuka ekiro kiwe ky’amabuthwa.

10. Abakristayo b’erimbere ibakalhangira bathi eryibuka ebiro by’amabuthwa?

10 Ekitabu The World Book Encyclopedia kikabugha kithi Abakristayo b’erimbere “mubalhangira eryibuka ekiro ky’amabuthwa ini murwa w’ekikafiri.” Emirwa ng’eyo yabya yiseghemere okwa syonyikirirya sy’amabehi. Ng’eky’erileberyako, Abagiriki abakera ib’ikirirye bathi obuli mundu akatheghibawa n’omulimu owakabya inianeho okw’ibuthwa liwe. Kandi ibakalengekanaya bathi omulimu oyo awithe engolongana n’enyamuhanga eyabuthawa ekiro omundu oyo abuthirawamu. Eryongera okwa syonyikirirya sy’ekikafiri esyo, ebiro by’amabuthwa ebyo bihambire n’oko myatsi y’eby’esyombinga ey’erilhaghulirya okwa syongununu.

11. Yehova akayowa athi busana nethu bikahika eribya benge?

11 Abanene bakayowa bathi ekiro ky’amabuthwa wabu ni kiro ky’embaghane ekyo batholere ibakanganibirwamu erisimwa n’olhwanzo. Aliwe thwangana kangania abahughu bethu n’abanywani bethu b’olhwanzo omo mwaka wosi, butsira okwa kiro kirebe lisa. Yehova anzire ithwabya b’olhukeri kandi benge mughulhu wosi. (Soma Emibiri 20:35.) Obuli kiro thukamusima busana n’erithuha ekihembo ky’obughuli eky’engebe, butsira okwa kiro ky’amabuthwa wethu.​—Esyonyimbo 8:3, 4; 36:9.

Abakristayo b’okwenene bakaha abandi kundi babanzire

12. Ekiro ky’eriholha kyuwene kithi kwilhaba ekiro ky’eributhwa?

12 Omugambuli 7:1 hathi: “Erina libuya lyuwene kwilhaba amaghutha w’obughuli bunene. N’ekiro ky’olhuholho kwilhaba ekiro ky’eributhwa ly’omundu.” Ekiro ky’eriholha kyuwene kithi kwilhaba ekiro ky’eributhwa? Ekiro thukabuthawa, thukabya isithuli thwakolha ekyosi-kyosi omwa ngebe yethu, ekibuya kutse ekibi. Aliwe omughulhu thukakolesaya engebe yethu erikolera Yehova n’erikolera abandi b’ebibuya, thukakolha “erina libuya,” kutse obuminywa, na Yehova iniakendi thwibuka nibya ithwabirinaholha. (Yobu 14:14, 15) Abandu ba Yehova sibal’ibuka amabuthwa wabu kutse awa Yesu. Nibya, omukonga mughuma ogho Yesu alhaghira athi ithwibuka w’ow’Eryibuka olhuholho lhwiwe.​—Luka 22:17-20; Abaebrania 1:3, 4.

ENZUKO YE ISTA

13, 14. Busana naki Abakrisitayo ab’okwenene sibatholere bak’ibuka e Ista kutse e Pasika?

13 Abandu bangyi bakalengekanaya bathi bakabya ibak’ibuka erilhubuka lya Yesu okwa Ista kutse e Pasika. Aliwe Kristo mwanalhaghira athi ithw’ibuka erilhubuka liwe? Eyihi nahake. Ebitabu eby’emyatsi ya kera bikathubwira bithi Abakrisitayo ab’erimbere mubath’ibuka e Ista kandi bithi yiseghemere okwa mirwa ya kera ey’ekikafiri. Ekitabu Encyclopædia Britannica kikabugha kithi: “Sihali ekikakanganaya nahake omwa Ndaghane Nyihya-nyihya indi Abakristayo ibak’ibuka e Ista.”

14 Mbwino Yehova inianatsemera emibalha eyilhuire omwa kikafiri erikolesibwa bak’ibuka erilhubuka lya Mughalha wiwe? Eyihi na hake. (2 Abanya Korinto 6:17, 18) Erithwalira haghuma, Yehova syali athabugha athi ithw’ibuka erilhubuka lya Yesu.

ERYIBUKA OMWAKA MUHYA-MUHYA

15. Emirwa eyihambire okwa Malhaliyo n’eritsuka ly’Ekiro ky’Omwaka Muhya yitsukire hayi?

15 Nomwakine indi obuli kihugho kiwithe emirwa yakyo, omwa bitsweka bingyi biro 31 Okwerikuminibiri abandu sibali ghotsera erihika saha mukagha sy’ekiro “bakalindirira omwaka muhya-muhya.” Erigholho-gholho eryo mukabya erinywa obwabu bunene, obutswatswa, eriha ebihembo n’eriyilhagha erikolha esyombinduka omo mwaka muhya. Omwa bihugho bingyi ebindu ebikakolhawa ebi bihambene n’emibalha y’ekikafiri. Ekindi ekya bandu bakakolha okwa kiro eki, ly’eryakya omuliro bathi bakathibitha okwa mirimu mibi. E World Book Encyclopedia eya 1966, Evolyumu 14, olhupapura 237, muli omwatsi ono: “Omwa Roma ya kera, kibanza kutse ekiro ky’erimbere eky’omwaka mukyahirwaho erisikya Janus, enyamuhanga y’esyongyo n’esyonyuyi n’esyondandiko n’esyongunzerero. . . . Kibanza ky’Omwaka mukyabya kiro kibuyirire omwa Kanisa omwaka wa 487 Yesu iniabirisuba n’elhubulha, omughulhu kyarangawa mwa Obugheni bw’Eribanibwa. Erimbere, isibali yisyandira okwa kiro eki kundi abakafiri ibabakakolha ekyo. Lyolho-lyolho mubyaghenda bikahinduka abandu bamatsuka eriyisyandira ekiro ekyo.”

AMAGHENI W’OBUHERUKI AWAKATSEMESAYA NYAMUHANGA

16, 17. Ni kyahi ekya thutholere ithwalengekaniako thukathegheka obugheni bw’obuheruki?

16 Obugheni bw’obuheruki ni buthuku bw’etseme. Amagheni w’obuheruki akakolhawa omwa mibere muthina-muthina erithimba omwa kihugho. Mughulhu mungyi abandu sibali lengekanaya okwa nzuko y’emirwa eyikabya okwa magheni, neryo banganabya isibasi ngoku eyindi mirwa yilhuire omwa syonyikirirya sy’ekikafiri. Aliwe Abakristayo abakathegheka erikolha obugheni batholere ibalhangira bathi obugheni bwabu bukatsemesaya Yehova. Bamaminya enzuko y’emirwa eyo, ibakendi thoka erithwamu ndeke.​—Mariko 10:6-9.

17 Eyindi mirwa eyikabya okwa magheni yasibwe ng’eyikalethera abalunga ‘b’ebbahati.’ (Isaya 65:11, NW) Ng’eky’erileberyako, omwa yindi myanya abandu bakaghusa okwa balunga kw’omutsele kutse ebindi bindu ng’ebyo. Bikirirye bathi eki kikendi leka abalunga ibathunga abaana, etseme, n’eribya n’engebe nyiri n’eritheghibwa. Aliwe Abakristayo ibo bakayitheghaya okw’isangira omwa mirwa eyihambangene n’amadini w’amabehi.​—Soma 2 Abanya Korinto 6:14-18.

18. Ni yindi misingyi yahi ye Biblia eyihambire okwa magheni w’eriherukya?

18 Abakristayo bakanza obugheni bwabu ibwabya bw’etseme n’eriha ekitsumbi n’eritsemesya obuli mundu oyulyasa kubo. Abalyasa okwa bugheni bw’Abakristayo sibatholere bakakania ebinywe bithya-bithya, ebik’itha esisoni, kutse ebithe byangaha abalunga kutse abandi b’ekitsumbi. (Emisyo 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Obugheni bw’Omukristayo sibutholere bukakangania “emiyiheko y’abandu” omwa bya bawitheko. (1 Yoane 2:16) Wamabya iwukathegheka obugheni, ambi iwalhangira wuthi wukendi syabya wukatsema wuk’ibukabo.​—Lebaya Endomeko 28.

ENZUKO Y’ERIHINDANGANIA ESYOGLASI

19, 20. Erihindangania esyoglasi lyatsuka lithi?

19 Omutse owakanyirire okwa magheni w’eriherukya n’oko wandi magheni ly’erihindangania esyoglasi. Bakabya bakahindangania esyoglasi, owundi akasunzira abandi b’emighisa n’abandi ibasumbira esyoglasi syabu sy’endatha. Abakristayo batholere ibalhangira bathi omutse oyu?

20 E kitabu International Handbook on Alcohol and Culture kikabugha kithi erihindangania esyoglasi ni mutse ow’angabya inialhuire omwa mirwa y’ekikafiri omwabya erihongera esyonyamuhanga sy’omusasi kutse obwabu. Eki kyabya kikakolhwa “bakasunzirana emighisa, omwa musabe mukuhi athi ‘wukothe!’ kutse ‘wubyeho!’” Kera, abandu ibakasumbira esyonyamuhanga syabu sy’ebikopo bakasaba emighisa. Aliwe Yehova syaliha emighisa omwa nzira ng’eyo.​—Yoane 14:6; 16:23.

WUKWE EKIBI KYO NYE

21. Ni yindi mibalha yahi eya Bakristayo batholere ibayihighulhako?

21 Omughulhu wukathwamu nga wunasangire omwa mubalha mulebe kutse eyihi, lengekanaya okwa malengekania n’emibere eya omubalha oyo akakulha-kulhanaya. Ng’eky’erileberyako, eyindi mibalha yikabya mw’amahothole awathuwene, ethamiro, nibya n’eby’obutswatswa. Emibalha ng’eyo yangana kulha-kulhania emibere ey’ab’olhubutho lhughuma erikolhanako emyatsi y’engyingo kutse omuthima w’erianza ekihugho kyawu. Thwamasangira omwa mibalha ng’eyi, kwenene ithwanamapona ebya Yehova aponire?​—Esyonyimbo 1:1, 2; 119:37, Abanya Roma 12:9.

22. Ni kyahi ekyanga wathikya Omukristayo erithwamu ng’anasangire omwa mubalha mulebe?

22 Abakristayo batholere ibayitheya kutsibu okw’isangira omwa mubalha wosi-wosi owatheha Nyamuhanga y’ekitsumbi. Omukwenda Paulo mwahandika athi: “Wamalya akalyo kutse wukapulhaya, kutse wamakolha ekinduki wukole ebyosi busana n’eriha olhukengerwa oku Nyamuhanga.” (1 Abanya Korinto 10:31; lebaya Endomeko 29.) Ni kwenene, sibugha ambu emibalha yosi yiri mw’eby’obusingiri, eby’amadini w’amabehi, kutse eby’erianza ekihugho kyawu. Omubalha amabya isyal’ithwa emisingyi ye Biblia, thutholere ithwayithwiramu nga thusangire mugho kutse eyihi. Thutholere ithwayibulya erithwamu lyethu nga likendi hamba lithi okwa bandi.

IHA YEHOVA Y’OLHUKENGERWA OMWA BYA WUKABUGHA N’ERIKOLHA

23, 24. Abahughu abathe Bema ba Yehova thwanga basoborera thuthi erithwamu lyethu okwa mibalha mirebe?

23 Obundi wabirileka erisangira omwa mibalha eyithe kenga Yehova. Aliwe abandi b’omw’eka yenyu abathe Bema ba Yehova bangana lengekania bathi eki kikamanyisaya kithi si wubanzire kutse si wukyanzire eribya nabu. Bangana yowa bathi ebiro bikulhu bya bikaha eka y’akaghisa k’erithasyabya haghuma. Neryo, wangakolhaki? Hali nzira nyingyi esya wanga bakakasiryamu ku wubanzire kandi ku bakuwithire omughaso. (Emisyo 11:25; Omugambuli 3:12, 13) Wangana bakokya imwasiba haghuma ebindi biro.

24 Abahughu bawu bamanza eriminya ekikaleka iwabya isiwukiligha ebiro bikulhu birebe, wanganasondya omwa bitabu byethu n’okwa jw.org kw’emyatsi eyanga kuwathikya eribasoborera ekikaleka. Ambi isiwabya ng’oyukanza erisinga obuhaka kutse nga wanzire eribakaka amalengekania wawu. Wathikaya ab’eka yenyu eriminya ngoku muwakilengekaniako buuli neryo wamathwamu ahabwawu. Ibya iwunathekene, kandi ambi ‘erikania lyawu iryabya omwa lhukogho kandi iryabya eryuwene.’​—Abanya Kolosai 4:6.

25, 26. Ababuthi banga wathikya bathi abaana babu erianza emisingyi ya Yehova?

25 Ni kikulhu ithwe bosi eribya ithunasi ndeke-ndeke ahabwethu esyonzumwa esikaleka ithuthasangira omwa mibalha mirebe. (Abaebrania 5:14) Ekighendererwa kyethu ly’eritsemesya Yehova. Kandi thwamabya ithuli babuthi, thutholere ithwahiraho obuthuku bw’eriwathikya abaana bethu eriyitheghererya n’erianza emisingyi ye Biblia. Bamaminya Yehova ya ndeke, nabu ibakendyanza erimutsemesya.​—Isaya 48:17, 18; 1 Petero 3:15.

26 Yehova akatsema akalhangira ithwe bosi thukakolha ekyosi-kyosi erimuramya omwa mibere eyihenirye kandi ey’okwenene. (Yoane 4:23) Aliwe abangyi bakalengakanaya bathi omundu syangabya w’okwenene omwa kihugho ekithe mw’okwenene. Ekyo nina kwenene? Thukanaye okw’ekyo omwa sura eyikakwamako.

^ enu. 3 Wangana bana ebihambire okwa biro bikulhu birebe omwa Watch Tower Publications Index, n’omwa Obusondoli bw’Erisekulya Omwa Bitabu eby’Abema ba Yehova, n’okwa jw.org.