Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ESURA 7

Wukana Lhangira Engebe mw’ey’Obughuli nga Nyamuhanga kw’Akalhangirayo?

Wukana Lhangira Engebe mw’ey’Obughuli nga Nyamuhanga kw’Akalhangirayo?

“Wuli nzuko y’engebe.”​—ESYONYIMBO 36:9.

1, 2. Ni kihembo kyahi eky’obughuli ekya Yehova abirithuha?

YEHOVA abiriha obuli mughuma w’okw’ithwe ekihembo ekyuwene. Ky’ekihembo ky’engebe. (Enzuko 1:27) Anzire ithwabya n’engebe eyuwene. Neryo abirithuha emisingyi eyikathukangiriraya ngoku thwangathwamu ndeke. Thutholere ithwakolesya emisingyi eyi erithuwathikya erithoka “erisombolha” ahakathi-kathi ‘k’ekibuya n’ekibi.’ (Abaebrania 5:14) Thwamakolha ekyo, thukabya ithwamalighira Yehova erithukangirirya erilengekania ndeke. Thukabya thukaghendera okwa misingyi ya Nyamuhanga n’erilhangira ngoku yikuwanaya engebe yethu, thukalhua ithwalhangira ku yithuwithire mughaso munene.

2 Engebe yangana kalha kutsibu. Hakanabya ihanemubuthuka emibere eyithawithe ebilhaghiro ebilhangirikire omwa Biblia. Ng’eky’erileberyako, thwangana yithagha erithwamu okwa mithambirire eyiri mw’erikolesya omusasi. Thwanga thwamu thuthi ebikendi tsemesaya Yehova? E Biblia yiri mw’emisingyi eyikathukangiriraya ngoku Yehova akalhangira engebe n’omusasi. Thwamayitheghererya emisingyi eyi, ithukendi thoka erithwamu ndeke n’eribya n’obunyamuthima-thima obuwene. (Emisyo 2:6-11) Hathya thulebaye emighuma y’okwa misingyi eyo.

YEHOVA AKALHANGIRA ATHI ENGEBE N’OMUSASI?

3, 4. (a) Nyamuhanga mwakangania athi amalengekania wiwe okwa musasi? (b) Omusasi akimaniraki?

3 E Biblia yikathubwira yithi omusasi abuyirire kundi ak’imanira engebe. Kandi engebe ni y’obughuli embere sya Yehova. Kaina abere abir’itha mughalha wabu, Yehova mwamubwira athi: “Omulenge w’omusasi wa mughalha wenyu akanyiririra erilhua okwa kithaka.” (Enzuko 4:10) Omusasi wa Abeli abya akimanira engebe yiwe; neryo Kaina abere abir’itha Abeli, mwabya iniamamulhusya kw’engebe.

4 Enyuma w’Erighunga ly’Amaghetse omwa biro bya Noa, Nyamuhanga mwabwira abandu athi banganalya enyama. Aliwe kutsibu-tsibu mwabugha athi: “Simusyerya enyama ithalhuire mw’omusasi, kusangwa gho ngebe yayu.” (Enzuko 9:4) Ekihano eki kikahamba okwa bitsikulhu ba Noa abosi, nethu imwathune. Ahathe erithika-thika, oku Yehova, omusasi akimanira engebe. Nethu kwa thutholere ithwalhangira thuthya omusasi.​—Esyonyimbo 36:9.

5, 6. Emighambo ya Musa muyakangania yithi amalengekania wa Yehova okwa ngebe n’omusasi?

5 Omwa Mighambo eya Yehova aha Musa, mwabugha athi: “Kandi omundu wahi . . . oyukalya omusindoki w’omusasi ngendisyahinia obusu bwaghe okwa mundu oyukalya omusasi n’erimughaba okwa bandu biwe. Kusangwa engebe y’omubiri yiri omwa musasi.”​—Abalawi 17:10, 11.

6 Emighambo ya Musa muyabugha yithi omundu am’itha ekisoro busana n’erikirya, iniatholere eryutha omusasi wakyo okwa kithaka. Eki ikikakanganaya ngoku engebe y’ekisoro yamasubulira Omuhangiki wakyo, Yehova. (Eryibuka Ebihano 12:16; Ezekieli 18:4) Aliwe Yehova mwathabugha athi Abaisraeli ibahika n’okwa kiika ky’erikamulha omwa nyama mwa buli kathondi k’omusasi bakakera. Bamabya ibabirilengaho ngoku bangathoka eriha omwa kisoro mw’omusasi okwa lhulengo olhutholere, ibakakirya n’obunyamuthima-thima obuhenirye. Omw’isikya omusasi w’ekisoro, mubakangania ku basikirye Yehova, Oyukaha engebe. Kandi Emighambo muyabugha yithi Abaisraeli batholere ibahayo ebisoro ng’obuhere busana n’erighanyirwa ebibi byabu.​—Lebaya Endomeko 19 na 20.

7. Dawudi mwakangania athi kw’asikirye omusasi?

7 Ekya Dawudi akolha iniane mulhwa n’Abafilisitini kyangana leka ithwalhangira ngoku omusasi ni w’obughuli. Abalhume ba Dawudi mubalhangira iniakwire enyotha nene, neryo mubatsama esyongebe syabu n’erighenda omwa kilhaliriro ky’esyonzighu syabu erimuthehera maghetse. Aliwe babere balethera Dawudi y’amaghetse, mwathanywagho aliwe “muthuliragho embere sy’Omwami Mukulhu.” Dawudi mwabugha athi: “Kibye hali okw’ingye, iwe Mwami Mukulhu erikolha eki; Nyipulhaye omusasi w’abandu abatsama engebe yabu kwehi?” Dawudi abya inianasi ngoku engebe n’omusasi ni by’obughuli embere sya Nyamuhanga.​—2 Samweli 23:15-17.

8, 9. Abakristayo munabwire batholere ibalhangira bathi omusasi?

8 Omwa buthuku bw’Abakristayo b’erimbere, abandu ba Nyamuhanga babya isibangathasya honga ebisoro. Aliwe babya batholere ibabya ibakine n’amalengekania awahikire okwa musasi. ‘Erileka erirya omusasi’ kyabya kighuma ky’okwa bihano bike ebyabya omwa Mighambo ekya Yehova ayithagha okwa Bakristayo eritheya. Eki kyabya kikulhu ng’eriyihighulha okwa busingiri n’esyosanamu.​—Emibiri 15:28, 29.

Nanga soborera indi erithwamu lyaghe erihambire okw’ikolesya obutsweka-butsweka bw’omusasi?

9 Kwabine bithya na munabwire. Ithwe ng’Abakristayo, thunasi ngoku Yehova ya Nzuko y’engebe kandi ngoku engebe yosi ni yiwe. Kandi thunasi ngoku omusasi abuyirire kandi kw’akimanira engebe. Neryo thukalhangira thuthi thukalebaya ndeke emisingyi ye Biblia thukakolha erithwamu lyosi-lyosi okwa mithambirire eyiri mw’erikolesya omusasi.

EMITHAMBIRIRE EYIRI MW’ERIKOLESYA OMUSASI

10, 11. (a) Abema ba Yehova bakalhangira bathi erihiribwa kw’omusasi kutse ebitsweka bikulhu-bikulhu bbini eby’omusasi? (b) N’ithwamu lyahi ery’obuli Mukristayo atholere iniakolha?

10 Abema ba Yehova bakyasi ngoku ‘erileka erirya omusasi’ sikirisubulira okw’iryagho lisa kutse erinywagho. Kikamanyisaya erithendi hirwa kw’omusasi, kutse eribika omusasi wawu busana n’erisyakuhira ghoko kutse okwa wundi mundu. Kandi kikamanyisaya erithendi ligha erihirwa kw’ekitsweka kyosi-kyosi eky’okwa bitsweka bikulhu-bikulhu bbini eby’omusasi​—red cells, white cells, platelets, ne plasma.

11 Ebitsweka bikulhu-bikulhu bbini eby’omusasi ebi byangana thasyalhusibawa mw’obundi butsweka buke-buke bw’omusasi. Obuli Mukristayo atholere iniayithwiramu ng’akendi ligha obutsweka-butsweka obu kutse eyihi. Kubine bithya n’okwa mithambirire eyiri mw’erikolesya omusasi wawu-wawu iwe ng’omulhwere. Obuli mundu atholere iniayithwiramu omusasi wiwe ng’akendi kolesibwa athi bakamuhira kw’omuhamba, eripimwa, kutse akathambirwa.​—Lebaya Endomeko 21.

12. (a) Busana naki erithwamu lyethu erihambire oko mwatsi w’obunyamuthima-thima ni mwatsi mukulhu embere sya Yehova? (b) Thwanga thwamu thuthi ndeke okwa by’emithambirire?

12 Mbwino kwenene ebya thukathwamu erikwamana n’obunyamuthima-thima bwethu bikanahamba oku Yehova? Ee, bikamuhambako. Yehova atsomene amalengekania n’ebilhubirirwa byethu. (Soma Emisyo 17:3; 24:12.) Kundi kwabiribithya, thukathwamu okwa mithambirire, thutholere ithwasaba Yehova y’obusondoli neryo ithwasekulya okwa mithambirire eyo. Enyuma waho ibbwa, thukakolesaya obunyamuthima-thima bwethu obukangiriribwe ne Biblia thukathwamu. Isithwabulhaya abandi nga bangakolireki ku babya omwa mibere yethu kandi abandi sibatholere bakalengesya erithuthwiramu. Obuli Mukristayo akendi syaheka “omuheke wiwe.”​—Abanya Galatia 6:5; Abanya Roma 14:12.

EBIHANO BYA YEHOVA BIKAKANGANAYA KW’ATHWANZIRE

13. Ebihano bya Yehova n’emisingyi eyihambire okwa musasi bikathweghesayaki okw’iyo?

13 Obuli kindu ekya Yehova akabugha athi thukole kikathughasira kandi kikakanganaya kw’athwanzire. (Esyonyimbo 19:7-11) Aliwe sithulimukenga lisa habw’eribya ebihano biwe ibikathughasira. Thukamukenga kundi thumwanzire. Eryanza Yehova kikaleka ithwayihighulha okw’ihirwa mw’omusasi. (Emibiri 15:20) Eki kandi kikatheghaya amaghalha wethu. Munabwire abandu bangyi banasi ebitsibu birebe ebikalhwiririra omw’ihirwa kw’omusasi, n’abadokita bangyi bakaligha ngoku erisemezya omundu isyathahirwa kw’omusasi ky’ekindu ekyuwene okwa maghalha w’omulhwere. Omo kwenene esyonzira sya Yehova ni sy’amenge kandi ni sy’olhwanzo.​—Soma Isaya 55:9; Yoane 14:21, 23.

14, 15. (a) Ni bihano byahi ebya Yehova aha abandu biwe eribatheya? (b) Wanga kolesya wuthi emisingyi eyiri omwa bihano ebi?

14 Mughulhu wosi ebihano bya Nyamuhanga byabiribya ibinemughasira abandu biwe. Yehova mwaha Abaisraeli ba kera b’ebihano ebikabatheghaya okwa butandwa obukalire. Ng’eky’erileberyako, ekihano kighuma ikikabugha kithi omwinye nyumba aby’atholere erithimbya okwa lhuthwe lhw’enyumba yiwe kw’akaghuthu nuku omundu syathoghe. (Eryibuka Ebihano 22:8) Ekindi kihano ikihambire okwa bisoro. Omundu amabya n’enume y’ende eyitsurumire, aby’atholere iniatheyayo ndeke nuku siyilhwe n’omundu kutse erimwitha. (Eriluayo 21:28, 29) Omuisraeli iniakabya amathendi ghendera okwa bihano ebi, iniakabya kw’olhubanza yamitha omundu.

15 Ebihano ebi bikaleka ithwalhangira ngoku engebe ni y’obughuli embere sya Yehova. Eriminya eki litholere iryathuhambako lithi? Thutholere ithwakangania ku thusikirye engebe omwa mibere thukasughiramu emiyi yethu n’esyomatoka kutse esyopikipiki syethu, ngoku thukaghendayabyo, n’emibere thukasombolera mw’eby’eriyitsemesya. Abandi, kutsibu-tsibu abalere, bakayowa bathi sibangabana ekitsibu kyosi-kyosi, neryo bakagheghena ebyangaleka ibabana ekitsibu. Aliwe Yehova syanzire thukabya thuthya. Anzire ithwalhangira engebe mwa y’omughaso​—engebe yethu n’ey’abandi.​—Omugambuli 11:9, 10.

16. Yehova akalhangira athi er’iha mw’obukule?

16 Engebe y’obuli mundu ni y’omughaso embere sya Yehova. Nibya n’omwana oyuthe wabuthwa ni w’obughuli embere siwe. Omwa Mighambo ya Musa, omundu amahuthalya omukule omw’ithendi kighenderera, omukule oyo kutse omwana akaholha, Yehova iniakahira okwa mundu oyo kw’olhubanza lhw’eritha omundu. Nomwakine indi yilhue ini aksidenti, omundu iniakabya iniabir’ithibwa n’engebe eyo iyitholere iyathuhwa. (Soma Eriluayo 21:22, 23.) Oku Nyamuhanga, n’omwana oyuthe wabuthwa ni mundu oyuliho. Busana n’enzumwa eyi, wukalengekanaya akalhangira athi er’iha mw’obukule? Wukalengekanaya akayowa athi akalhangira esyomiliyoni sy’abaana abathe babuthwa bak’ithibwa obuli mwaka?

17. Ni kyahi ekyanga humulikania omukali oyuw’iha mw’obukule athe aminya Yehova?

17 Neryo ibbwa omukali amabya imw’iha mw’obukule athe aminya amalengekania wa Yehova? Atholere iniaminya ngoku Yehova angana mughanyira busana n’embanulho ya Yesu. (Luka 5:32; Abanya Efeso 1:7) Omukali oyuwakolha esobya ng’eyo kera syatholere akayowa iniali kw’olhubanza amabya iniabiriyisubamu ndeke. “Omwami Mukulhu ni w’erighanyira n’ow’olhwanzo . . . Ngoku endatha yiri hali kw’eyikwa, abirilhusya ebibi byethu bya haali kw’ithwe athya.”​—Esyonyimbo 103:8-14.

YIHIGHULE OKWA MALENGEKANIA W’ERIPONA ABANDI

18. Busana naki thutholere ithwakolha ekyosi-kyosi eriyiha mw’amalengekania w’eripona abandi?

18 Erisikya ekihembo kya Nyamuhanga ky’engebe likatsuka omwa mithima yethu. Mwamuli emibere thukalhangiramo abandi. Omukwenda Yoane mwahandika athi: “Obuli mundu oyukakwa mulikyabu y’obusu ni mwithi.” (1 Yoane 3:15) Buthaminya, erithendianza omundu mwanganalhua erimupona kutsibu. Eripona abandi lyangana leka omundu iniathabasikya, iniababugha kw’amabehi, kutse iniabasunzira olhuholho. Yehova anasi amalengekania awathuwithe okwa bandi. (Abalawi 19:16; Eryibuka Ebihano 19:18-21; Matayo 5:22) Thwamayisanga mw’amalengekania w’eripona abandi, thutholere ithwakolha kutsibu eriyiha mw’amalengekania ayo.​—Yakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Amalengekania wa Yehova okwa by’amalhwa atholere iniathuhambako athi?

19 Hane eyindi nzira eya thwanga kanganiryamu ku thusikirye engebe. Esyonyimbo 11:5, hakathubwira ngoku Yehova aponire “oyo wanzire omwagha.” Thwamasombolha eby’eriyitsemesya ebiri mw’eby’amalhwa, ithwanganabya ithwamakangania thuthi thwanzire eby’amalhwa. Sithwanganza erihira omwa menge wethu mw’ebinywe, amalengekania, n’ebisasani by’obwithi. Omwakanya k’ekyo, thwanzire eryusulya omwa menge wethu mw’ebinywe ebyerire kandi eby’obuholho.​—Abanya Filipi 4:8, 9.

YIHIGHULE OKWA BITHUNGA EBITHE TSOMANA ENGEBE

20-22. (a) Yehova akalhangira athi ekihugho kya Sitani? (b) Abandu ba Nyamuhanga banga kangania bathi ngoku “si b’ekihugho”?

20 Ekihugho kya Sitani sikitsomene engebe, kandi omwa meso wa Yehova kiri kw’olhubanza lhw’omusasi, ni bugha ambu olhubanza lhw’obwithi. Habw’emyaka mingyi, amathabali w’ekipolitiki abirileka abandu bangyi ibakwa, imwamune n’abaramya ba Yehova bangyi. Omwa Biblia, esyogavumente esi sikalinganisibawa n’esyosoro esikalire kandi nyitsibu. (Danieli 8:3, 4, 20-22; Eribisulirwa 13:1, 2, 7, 8) Omwa kihugho kya munabwire, esuburu y’esyombundu ni suburu nene kutsibu. Abandu bakaghoba kutsibu omw’ighulya esyombundu esikalha-kalire. Ahathe erithika-thika, “ekihugho kyosi kiri omwa buthoki bw’omubi.”​—1 Yoane 5:19.

21 Aliwe Abakristayo b’okwenene “si b’ekihugho.” Abandu ba Yehova sibali yingiraya omwa by’epolitiki n’omwa nyuhi. Ibo sibal’itha, neryo sibali sighika kithongole kyosi-kyosi ekik’itha abandu. (Yoane 15:19; 17:16) Abakristayo bakabya bak’endereribwa, sibali subiraya omw’ilhwa. Yesu mwakangirirya athi thutholere ithwanza n’esyonzighu syethu.​—Matayo 5:44; Abanya Roma 12:17-21.

22 Amadini nagho abir’ithisya abandu bangyi kutsibu. E Biblia yikabya yikakania oku Babeli Mukulhu, amadini wosi w’amabehi, yikabugha yithi: “Omusasi w’abaminyereri, n’omusasi w’abandu ba Nyamuhanga, n’omusasi w’abosi abithawa omo kihugho, mwabanika omo muyi oyo.” Wangana lhangira ekikaleka Yehova iniathulhaghira athi: “Abandu baghe, mulhue mugho”? Abakaramaya Yehova si b’okwa madini w’amabehi.​—Eribisulirwa 17:6; 18:2, 4, 24.

23. “Erilhua” omwa Babeli Mukulhu mwamuliki?

23 “Erilhua” omwa Babeli Mukulhu mwamuli erikangania ndeke-ndeke ngoku sithukiri b’okwa dini yosi-yosi y’amabehi. Ng’eky’erileberyako, ikyangana thuyithaghisya erilhangira thuthi amena wethu syakiri omwa kitabu ekiri mw’amena w’abali omwa dini eyo. Aliwe sikiri subulira aho. Kandi thutholere ithwapona n’erighana ebindu bibi ebikakolhawa omwa madini w’amabehi. Amadini w’amabehi akalighira n’erikulha-kulhania obusingiri, epolitiki, n’obururu. (Soma Esyonyimbo 97:10; Eribisulirwa 18:7, 9, 11-17) Habw’emyaka mingyi, esyomiliyoni sy’abandu babiriherya esyongebe syabo.

24, 25. Eriminya Yehova lyanga thulethera lithi obuholho n’obunyamuthima-thima obuwene?

24 Obuli mughuma w’okw’ithwe athe aminya Yehova, mwanasighika ebindu bibi ebikakolhawa n’ekihugho kya Sitani. Aliwe lino thwabirihinduka. Thwabiriligha embanulho n’eriyihayo oku Nyamuhanga. Thukayilhangirira “emighulhu y’eriyisyandira . . . ikalhua embere sy’Omukama” Yehova. Thuwithe obuholho n’obunyamuthima-muthima obuwene, busana n’eriminya ku thune mutsemesya Nyamuhanga.​—Emibiri 3:19, 20; Isaya 1:18.

25 Nomuthwangabya ithwabya omwa kithunga ekithe sikaya engebe, Yehova angana thughanyira busana n’ekihongwa ky’embanulho. Thukasima kutsibu ekihembo kya Yehova eky’engebe. Thukakanganaya erisima lyethu omw’ikolha ekyosi-kyosi eriwathikya abandi erigha oku Yehova, erilhua omwa kihugho kya Sitani, n’eribya banywani ba Yehova.​—2 Abanya Korinto 6:1, 2.

BWIRA ABANDI OKO BWAMI

26-28. (a) Yehova mwaha Ezekieli y’omubiiri wahi w’embaghane? (b) Yehova akathusabaki munabwire?

26 Omwa Israeli, Yehova mwabwira omuminyereri Ezekieli athi abwire abandu ngoku e Yerusalemu yikendi thoghothibwa n’eribakangirirya eky’erikolha erithoka erilhama. Ezekieli kw’athabwira abandu, Yehova angamuhirireko olhubanza lhw’esyongebe syabu. (Ezekieli 33:7-9) Ezekieli mwakangania kw’asikirye engebe omw’ikolha ekyosi-kyosi erithulha omwatsi w’omughaso oyo.

27 Yehova abirithuha omubiiri w’eribwira abandu ngoku ekihugho kya Sitani kikendi thoghothibwa n’eribawathikya eriminya Yehova banga syalhama n’eringira omwa kihugho kihya. (Isaya 61:2; Matayo 24:14) Thwanzire erikolha ekyosi-kyosi eribwira abandi b’omwatsi oyu. Thwanzire eribugha nga Paulo, thuthi: “Sindiko lhubanza lhw’omundu n’omughuma. Kusangwa mondasagha eribathulira eriyisunza lya Nyamuhanga.”​—Emibiri 20:26, 27.

28 Hane eyindi myanya omwa ngebe eya thutholere ithwabya ithunahenirye. Thulebaye emighuma y’okwa myanya eyo omwa sura eyikakwamako.