Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ESURA 9

“Musaghe Obusingiri”

“Musaghe Obusingiri”

“Neryo, mwithe esyongumbu syenyu esy’ekihugho, sy’esi: erisingira, ebithisirire, engumbu nyibi, erisonda libi, n’obururu bw’omusindo w’erikwama esyosanamu.”​—ABANYA KOLOSAI 3:5.

1, 2. Balama mwalengesya athi eritsandya abandu ba Yehova?

OMUSOHI akaghenda aho angabana omulingo w’eyiswe eyo akanza. Akasombolha ekyambu n’erighusa oburobo bw’omwa maghetse. Akalinda, neryo eyiswe yikabya yikalhuma ekyambu, iniakura ehuzi nuku oburobo buhathire omw’iswe neryo iniasumbayo.

2 Kuthya, abandu nabu bangana hambwa bathya. Ng’eky’erileberyako, Abaisraeli babya ibali hakuhi-kuhi n’Ekihugho Ekyalhaghanisibawa omughulhu balhalirira omwa Bwerere bwe Moabu. Omwami we Moabu mwalhagha eriha omulhume oyukahulhawa mwa Balama y’esyosente nene nuku atsume Abaisraeli. Erighunzerera, Balama mwabana enzira eyangaleka Abaisraeli ibayirethera erithakirwa. Mwasombolha ndeke ekyambu. Mwathuma abasika Abamoabu omwa kilhaliriro ky’Abaisraeli nuku bathethe abalhume.​—Emiganzo 22:1-7; 31:15, 16; Eribisulirwa 2:14.

3. Abaisraeli mubahambwa bathi omwa kyambu kya Balama?

3 Ekyambu kutse elombo ya Balama muyanakolha? Ee. Esyongumi sy’abalhume Abaisraeli mubatsuka “erithetha abali be Moabu,” erisingira nabu. Mubatsuka n’eriramya esyonyamuhanga sy’amabehi, imwamune n’enyamuhanga y’esyonye ow’eby’emyatsi y’engyingo, Baali-Peori. Ekyalhwiririramu, Abaisraeli 24,000 mubaholera okwa muthanu w’Ekihugho Ekyalhaghanisibawa.​—Emiganzo 25:1-9.

4. Ni kyahi ekyaleka esyongumi sy’Abaisraeli ibasingira?

4 Ni kyahi ekyaleka Abaisraeli bangyi ibawa omwa kithegho kya Balama? Babya batsomene esyongumbu syabu nyisa, kandi bam’ibirirwa ebyosi ebya Yehova abya iniabiribakolera. Abaisraeli babya ibanawithe esyonzumwa nyingyi esyanga lekire ibabya bathaleghulha oku Nyamuhanga. Abya iniabiribalhusya omwa bukobe bwe Misiri, amabalisya ibane omwa mbwarara, n’eribahikya ndeke okwa muthanu w’Ekihugho Ekyalhaghanisibawa. (Abaebrania 3:12) Nomwabine bithya, mubawa omwa kithegho ky’obusingiri. Omukwenda Paulo mwahandika athi: “Sithusingire ng’abandi ba kubo ku basingira, neryo mubaholha.”​—1 Abanya Korinto 10:8.

5, 6. Ekyabya omwa Bwerere bwe Moabu kyanga thweghesyaki?

5 Ekihugho kihya-kihya kiri hakuhi-kuhi. Kuthya nethu, thuli ng’Abaisraeli okwa muthanu w’Ekihugho Ekyalhaghanisibawa. (1 Abanya Korinto 10:11) Ekihugho ekya thulimu kitswatsuhire omwa by’obusingiri kwilhaba n’Abanya Moabu ngoku babya. Eritswatsuha eri lyangana hamba n’okwa bandu ba Yehova. Nibya, ekyambu ekya Sitani akakolesaya kutsibu ekikamukolera ndeke bw’obusingiri.​—Emiganzo 25:6, 14; 2 Abanya Korinto 2:11; Yuda 4.

6 Thayibulya, ‘Mbwino iningendianza eriyitsemesya omwa bithuwene ebikaghunza kathuku kake, kutse iningendianza erisyabya omwa tseme ya kera na kera omwa kihugho kihyaka?’ Mbwino si ky’omughaso munene erighendera okwa kihano kya Yehova kino: “Musaghe obusingiri”?​—1 Abanya Korinto 6:18.

OBUSINGIRI NIKI?

7, 8. Obusingiri niki? Busana naki ni mwatsi owalithohire?

7 Abandu banene munabwire bawithe amalengekania awatsandire kutsibu kandi kinyamwisi sibalisikaya ebihano bya Nyamuhanga ebihambire okwa myatsi y’engyingo. Omwa Biblia, obusingiri y’emyatsi y’engyingo ahakathi-kathi k’abathalungire erikwamana n’Amasako. Mwamuli erikolha emyatsi y’engyingo n’ow’olhubutho ng’olhwawu kutse n’ebisoro. Emyatsi eyi mwamuli n’erikolesya obuno, ahawukanera, kutse erithulha-thulha okwa bitsuku by’olhubutho eby’owundi mundu omwa mibere y’obusingiri.​—Lebaya Endomeko 23.

8 E Biblia yikakikanganaya ndeke-ndeke ngoku omundu amalholha embere erikolha obusingiri, syangabya omwa kithunga kya Yehova. (1 Abanya Korinto 6:9; Eribisulirwa 22:15) Eryongera okw’ekyo, omusingiri akayiha mw’ekitsumbi n’obuyisiwa. Obusingiri mukalhua ebitsibu. Mukalhwiririra obunyamuthima-thima obutsandire n’amakule awathayitheghekerwe, ebitsibu omwa butheke, amalhwere, nibya n’olhuholho. (Soma Abanya Galatia 6:7, 8.) Omundu alyatsuka erilengekania okwa bikalhua omwa busingiri, isyanganza eribya musingiri. Aliwe mughulhu mungyi omundu akalengekanaya okw’ighuthya esyongumbu siwe nyisa omughulhu akakwama ekiika ky’erimbere ekikakolhaya okwa busingiri. Ekiika ky’erimbere ekyo mwamuli erilebya eby’obutswatswa.

ERILEBYA EBY’OBUTSWATSWA​—EKIIKA KY’ERIMBERE

9. Busana naki ni ky’akabi erilebya eby’obutswatswa?

9 Erilebya eby’obutswatswa liriho erithubukya mw’esyongumbu sy’emyatsi y’engyingo. Munabwire, emyatsi eyikakanganaya eby’obutswatswa yiri ehosi-hosi​—omwa syogazeti, ebitabu, emiziki, okwa tivi, n’okwa Intaneti. Abandu bangyi bakayowa erilebya eby’obutswatswa nga siriwithe butsibu, aliriryo omo kwenene ni ry’akabi kutsibu. Lyangana leka omundu inianza kutsibu emyatsi y’engyingo n’eribya n’esyongumbu nyibi. Omundu amabirilebya eby’obutswatswa, akabya iniamatsuka enzira eyanga muletha mw’omutse w’erinyighitha ebitsuku by’olhubutho, eribana ebitsibu by’obutheke, nibya n’erikomolha.​—Abanya Roma 1:24-27; Abanya Efeso 4:19; lebaya Endomeko 24.

Ni ky’amenge eriyitheya thukakolesya e Intaneti

10. Omusingyi owali omu Yakobo 1:14, 15 angathuwathikya athi eriyihighulha okwa by’obusingiri?

10 Ni kikulhu eribya ithunasi ngoku eby’obusingiri byangana thukura. Lebaya erikunga lino eriri omu Yakobo 1:14, 15: “Nikwa obuli mundu akalengawako omughulhu akakurawa n’erihekwa n’esyongumbu siwe nyibi. Neryo esyongumbu siwe nyibi, syabiheka obukule, sikabutha ebibi, n’ebibi byabikulha, bikaletha olhuholho.” Neryo wamasa mw’amalengekania mabi, ambi ikuwanayiha womo wuthya. Wamabulikira iwamabirilhangira ebisasani ebithuwene, ambi iwalhusya y’ameso wawu lhuba! Iwalimya ekombyuta, kutse iwahindulha ahawutheghire. Ambi isiwalighira esyongumbu nyibi erikwasamu. Bithe bithya, esyongumbu nyibi syawu isyangana kulengya akaghalha neryo ikyakukalira erisikakirya.​—Soma Matayo 5:29, 30.

11. Yehova anga thuwathikya athi omughulhu thuwithe amalengekania awathuwene?

11 Yehova athwasi kwilhaba ngoku thuyasi. Neryo anasi ndeke obuthahikana bwethu. Aliwe kandi anasi ngoku thwangana singura esyongumbu nyibi. Yehova akathubwira athi: “Mwithe esyongumbu syenyu esy’ekihugho, sy’esi: erisingira, ebithisirire, engumbu nyibi, erisonda libi, n’obururu bw’omusindo w’erikwama esyosanamu.” (Abanya Kolosai 3:5) Nomwakine indi ekyo sikyolho erikolha, Yehova akathughumisirizaya kandi akendi thuwathikya. (Esyonyimbo 68:19) Mughalha wethu mughuma omulere mwawa omwa kithegho ky’erilebya eby’obutswatswa n’erinyighitha ekitsuko kiwe ky’olhubutho. Banywani biwe okwa sukuru ibakalhangira emitse eyi nga ni bindu bya buli kiro omw’ikulha ly’omundu, aliwe iyo mwabugha athi: “Mukyatsandya obunyamuthima-thima bwaghe n’erileka ingawa omwa busingiri.” Mwalhangira iniatholere erikakirya esyongumbu siwe, kandi Yehova mwamuwathikya amathoka erileka omutse wiwe oyo. Wamabya iwune mw’amalengekania aw’eby’obutswatswa, saba Yehova “erikuha obuthoki bunene” wangabya iwuna withe amalengekania awahenirye.​—2 Abanya Korinto 4:7; 1 Abanya Korinto 9:27.

12. Busana naki thutholere ‘ithwatheya omuthima wethu’?

12 Solomona mwahandika athi: “Theghaya omuthima wawu n’omuhwa wosi; kusangwa mugho mukalhua esyongununuko sy’engebe.” (Emisyo 4:23) “Omuthima” wethu akamanyisaya ekyo thuli omwakathi, omundu oyo Yehova akalhangira. Ebya thukalebaya byangana thuhambako kutsibu. Omuthaleghulha Yobu mwabugha athi: “Munayira endaghano n’ameso waghe nyithi, sinangathoka erisamalira omumbesa omwa ngumbu nyibi?” (Yobu 31:1) Nga Yobu, thutholere ithwayikakirya okwa bya thukasamalira n’erilengekaniako. Kandi ng’omuhandiki w’esyonyimbo thukasaba thuthi: “Wunyikakiraye okw’ithendi hira ameso okwa bithawithe mughaso.”​—Esyonyimbo 119:37.

ERITHWAMU NABI LYA DINA

13. Dina mwasombolha abanywani abali bathi?

13 Banywani bethu bangana thuhambako kutsibu, obundi ndeke kutse nabi. Wamasombolha abanywani abakaghendera okwa bihano bya Nyamuhanga, nawu ibangana kuwathikya erikolha ekyo. (Emisyo 13:20; soma 1 Abanya Korinto 15:33.) Ebyabya oku Dina byangana leka ithwalhangira ngoku thutholere ithwasombolha ndeke abanywani. Abya mughuma w’okwa bali ba Yakobo, neryo mwakulira omw’eka eyikaramaya Yehova. Dina syabya musingiri, aliwe mwanywana abasika abe Kanana abathabya bakaramya Yehova. Amalengekania w’Abanya Kanana oko by’emyatsi y’engyingo abya wambaghane oko w’abandu ba Nyamuhanga kandi ibasibwe ng’abatswatswa. (Abalawi 18:6-25) Dina iniane na banywani biwe, mwabana omulhwana Omukanana oyukahulhawa mwa Sekemu. Mwanza Dina. Sekemu abya “akengirwe kwilhaba abosi ab’ekithunga kya thatha wiwe.” Aliwe isyanzire Yehova.​—Enzuko 34:18, 19.

14. Ni kyahi ekyahika oku Dina?

14 Sekemu mwakolha eky’alhangira nga kitholere kandi ekikalighawa. Kundi mwanza Dina, “mwamwimya” kandi “mwamuhemulha.” (Soma Enzuko 34:1-4.) Ekibi eki muyabya nzuko y’ebindu ebya lethera Dina y’ebitsibu n’okw’eka yabu eyosi.​—Enzuko 34:7, 25-31; Abanya Galatia 6:7, 8.

15, 16. Thwangabya thuthi b’amenge?

15 Sithutholere thukakolha esobya ng’eya Dina akolha imuthwaminya emisingyi ya Yehova ey’eby’esyongeso ku yikathughasira. “Wulendere haghuma n’abandu b’amenge nawu wasyabya w’amenge nikwa omwira wa bakiru asyakwa.” (Emisyo 13:20) Kolha mwa kilhubirirwa kyawu eriyitheghererya “obuli nzira yuwene” erilhabira omwa Biblia, neryo iwukendi yihighulha okw’iyirethera obulhumi n’eriaghalhwa.​—Emisyo 2:6-9; Esyonyimbo 1:1-3.

16 Thwanganabya b’amenge omw’igha Ekinywe kya Nyamuhanga, erimusaba thuthe thwathwamu, n’erighendera okwa busondoli bw’omughombe oyutheleghulha n’ow’amenge. (Matayo 24:45; Yakobo 1:5) Ni kwenene, wunasi ngoku ithwe bosi thukalemererawa kandi sithuhikene. (Yeremia 17:9) Aliwe wangakolhaki omundu amakubwira athi wukayawa omwa kitsibu ky’obusingiri? Iwunemwendi hithana, kutse iwukendi yikehya iwaligha obuwathikya?​—2 Abami 22:18, 19.

17. Iha eky’erileberyako ngoku erikunga erilhua okwa wundi mulikyethu lyanga thuwathikya.

17 Ng’eky’erileberyako, thalengekania okwa mibere ng’eno. Aha mwali wethu akakolera, omulhume iniatsuka erimutsomana omwa mibere y’embaghane n’eribugha athi babunge haghuma. Omulhume oyu syali kolera Yehova, aliwe akabya nga ni mulhume oyuwene kandi oyutsomene abandu. Mwali wethu owundi iniabalhangira n’enyuma waho inialengesya erimukunga. Mwali wethu oyulyakungawa iniakendi kolhaki? Inianemwendi yilhuirako, kutse inianemwendi lhangira amenge awali omw’ikunga eryo? Mwali wethu oyu anganabya iniananzire Yehova n’erianza erikolha ekihikire. Aliwe amabiribya akabunga n’omulhume oyu, ‘inianamasagha obusingiri’ kutse ‘iniamayikethera omuthima wiwe’?​—Emisyo 22:3; 28:26; Matayo 6:13; 26:41.

IGHIRA OKWA KY’ERILEBERYAKO KYA YOZEFU

18, 19. Soborera Yozefu nga mwasagha athi obusingiri.

18 Yozefu ng’omulhwana mulere, abya omwa bukobe e Misiri. Obuli kiro, mukali wa mukama wiwe iniakabugha athi aghotsere nayu, aliwe Yozefu mwaminya ngoku erikolha ekyo ni kibi. Yozefu aby’anzire Yehova kandi aby’anzire erimutsemesya. Neryo omukali iniakabya akalengaho erimuthetha, Yozefu iniakaghana. Kundi abya mukobe, isyangakwama kya thwamu erilhua oku mukama wiwe. Kiro kighuma mukali wa mukama wiwe abere akanza erimuhamba, “mwathibitha” eyihya.​—Soma Enzuko 39:7-12.

19 Yozefu syangathokire erikolha ekyo kwabya akalengekania okwa by’obutswatswa kutse erilengekania okwa mukali oyo. Aliwe Yozefu mwalhangira obughuma bwiwe na Yehova mwa kindu kikulhu kwilhaba ekindi kindu kyosi-kyosi. Mwabwira omukali athi: “Omukama waghe . . . syalitha nyikagha kindu ni nawe, kusangwa wuli mukali wiwe. Neryo nanga kolha erilholho lingaha eri ryo nyithi, n’erihalya oku Nyamuhanga kwehi?”​—Enzuko 39:8, 9.

20. Thukaminya thuthi ngoku Yehova mwatsemera Yozefu?

20 Nomwakine indi Yozefu abya haali okwa b’eka yabu, iniakabya iniane muthaleghulha oku Nyamuhanga, kandi Yehova mwamutsumulha. (Enzuko 41:39-49) Yehova mwatsemera obuthaleghulha bwa Yozefu. (Emisyo 27:11) Kyangana kalha eriyikakirya okwa by’obutswatswa. Aliwe w’ibuke ebinywe bino: “Omwami Mukulhu anzire abandu abakakwa ebibi by’obusu; akahanganira engebe y’abandu biwe, akalhamayabo okwa maaka w’ababi.”​—Esyonyimbo 97:10.

21. Mughalha wethu mughuma omulere mwagherererya athi Yozefu?

21 Obuli kiro, omwa buthubaha abandu ba Yehova bakakanganaya ngoku ‘bakaghalirawa okwa bibi’ kandi ku ‘bakanza ebibuya.’ (Amosi 5:15) Mbulha wuwithe myaka mingahi, wanganabya muthaleghulha oku Yehova. Erikirirya lya mughalha wethu mughuma omulere mulyalengwako okwa sukuru. Omusika mwamubwira athi wamanyiwathikya omwa kizamu ky’ekibaro iwukendi kesya naghe. Mughalha wethu mwakolhaki? Mwabya nga Yozefu. Akabugha athi: “Aho n’aho munalhuaho inaghana. Omw’ibya ingane muthaleghulha, nabirisighalha inganawithe ekitsumbi kyaghe n’erisikibwa.” Mughulhu mungyi, “eriyitsemesya kathambi kake” eryosi-ryosi omwa by’obutswatswa mukalhua obulhumi na muthwe andulika. (Abaebrania 11:25) Eriowa Yehova mukalhua etseme ya kera na kera.​—Emisyo 10:22.

LEKA YEHOVA AKUWATHIKAYE

22, 23. Yehova anga thuwathikya athi nomuthwanga kolha ekibi ekikalire?

22 Sitani akendi lengesya erikolesya obusingiri erithuhamba, kandi eki kyanganabya kitsibu kinene. Ithwe bosi thukanabya ithunemwasa mw’amalengekania mabi. (Abanya Roma 7:21-25) Yehova anasi ekyo kandi ak’ibuka ku “thuli lhuthuthu.” (Esyonyimbo 103:14) Kandi ibbwa Omukristayo amakolha ekibi ekikalire eky’obusingiri? Mbwino akabya isyakiwithe amaha? Eyihi. Omundu amayisubamu ndeke, Yehova iniakendi mughanyira. Nyamuhanga ‘akaghanyira.’​—Esyonyimbo 86:5; Yakobo 5:16; soma Emisyo 28:13.

23 Yehova kandi akathuha “abandu b’olhusunzo”​—abasyakulhu b’olhwanzo abakathutsomana. (Abanya Efeso 4:8, 12; Yakobo 5:14, 15) Abirithuha abasyakulhu abakathuwathikaya erisuba-subania obughuma bwethu nayu.​—Emisyo 15:32.

KOLESAYA “AMENGE”

24, 25. “Amenge” angathuwathikya athi eriyitheya okwa busingiri?

24 Erithoka erithwamu ndeke thutholere ithwayitheghererya ebihano bya Yehova nga bikathughasira bithi. Sithwanzire thukabya ng’omulhwana oyukanibweko omwa Emisyo 7:6-23. Mwathabya n’amenge, neryo mwawa omwa kithegho ky’obusingiri. Eribya n’amenge kilengire eriminya buyira. Omughulhu thuwithe amenge, thukalengaho eriyitheghererya amalengekania wa Nyamuhanga n’erighendera kugho omwa ngebe yethu. Wibuke ebinywe bino: “Oyukabana amenge akanza ekirimu kiwe; nikwa oyukabika amenge akabana ekibuya.”​—Emisyo 19:8.

25 Wunalighire ndeke-ndeke ngoku ebihano bya Nyamuhanga bihikire? Wunalighire ngoku eribighenderako kikendi kulethera etseme? (Esyonyimbo 19:7-10; Isaya 48:17, 18) Wamabya isiwuli wakiminya, ibuka ebibuya byosi ebya Yehova abirikukolera. “Wulenge wulebaye Omwami Mukulhu kw’ali mubuya.” (Esyonyimbo 34:8) Wukendi lhangira ngoku eriyongera erikolha ekyo, wukendyongera erianza Nyamuhanga. Anza ekyo anzire, n’eripona ekyo aponire. Usulhaya omwa malengekania wawu mw’ebindu ebyuwene​—eby’ekwenene, ebithunganene, ebibuyirire, ebyanganzwa, n’eby’erisimwa. (Abanya Filipi 4:8, 9) Thwanganabya nga Yozefu, oyuwaghasirawa omwa menge wa Yehova.​—Isaya 64:8.

26. Thukendi thasyakania okuki?

26 Mbulha wuli muhuru kutse wuli omwa butheke, Yehova anzire iwatsemera engebe n’eribya n’etseme. Omo myatsi ibiri eyikakwamako muli ebyanga thuwathikya erisingura omwa butheke bwethu.