Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

Yehova Nyamuhanga Wethu ni Mughuma Musa

Yehova Nyamuhanga Wethu ni Mughuma Musa

‘Iwe Israeli Wowe: Yehova ni Nyamuhanga Wethu, Yehova ni mughuma musa.’ —EBI. 6:4.

ESYONYIMBO: 138, 112

1, 2. (a) Busana naki ebinywe ebiri omwa Eryibuka Ebihano 6:4 byasibwe kutsibu? (b) Ni kyahi ekyaleka Musa iniabugha ebinywe ebyo?

HABW’EMYAKA mingyi, ebinywe mukagha ebiri omwa Eryibuka Ebihano 6:4 omwa Masako w’Ekihebrania, omwa dini y’Ekiyuda bikakolesibawa ng’omusabe. Bakabugha ebinywe ebyo obuli kiro, omwa ngyakya n’omw’igholho. Omusabe oyu akahulhawa mwa Shema, kundi ekyo ky’ekinywe ky’erimbere omwa mulhondo oyo. Abayuda abahambirire bakakolesaya omusabe oyu erikangania eriyihayo lyabu oku Nyamuhanga.

2 Ebyo ni bighuma by’okwa bya Musa abwira Abaisraeli omwa mbwarara ye Moabu omwa mwaka wa 1473 E.K.K. Babya ibakayasoka olhusi Yorodani eriyikalha omwa Kihugho Ekyalhaghanisibawa. (Ebi. 6:1) Musa oyuwabya iniamabiri basondolha omwa myaka 40, abya akanza babye n’obuthubaha omw’imanira ebya bakendi lhabamu embere. Babya batholere eriyikethera Yehova n’eribya bathaleghulha okw’iyo nga Nyamuhanga wabu. Ahathe erithika-thika, ebinywe bya Musa eby’eribalhagha ebyo byanga bahambireko kutsibu. Abere abiribabwira Ebilhaghiro Ikumi n’eyindi mighambo eya Yehova abya iniabiriha ekihanda ekyo, neryo Musa mwabugha ebinywe bikulhu kutsibu ebiri omu Eryibuka Ebihano 6:4, 5. (Soma.)

3. Omwa mwatsi ono thukendi kania okwa bibulyo byahi?

3 Mbwino Abaisraeli ababya bahindene embere sya Musa babya isibasi ngoku Yehova Nyamuhanga wabu “ni mughuma musa”? Ekyo babya ibanakyasi. Abaisraeli abathaleghulha babya ibanasi, kandi ibakaramaya Nyamuhanga mughuma musa—Nyamuhanga w’abathatha-kulhu wabu Abrahamu, Isaka, na Yakobo. Kyamabya ikwa kiri kithya, busana naki Musa mwababwira athi Yehova Nyamuhanga wabu “ni mughuma musa”? Mbwino eribugha indi Yehova ni mughuma kinahambire okw’imwanza n’omuthima wosi, ekirimu kyosi, n’akaghalha kosi ngoku omulhondo owa 5 akabugha? Kandi ebinywe ebiri omwa Eryibuka Ebihano 6:4, 5 nethu bikathuhambako bithi munabwire?

YEHOVA ERIBYA INI MUGHUMA

4, 5. (a) Eribugha indi Yehova ni “mughuma musa” kikamanyisayaki? (b) Yehova ni wa mbaghane athi okwa sindi nyamuhanga?

4 Ni wa mbaghane. Ekinywe “mughuma” omwa Kihebrania n’omwa yindi mibughe mingyi kikanamanyisaya ebindu bingyi butsira e 1 buyira. Ikyangana manyisya ekindu eribya kya mbaghane, ikyo kisa. Sithwanga bugha thuthi hano Musa abya okw’ighania engangirirya y’amabehi ey’obusathu. Yehova yo Muhangiki w’olhubulha n’ekihugho, oyuwithe Ehamuli y’Erithabalha omwa buhangwa bwosi. Sihali owundi oyuli Nyamuhanga kwenene, yo nayo musa; sihali yindi nyamuhanga eyiri ng’iyo. (2 Sam. 7:22) Neryo kwesi Musa abya iniak’ibukaya Abaisraeli ngoku batholere ibaramya Yehova musa. Sibabya batholere eribya ng’ebindi bihanda ebibathimbireko ebyabya bikaramya esyonyamuhanga nyingyi. Abandu abo, ibakathwalha esindi nyamuhanga syabu ng’esiwithe obuthoki okwa bindu birebe omwa buhangwa. Esindi ini nyamuhanga esithahukere okwa yindi nyamuhanga.

5 Ng’eky’erileberyako, Abanya Misiri ibakaramaya enyamuhanga y’eryuba eyikahulhawa mwa Ra, na Nut enyamuhanga y’ekyanya, Geb, enyamuhanga y’ekithaka na Hapi enyamuhanga y’olhusi lhwe Nili, n’ebisoro bingyi ebya babya bakathwalha mwa bibuyirire. Esyonyamuhanga nyingyi omw’esi, Yehova mwasilholya okw’iswa omwa Bihunzo Ikumi e Misiri. Enyamuhanga y’Abanya Kanana eyabya yasibwe kutsibu yabya ini Baali, ini nyamuhanga y’olhubutho, kandi iyasibwe ng’enyamuhanga y’ekyanya, embulha n’ekiyagha. N’omwa yindi myanya, Baali iyasibwe ng’enyikulhu y’esindi nyamuhanga. (Emig. 25:3) Abaisraeli babya batholere ibaminya ngoku Yehova Nyamuhanga wabu ow’okwenene “ni mughuma musa.”—Ebi. 4:35, 39.

6, 7. Ekinywe “mughuma,” kikathasya manyisayaki, kandi mukyalhangirika kithi ngoku Yehova ni “mughuma”?

6 Syaliyihinduka-hindukako kandi syalileghulha. Ekinywe “mughuma” kandi kikanamanyisaya obughuma omwa bighendererwa n’omwa mikolere. Yehova syaghaba-ghabene kutse eriyihinduka-hindukako. Aliwe ni muyisiwa, akakwama-kwamanaya, ni muthaleghulha, kandi w’okwenene. Mwalhaghanisya Abrahamu athi ab’olhubutho lhwiwe bakendi syasighalya Ekihugho Ekyalhaghanisibawa, kandi Yehova mwakolha ebikaswekaya eriberererya omulhaghe oyo. Eribya imuhalhaba myaka 430 mukithaleka akathendi kwama-kwamania omulhaghe oyo.—Enz. 12:1, 2, 7; Eri. 12:40, 41.

7 Myaka mingyi enyuma w’aho, abere akakania okwa Baisraeli ng’abandu biwe, mwababwira athi: ‘Imwathoka eriminya kw’indi ye. Embere syaghe sihahangikawa Nyamuhanga, kutse enyuma waghe sihendisyabya n’omughuma.’ Yehova erikangania ngoku ekighendererwa kiwe sikithahinduka, mwongerako athi: “Okw’itsuka ly’ebiro ingye indi ye.” (Isa. 43:10, 13; 44:6; 48:12) Ka lhwabya lhusunzo lhunene kutsibu okwa Baisraeli, n’okw’ithwe munabwire eribya baghombe ba Yehova, Nyamuhanga oyuthehinduka-hinduka kandi muthaleghulha omwa byosi akakolha!—Mal. 3:6; Yak. 1:17.

8, 9. (a) Ni kyahi ekya Yehova akayithagha okwa baramya biwe? (b) Yesu mwakangania athi obukulhu bw’ebinywe bya Musa?

8 Kwenene, Musa mwibukya abandu ngoku Yehova syalihinduka-hinduka omw’ibakangania olhwanzo n’eribatsomana. Busana n’ekyo, babya batholere ibamuramya iyo musa, erimwanza ahathe eriyikukumirira, n’omuthima wabu wosi, ekirimu kyabu kyosi n’akaghalha kabu kosi. N’abalere ekyo kya banabya batholere erikolha kundi ababuthi babya batholere ibakangirirya abaana babu mughulhu wosi.—Ebi. 6:6-9.

9 Kundi Yehova akasighalha ini nayo kutse erithendi hinduka-hinduka erikwamana n’ekighendererwa kiwe, obo eby’akayithagha okwa baramya biwe ebikulhu-bikulhu byan’ebighuma na munabwire. Iyo eriligha eriramya lyethu, nethu thutholere ithwamuramya iyo musa n’erimwanza n’omuthima wethu wosi, amalengekania, n’amaaka wethu wosi. Ekyo kya Yesu anabwira oyuwamubulhaya. (Soma Mariko 12:28-31.) Kwesi thuthalebya nga thwanga kangania thuthi omwa mikolere yethu ku thunasi ndeke ngoku Yehova Nyamuhanga wethu ni “mughuma musa.”

RAMAYA YEHOVA MUSA

10, 11. (a) Kikamanyisayaki eribya ithukaramaya Yehova musa? (b) Abalhwana Abaebrania mubakangania bathi ku bakaramaya Yehova musa?

10 Erikangania ngoku Yehova ya Nyamuhanga wethu mughuma musa, ya thutholere ithwaramya iyuwene. Sithwanga muramya ithunemuramya n’esindi nyamuhanga kutse eryingirya omw’iramya liwe mw’eyindi miramirye. Isithwabarira Yehova y’omwa sindi nyamuhanga; kutse thuthi y’ow’endatha kusyo, oyusirengirye amaaka. Ekikulhu, Yehova musa yutholere eriramibwa.— Soma Eribisulirwa 4:11.

11 Omwa kitabu kya Danieli, thukasomamu okwa balhwana Abaebrania; Danieli, Hanania, Misaeli, na Azaria. Mubakangania ku bakaramaya Yehova musa omw’ighana erirya ebyalya by’emitsiro yabu n’erighana eryunamira esanamu ya Nebukadneza. Mubakangania ngoku sibanga ramya ekindi kindu athe Yehova.—Dan. 1:1-3:30.

12. Thutholere ithwayitheya okuki erikangania ku thukaramaya Yehova?

12 Erithoka erikangania ku thukaramaya Yehova musa, thutholere ithwayitheya okw’ilighira ekindu kyosi-kyosi omwa ngebe yethu erithwalha omwanya wa Yehova. Ni bindu nga byahi ebyanga thwalha omwanya wa Yehova? Omwa bilhaghiro ikumi, Yehova mwakangania ngoku abandu biwe sibatholere bakathunga esindi nyamuhanga kutse omusindo wosi-wosi w’eriramya esyosanamu. (Ebi. 5:6-10) Munabwire, eriramya esyosanamu lyanganabya omwa mibere minene, eyindi iyangana kalha eriminyerera. Aliwe emisingyi ya Yehova siyiri yathahinduka—na munabwire iyo ni Nyamuhanga “mughuma musa.” Thuthalebya ekyo nga kyanga thuhambako kithi.

13. Ni byahi ebya thwanga yisanga ithwabiryanza kwilhaba Yehova?

13 Omwa Abanya Kolosai 3:5 (soma), hali erihabulha erikakunga Abakristayo okwa kyangathwa obunywani bwabu na Yehova. Omwa mulhondo oyu, obururu kutse omururu akasosekanibawa n’eriramya esyosanamu. Eki kiri kithya kundi ebya mundu akayighomba, ng’obugaga kutse ebindu ebyuwene-wene, byangana mulengemerya ibyamubera ng’enyamuhanga. Aliwe thukabya thwalebya ndeke omulhondo owosi, thukalhangira ebindi bibi ebyosi ebiri omwa mulhondo oyu ibinawithe ku bihambire okwa mururu, n’ibugha ambu eriramya esyosanamu. Eryanza ebindu ng’ebyo, iryangana thulhusya mw’olhwanzo olhwa thuwithire Nyamuhanga. Mbwino ithwangananza ebindu ng’ebyo erithuthabalhako erihika okw’ibya isithwanga thasyaramya Yehova nga Nyamuhanga “mughuma musa”? Ekyo sithwanga kyanza.

14. Omukwenda Yoane mwakunga athiki?

14 N’omukwenda Yoane mwanabugha ekiri ng’ekyo omughulhu abugha athi omundu amanza eby’ekihugho—“esyongumbu sy’omubiri, esyongumbu sy’ameso, emiyiheko y’abandu”—neryo obo “isyawithe olhwanzo lhwa Thatha.” (1 Yn. 2:15, 16) Obo ekyo kikamanyisaya ngoku thutholere eribya ithunemulebya ndeke omuthima ng’abiritsuka eryohibwa omwa by’eriyitsemesya by’ekihugho, amanywani, emyambalire n’emiyipambire. Kutse eryanza ekihugho mwanganabya imwamuli ‘emyatsi minene-minene,’ ng’erikwamirira ekisomo kiri-kiri. (Yer. 45:4, 5) Thuli hakuhi-kuhi n’eryingira omwa kihugho kihya-kihya. Kwesi ka ni kikulhu eribya ithun’ibukire ebya Musa abugha! Thwamabya ithunasi ndeke, kandi ithunalighire ngoku Yehova ni Nyamuhanga “mughuma musa,” ithukendi kolha ekyosi-kyosi erimuramya iyo musa, n’erimukolera omwa nzira ey’akaligha.—Ebr. 12:28, 29.

THEGHAYA OBUGHUMA BW’EKIKRISTAYO

15. Ni kyahi ekyaleka Paulo in’ibukya Abakristayo ngoku Yehova, Nyamuhanga “ni mughuma”?

15 Yehova eribya ini mughuma kikathasya kanganaya obughuma n’eribya n’ekighendererwa kighuma. Oyu ni mubere ogho ithwe ng’abaramya biwe thutholere ithwakangania thukamukolera. Ekithunga ky’Ekikristayo eky’omwa kighonye ky’erimbere mwabya Abayuda, Abagiriki, Abaroma, n’ab’ebindi bihanda. Balhua omwa madini muthina-muthina, ini b’emibere muthina-muthina, kandi obuli mundu iniawithe eriyowa liwe. Busana n’ekyo, mukyakalira abandi eriligha emiramirye mihya-mihya kutse n’erileka emitse yabu eya kera. Omukwenda Paulo mwalhangira ikitholere erib’ibukya ngoku Abakristayo bawithe Nyamuhanga mughuma, Yehova.—Soma 1 Abanya Korinto 8:5, 6.

16, 17. (a) Ni buminyereri bwahi obune mubererera omwa buthuku bwethu, kandi munemulhwiririraki? (b) Ni kyahi ekyanga tsekya obughuma bwethu?

16 Kandi ibbwa omwa kithunga munabwire? Omuminyereri Isaya mwabugha athi “kyasyabya okwa biro by’enyuma-nyuma,” abandu b’ebihanda byosi basyasa okwa kithwe kya Yehova ky’eriramya ly’okwenene. Ibanemubugha bathi: “[Yehova] athoke erithukangirirya esyonzira siwe, nethu thuthoke erilendera omwa syombalhu siwe.” (Isa. 2:2, 3) Ka thutsemire erilhangira obuminyereri obu bukabererera! Busana n’eki, ebithunga bingyi muli abandu b’esyorangyi muthina-muthina, ebihanda n’emibughe muthina-muthina, abosi ibanemupipa Yehova. Aliwe, abandu muthina-muthina abosi aba eribya bughuma si mwatsi mwolho.

Wunemuwathikya omw’iretha obughuma omwa kithunga? (Lebaya enungu 16-19)

17 Ng’eky’erileberyako, Abakristayo balikyenyu ab’emibere y’embaghane kutsibu okwa y’ewenyu wukabalhangira wuthi? Omubughe wabu, emyambalire yabu, emibere yabu, n’emirire yabu, obundi isiwubibeghere. Wukananza iwabayisolholhako n’eryanza eribya n’ab’emibere ng’eyawu? Kutse kyamabya indi abakakolha ng’abasyakulhu kutse abalebererya omwa kithunga kyenyu kutse omwa muthimbo wenyu kutse okwa muthahulha ni balere-balere kutse ni b’ekindi kihanda kutse b’eyindi rangyi? Wukanalighira emyatsi ng’eyo eritsekya obughuma obutholere eribya omwa baghombe ba Yehova?

18, 19. (a) N’ihabulha lyahi eriri omwa Abanya Efeso 4:1-3? (b) Thwanga kolhaki eriwathikya ekithunga eribya ikine mw’obughuma?

18 Ni kyahi ekyanga thuwathikya eriyihighulha okwa kitsibu ekyo? Omukwenda Paulo mwanahabulha ndeke Abakristayo abe Efeso, omuyi owabya akulha-kulene, kandi imuli abandu muthina-muthina. (Soma Abanya Efeso 4:1-3.) Omw’ihabulha eri, Paulo mwabugha okwa mibere nga eriyikehya, omuthima mwolho, eriyibombeka, n’olhwanzo. Emibere eyi iyangana linganisibwa n’esyonduhi esikahambirira enyumba. Aliwe enyumba nomuyanga thunga esyonduhi esighumire, yitholere iyabya iyinemusuwa, bithe bithya iyikendi tseka. Paulo mwabwira Abakristayo be Efeso athi balengeho “eribya n’obughuma obukalhua okwa mulimu abuyirire.”

19 Obuli mughuma w’okw’ithwe atholere inialhangira ini lhukwamirwa lhwiwe erilhangira athi omwa kithunga mukabya imune obughuma. Thwanga kolhaki? Eky’erimbere, lengaho eribya n’emibere eya Paulo abugha—eriyikehya, omuthima mwolho, eriyibombeka, n’olhwanzo. Neryo ibbwa iwahira h’akaghalha erighumya “obuholho obukabamathanaya haghuma” omwa kithunga. N’ibugha ambu thutholere ithwabya ng’abakasona ahasathikire ahangabanika omwa kithunga. Omw’ikolha ekyo, thukabya ithukasugha obuholho n’obughuma omwa kithunga.

20. Thwanga kangania thuthi ku thunasi ngoku Yehova Nyamuhanga wethu ni “mughuma musa”?

20 Yehova Nyamuhanga wethu ni “mughuma musa.” Ebi ka ni binywe ebikahimba! Ebinywe ebyo mubyaleka Abaisraeli ibaghumira ebitsibu ebyo babana bak’ingira omwa Kihugho Ekyalhaghanisibawa. Nethu erighanirya okwa binywe ebyo likendi thuwathikya erighumira obulighe bunene obukayasa neryo ithwingira omwa Paradiso. Kwesi ka thulhole embere eriramya Yehova musa omw’imwanza n’erimukolera n’omuthima wethu wosi n’erilengaho kutsibu erilhangira thuthi obughuma bw’ekithunga bukalholha embere. Thwamalholha embere erikolha thuthya, ithukendi lindirira eribererera ly’ebya Yesu abugha okwa bakendi syatswerwa mwa mbuli bino: “Mwase, inywe Thatha waghe abiritsumulha, mwimaye Obwami obwakokothibawa busana nenyu okw’ihangika ly’ekihugho.”—Mt. 25:34.