Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ERIYIKANIAKO

Ngoku Nabana Etseme Omw’ihithya

Ngoku Nabana Etseme Omw’ihithya

OMUGHULHU nabya w’emyaka 12, mw’omughulhu naminya ku nganawithe eky’obughuli ekya nangahithya. Okwa lhuhindano, mughalha wethu mughuma mwambulya nga nangananza erithulira. Munabugha indi “Ee,” nomwakine indi nabya isindi nathathulira. Muthwaghenda omw’ithulira, neryo mwamba ehitabu hy’erighaba ehikakanaya okwa Bwami bwa Nyamuhanga. Mwabugha athi, “Wukanaye n’abali okwa lhuhandi lhulya, naghe ngendibya oku lhuno.” Munathulira nyumba okwa nyumba inganakwire obuba, aliwe munasweka kunabirithaghaba ehitabu ehyosi ehyo nabya nahyo. Munalhangira abandu bangyi ibabirianza ebyo ngabaha.

Nabuthawa 1923 omwa Chatham, Kent, e England, namakulira omwa bandu abakabya nga sibakiwithe maha. Olhuhe lhw’Ekihugho Kyosi olhw’Erimbere lhwabya isilhuthaberererya ebyo babya bakalengekania, ibasi bathi lhukendyuwania ekihugho. Ababuthi baghe kandi babya ibabiriponesibwa n’abakulhu b’edini y’Ekibbabtisti abathabya batsomene mundu. Nabere ngahikya myaka 9, mama mwatsuka eribya akaghenda okwa kisenge ekyabya kikabya mw’emihindano ey’abe International Bible Students Association, ababya ibamabiritsuka eribya bakayahulhamo Bema ba Yehova. Omughuma w’okwa bakali abo thweghayayo iniak’eghesaya ithwe baana amasomo we Biblia n’ebindi ebiri omwa kitabu The Harp of God. Munanza ebya nabya ng’igha.

ERIGHIRA OKWA BALIKYETHU ABAKULIRE

Omwa bulhwana bwaghe, iningatsemera eribwira abandu okwa maha awali omwa Kinywe kya Nyamuhanga. Nomwakine indi mughulhu mungyi iningathulira ingyuwene, mun’igha bingyi omw’ithulira n’abandi. Ng’eky’erileberyako, kiro kighuma, thwabere thukaya omw’ithulira na mughalha wethu oyukulire, muthwalhaba okwa mukulhu mulebe w’edini, neryo namabugha indi, “Thwamalhaba okwa mbene.” Mughalha wethu mw’imania egali, neryo amambwira athi thw’ikale hake okwa kithika ekyabyaho. Mwambulya athi: “Nindi oyuwakuhere ehamuli y’eritswera oyutholere eribya mbene? Ithwe thutsemere eribwira abandu b’engulhu yuwene, eritswera thulirekere Yehova.” Omwa biro bya kera ebyo, mun’igha bingyi ebihambire okwa tseme eyiri omw’ihithya.​—Mt. 25:31-33; Emib. 20:35.

Owundi mughalha wethu oyukulire mwangangirirya athi erithoka eribana obutseme bw’erihithya, hakanayira ikyayithaghisya erighumisirizya. Mukali wiwe iniaponire Abema ba Yehova. Kiro kighuma mwanyikokya ewiwe. Mukali wiwe mwatsuruma kutsibu kundi athi mwira wiwe mwakaya omw’ithulira, amathughusangako n’ehipaketi hy’amajani. Nayu omwakanya k’erimutsurumira, omwa bwolho-bwolho, mwasongya-songya ehipaketi n’erihisubya aha hitholere eribya. Myaka mirebe enyuma w’aho, mwahembwa busana n’erighumisirizya liwe kundi mukali wiwe mwabya Mwema wa Yehova.

Munongera eryanza eribwira abandi b’okwa maha w’omughulhu owakasa, kandi ingye thuna mama muthwabatizibwa omo Kwakasathu 1940, e Dover. E Britain yikathwamu eriyalhwa ne Germany omo Kwomwenda 1939, nabya ngwithe myaka 16. Omo Kwomukagha 1940, nabere ngan’imene omwa lhukyo lhw’enyumba yethu, munalhangira abasirikali abali omwa buli nga bulighe bakalhaba omwa bimatoka. Babya ibabakabirilhama okwa Lhuhe lhwe Dunkirk. Munalhangira omwa meso wabu isibawithe maha, neryo munanza kutsibu eribabwira okwa Bwami bwa Nyamuhanga. Omwaka oyo abere akayahwa, abanya Britain mubatsuka erighusanga esyobbomu. Obuli kiro omwa kiro, iningalhangira esyondege sy’esyobbomu esya Banya Germany isinemulhaba omo mwanya. Obuba ibukayongera thuk’owa esyobbomu sikalhaba isinemuswira kandi sikathulika. Ithukabya thukayaramagha omwa ngyakya, ithuk’eghaya amanyumba mangyi iniabiritherenga. Munongera erikiminya ndeke ngoku Obwami bwa Nyamuhanga busa wa maha ngawithe.

ERITSUKA ENGEBE EY’ERIHITHYA

Abya mwaka wa 1941 ingatsuka erikolha ekindu ekyabirinyitsemesya kutsibu omwa ngebe. Iningakolera oko mwalu owa Royal Dockyard e Chatham nga makanika w’amathu amanene-manene, omubiiri ogho abangyi babya bakayighomba. Abaghombe ba Yehova babya ibabirikiminya ngoku Abakristayo sibatholere bakayingirya omwa malhwa w’ebihugho. Omwa 1941, thwabya ithuli mughenda thukaminya ngoku sithutholere thukakolera omwa makolero w’eby’amalhwa. (Yn. 18:36) Kundi aho nabya ngakolera ibakakolera h’esyombundu esy’omwa maghetse, munathwamu erileka omubiiri oyo, nam’ingira omwa mubiiri w’erithulira ow’omughulhu wosi. Eyo natsuka eriyathulira yabya ini Cirencester, etawuni eyabya yuwene kutsibu omwa Cotswolds.

Omughulhu nabya w’emyaka 18, munahiribwa omwa ngomo habw’amezi mwenda kundi munaghana eryingira omwa mahe. Babere bakanyikyingira omwa ngomo, n’erinyisigha mw’ingyuwene, munabya omwa buli nga buba. Aliwe habere hathe halhaba buthuku, abatheya n’abandi banyangomo mubatsuka erimbulya ekyalekire inabohwa, neryo munabakanirya okw’ikirirya lyaghe.

Nabere nabirilhua omwa ngomo, munathumwa eriyathulira na mulikyethu Leonard Smith * omwa syotawuni nyingyi esyabya omw’isaza lye Kent. Eritsuka omwaka wa 1944, esyondege sy’amalhwa, esilhabire omu rukumi isikaghusa esyobbomu omwa Kent. Aho thwabya thwikere habya ahakathi-kathi ke London n’ekitsweka kye Yuropu ekihambirwe n’Abanazi ekikalhaba mw’esyondege. Esyobbomu esikaghusawa esyo syabya sikahulhua mwa doodlebugs. Bwabya buthuku obukubahisaya, kundi iwukabya wukowa endege yikahuna, esaha eyo ithukalindirira eryowa ku yikathogha n’erithulika. Muthw’igha e Biblia n’eka eyiri mw’abandu bathanu. Ihakanayira ithw’ikalha omw’isi sy’ekimeza ky’ekyuma ekikolirwe busana n’eribatheya enyumba yamathera. Endambi muyahika abosi ab’omw’eka eyo bamabatizibwa.

ERITHWALHA ENGULHU YUWENE OMWA BINDI BIHUGHO

Ithunemuthererera olhuhindano imunanamatsuka obutemburi e Ireland (ahikwa)

Olhuhe lhwabere lhwahwa, munakolha obutemburi habw’emyaka ibiri omwa Ireland ey’ekabunu. Sithwabya thwasi ngoku e Ireland yiri mbaghane okwa England. Muthwaghenda nyumba okwa nyumba thukasaba ah’erikesya, ithunemubugha thuthi thuli bamisani, kandi muthwaghaba n’esyogazeti okwa nzira. Kyabya nga kindu kya “bukiru” erikolha eki omwa kihugho ky’Ekikatuliki ng’eki! Omulhume abere akanza erithuswirya, munayabwira omupolisi, aliwe mwabugha athi, “Lero n’inywe mukabapuma!” Sithwabya thwasi ngoku abafaza bawithe buthoki bunene omwa kihugho ekyo. Omundu iniakabya amaligha ebitabu byethu, ibakamubingisaya okwa mubiiri, kandi mubaleka nethu ithwathibithwako aho thwikere.

Neryo muthwaminya ngoku thwamahika omwa kindi kitsweka, thutholere ithwayathulira haali okwa ha thwikere, eyiri omufaza oyuthathwasi. Neryo ithukaghunzerera, n’abaho thwikere. E Kilkenny, muthwigha n’omulhwana mirundi isathu omwa wiki nomwakine indi abandu babya ibanemuthuhayira erithuswirya. Iningatsema kutsibu ingakangirirya ekwenene ye Biblia, kyamaleka ingathwamu erisaba eriyathendekwa ng’omumisani okwa Sukuru ye Gileadi.

Obwathu Sibia mubwakolha ng’obwikalho bwethu ng’abamisani erilhua 1948 erihika 1953 (okwa mali)

Amezi athanu w’erithendekwa e New York abere abirihwa, ingye n’abandi basathu muthwathumwa okwa hizinga hy’okwa ngetse nene ye Caribbean. Omwa Kwerikuminakughuma 1948, muthwahongoka e New York City omwa bwathu obw’esyofuti 59 (mita 18) obukahulhawamo Sibia. Nabya isindinatheghendya oko bwathu, neryo munabya omwa yiri nga ngitsi aliwe inganatsemire. Omughuma w’okwithwe ya Gust Maki, abya asi ndeke erighendya amathu. Mwathweghesya bindu bike-bike ebihambire okw’ighendya amathu ng’erikimya n’erisambya ebikimba ebikahamba omuyagha, ngoku thwangakolesya ekampasi, kandi ngoku thwanga ghendya obwathu omwa kiyagha. Gust mwaghendya obwathu bwethu ndeke habw’ebiro 3, erithulhabya omwa biyagha ebikalha-kalire aha thwahikira omwa Bahamas.

‘MUTHULHUGHANAYEYO OKWA BIZINGA’

Thwabere thwabirighunza myezi nga mirebe ithunemuthulira okwa bizinga bye Bahamas, neryo muthwalholha eyiri ebindi bizinga ebiri haali, kilomita nga 800 eribihikako, hakuhi ne Puerto Rico, kandi ibisondire erihika ne Trinidad. Muthwaghunza myaka ithanu ithune muthulira okwa bizinga okuthe Bema ba Yehova. Amayenga iniakanahwa isithuthathuma kutse erithunga ebaruha. Aliwe thwabya thutsemire erithulhughania ekinywe kya Yehova okwa bizinga!​—Yer. 31:10.

Abamisani ibane omwa bwathu, Sibia (eritsuka okwa malembe): Ron Parkin, Dick Ryde, Gust Maki, na Stanley Carter

Ithukabya thwamatsubukira ng’okwa kizinga kirebe, abandu ibakabya nga bamakangamuka, neryo ibakasa ibasyalebya nga ni bahi abamasa. Abandi, iniakabya in murundi wabu w’erimbere erilhangira obwathu ng’obo kutse omusungu. Ababya bikere okwa bizinga ebi ini bandu babuya abanzire eby’edini kandi ibasi ndeke e Biblia. Mughulhu mungyi ibakathuha esiswe mbisi, esyovakado, n’ebinyobwa. Obwathu bwethu ibuwithe mwanya muke w’erikesyamo, eritsumbiramo n’ow’eryogheryamo, aliwe muthwathoka erikolha ebyosi ebyo.

Ithukathwalha obwathu bw’emusike, neryo ithwabungira abandu obuthuku er’ira. Ithukababwira thuthi hakendibya omukania owaseghemere okwa Biblia. Neryo ibukabya buk’ira ithukawatha akada akali oko bwathu. Ikikatsemesaya thukalhangira bakathwandaghalirako. Ibakasa n’esyotara syabu esyabya sikabya nga ni ngununu esikakima okwa hithwa. Ihakanayira abandu nga kikumi ibasa, kandi ibakabyaho erihika omwa kiro kutsibu ibanemubulya ebibulyo. Ibakatsemera eryimba, neryo muthwabahandikira ebinywe by’esindi nyimbo sy’Obwami. Ithwe bbani ithukabya thuk’imba, n’abandi nabu ibatsuka eriimba, emirenge yabu n’eyethu iyahambana ndeke. Obu bwabya buthuku bw’obutseme!

Ithukabya thukaghunza erigha n’omundu, abandi abathuk’igha nabu ibakathukwama thukayigha n’owundi nuku nabu babye omwigha eryo. Nomwakine indi ithukaghunza ahandu h’amayenga make neryo ithwaghenda omwa wundi mwanya, aliwe ithukabwira abanzisibirwe kutsibu thuthi babye bak’eghesya abandi aha thukendi syasubulira. Ikikatsemesaya thukalhangira bakakolha olhumimbi olhu n’omuhwa.

Munabwire, ebizinga bingyi by’okw’ebyo ni myanya eyanzibirwe kutsibu n’abaramburi, aliwe omwa buthuku thwabyayo, abya ng’omwanya owayisolhwere, iyiri ebighetse ebithekire, ebighalha-ghalha by’emiseghe, n’emithi eyiri ng’amangasi. Mughulhu mungyi, ithukalhua okwa kizinga n’eriya okwa kindi omwa kiro. Esiswe nene-nene esikahulhawa mwa Dolfini isikasa isyasathira ahali obwathu bwethu, iwukabya iwun’owire omunyindo w’obwathu bwethu akasathya amaghetse. Omwa kiro iwukalhangira omubanu w’okwezi inianayithulire okwa ngetse ng’enzira.

Thwabere thwabirighunza myaka ithanu ithunemuthulira okwa bizinga, muthwasokera e Puerto Rico eriyahingisya obwathu bwethu mw’obundi obuli kw’esyoyingyini. Thwabere thwahikayo, muneyayo mwali wethu omubuya, Maxine Boyd, oyuwabya mumisani, neryo namamwanza. Abya muthuli w’engulhu yuwene ow’omuhwa eritsuka bulere. Enyuma waho, mwathumwa ng’omumisani omwa Dominican Republic erihika aho egavumente y’Ekikatuliki yamuthibithirako omwa kihugho ekyo omwa 1950. Nabya ingalighirwe eribya omwa Puerto Rico habw’okwezi kughuma kusa. Nabya iningayaghenda okwa bindi bizinga, eriyaghunzayo eyindi myaka mirebe. Neryo munayibughako nyithi, ‘Ronald, wamabya wanzire omusika oyu, wutholere iw’anguhya.’ Habere halhaba mayenga asathu, munamubwira indi nganzire inamuthahya, neryo enyuma w’amayenga mukagha, munamuthahya. Ingye thuna Maxine mubathuhandikira bathi thubye bamisani e Puerto Rico, neryo munathathunga akaghisa k’erighenda omwa bwathu bwethu obuhyaka.

Omwa 1956 muthwatsuka eribungira ebithunga ng’abalebererya b’omuthimbo. Balikyethu bangyi ini banakwa, aliriryo ithukatsema eribabungira. Ng’eky’erileberyako, omwa kyalu kye Potala Pastillo, yabya amaka abiri w’abalikyethu abawithe baana bangyi, ininga bawathira enyabulere. Munabulya Hilda, omughuma w’okwa baana ng’ananzire erighenda nethu omw’ithulira. Mwabugha athi: “Ngananzire, aliwe sinanga thoka. Singwithe ngetha.” Muthwamughulira esyongetha, neryo thwamaghenda nayu omw’ithulira. Habere halhaba myaka, omwa 1972, ingye na Maxine thwabere thukabungira Ebeteli ye Brooklyn, mwali wethu oyuwabya iniamabirighunza erithendekwa lye Gileadi mwathuhikako. Abya iniamabiri thumwa e Ecuador, neryo mwabugha nethu athi: “Mwanamany’ibuka? Ningye kasika ake Pastillo akamwaghulira engetha.” Abya ini Hilda! Obutseme bunene mubwaleka ithwalira!

Omwa 1960 muthwabirikirwa eriyakolera okwa beteli ye Puerto Rico, eyabya omwa nyumba nyike y’ekayina omwa Santurce, San Juan. Erimbere, ingye na Lennart Johnson ithukakolha hakuhi emibiiri yosi. Iyo na mukali wiwe ba babya Bema ba Yehova b’erimbere omwa Dominican Republic, kandi basa e Puerto Rico omwa 1957. Maxine mwatsuka erikolha omubiiri w’erilhangira indi abakasaba ebitabu bakabithunga​—erikolha okwa bandu abalhabire omwa rukumi obuli yenga. Inianzire erikolha omubiiri oyu kundi iniakalengekanaya okwa bandu abosi abo abakathunga ebyalya by’obunyakirimu.

Ngatsemera erikolera okwa Beteli, kundi ni ngebe y’erihithya. Aliwe nagho anawithe ebitsibu byagho. Ng’eky’erileberyako, omughulhu e Puerto Rico yathunga olhuhindano lhw’ebihugho bingyi olhw’erimbere omwa 1967, emibiiri muyanyikanyako. Nathan Knorr, oyuwabya ak’embembethya Abema ba Yehova okwa mughulhu oyo, mwasa e Puerto Rico. Mwalengekania athi mbwino singathatsomana erithegheka eby’etrasipoti y’abamisani abasa okwa lhuhindano, nomunanabya inabirikikolha. Enyuma waho, mwany’ikalya n’erinyitsumanga athi ngatholere ingathasyabya n’obuyithondeke n’eribugha athi nabirimuponesya. Munathanza erimusubirya, aliwe munayowa iniamanyitsumangira busa, kandi munaghunza buthuku inganahithene. Nomubyanabya bithya, ingye na Maxine thwabere thukathasya lholha oku mughalha wethu Knorr, mwathukokya ewiwe n’erithutsumbira ebyalya.

Omughulhu thwabya e Puerto Rico, ithukabya ithunemubungira ab’eka e England. Ingye na mama muthwaligha ekwenene, aliwe thatha iyo mwabya iniakinaghanire. Okwa lhuhindano ikukabya kwamasa embuyi eyikalhua okwa Beteli, mama iniakabakokaya eribya bakakesya eka. Thatha mwalhangira ngoku abalebererya b’okwa Beteli aba bakayikehaya erithendibya ng’abasondoli b’amadini ababya ibabirimuponesya. Erighunzerera, omwa 1962 nayu mwabatizibwa amabya Mwema wa Yehova.

Ithune e Puerto Rico na Maxine imuthwanamaherukania n’omwa 2003 thukaghunza omwaka owa 50 omwa butheke

Mukali waghe, Maxine, mwaholha omwa 2011. Nganalindirire erithasyamulholhako akalhubuka. Amaha ayo akaleka inatsema! Emyaka 58 eya thwaghunza haghuma na Maxine, muthwalhangira Abema ba Yehova e Puerto Rico bakayongera erilhua oku 650 erihika 26,000! Omwa 2013, e Beteli ye Puerto Rico muyahirwa okwa ye Amerika, neryo mubambirikira eriyakolera e Wallkill, New York. Emyaka 60 eya naghunza okwa kizinga kye Puerto Rico, munayowa inabiribya mutaka wayo ng’akakere kayo akasibwe nga coquí ak’omwa mithi akakabera erilhaka-lhaka omw’igholho-gholho kathi ko-kee, ko-kee. Aliwe obuthuku bw’erilhuayo bwabya ibwabirihika.

‘NYAMUHANGA ANZIRE OMUNDU OYUKAHA INIANATSEMIRE’

Ngakinatsemera erikolera Nyamuhanga okwa Beteli. Hathya ngawithe myaka eyilhabire omu 90, kandi ng’omulisya w’obunyakirimu, ngawithe olhukwamirwa lhw’erihimba abanya Beteli. Bakambwira ambu namabirithabungira balikyethu okwa Beteli abalhabire omu 600 aha ngathasirako. Abakasya ndebaya bakanasa ibakanza thukanaye okwa bitsibu byabu kutse eby’amaka. Abandi ibanza ngabahabule ngoku banga kolha ndeke emibiiri yabu okwa Beteli. N’abakabya imubam’ingira omwa butheke bakanasyanzaba obuhabuli okwa butheke. Abandi kubo babirithasya thumwa omwa mubiiri w’erithulira. Abosi abakanyasira ngabahulikirira, kandi omughulhu kitholere, ngabera eribabwira indi: “‘Nyamuhanga akanza omundu oyukaha inianatsemire.’ Neryo tsemera omubiiri wawu. Wukakolera Yehova.”​—2 Kor. 9:7.

Ebyanga kubulisya etseme okwa Beteli by’ebine n’ehandi: Wutholere iwatsomana enzumwa eyilekire omubiiri owa wukolha iniabya w’omughaso. Obuli kya thukakolha okwa Beteli thukakikolera Nyamuhanga. Kikabya ikyabiriwathikya “omughombe oyutheleghulha n’ow’amenge” erihikya akalyo k’obunyakirimu okwa balikyethu. (Mt. 24:45) Ahosi-hosi aha thwanga kolera Yehova, thukabana h’akaghisa k’erimupipa. Thutsemere erikolha ekyo angabugha athi thukole, kundi ‘Nyamuhanga akasima omundu oyukaha inianatsemire.’

^ enu. 13 Omwatsi owahambire oku mughalha wethu Leonard Smith ane omwa Watchtower ey’Okwakani 15, 2012.