Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ERIYIKANIAKO

Munabana Ekilengire Obudokita

Munabana Ekilengire Obudokita

“EBYA mukambwira byamaberererya ebyo nabya ingalengekania ingakine mulere!” N’omuhwa munene munabwira ebinywe ebyo by’omulhume na mukali wiwe ababya balhwere kera omwa 1971. Ngabya imunanama kyungulha ekiliniki yaghe y’erimbere ng’omudokita omuhyaka. Ababya balhwere abo babya bahi, kandi ni byahi ebyo nabya ingalengekania ingakine mulere? Muleke ngababwire erikanirania eryo nga mulyahindulha lithi ebilhubirirwa byaghe omwa ngebe kandi n’ekyaleka ingaligha indi ekyo nabya ingalengekania ingakine mulere kikisiya ikyabererera.

Nabuthawa 1941, omwa Paris e France kandi eka yethu iyikanayithoka. Nabya nganzire esukuru, neryo thalengekania nga munayiponera bungahi ingane ow’emyaka ikumi ingalhwalha etibbi n’eribya w’erileka esukuru! Abadokita mubabugha bathi ngabye ingasiba omwa ngyingo nuku ebihaha byaghe sibilhuhe. Neryo ahabw’amezi mangyi, iningasiba ingasoma edikisyonare n’erihulikirira esyondegheka sye Yunivasite eye Paris esyabya sikabya okwa Radio Sorbonne. Dokita waghe abere akanyibwira athi nabirilhama kandi nangana suba okwa sukuru, munatsema kutsibu. Munayibughako indi, ‘Ebya badokita bakakolha byuwene kutsibu!’ Eritsuka-tsukana naho munalengekania okw’ibya ingalhamya amalhwere w’abandu. Thatha waghe iniakabya akambulya nganganzire erisyakolhaki omwa ngebe, mughulhu wosi iningabera erimubwira ekighumerere indi, “Nganzire erisyabya dokita.” Ku natsuka indya erianza eby’emibatsi.

ESAYANSI YIKANYITHUNDA HAKUHI NA NYAMUHANGA

Omwa famile yethu ithuli Bakatuliki. Aliwe ingasi bike oku Nyamuhanga, kandi ingawithe bibulyo bingyi. Nabere ingatsuka erisoma eby’emibatsi okwa yunivasite nimo nabya ngalighire ngoku engebe yahangikawa.

Ng’ibuka omurundi waghe w’erimbere ingalhangira esyoselu sy’omwa kirimwa omwa mayikroskopu. Munatsema ingalhangira emibere esyoselu sikayithegherayamu okwa kihuhania n’ekihuhiriro. Kandi munalhangira e cytoplasm (ehighetse ehikabya omwa selu) yikayifunya yamahirwa omwa munyu kandi yikathunda yamahirwa omwa maghetse awahenirye. Amaaka aya n’awandi mangyi akaleka ehindu hike-hike ehikahumulha ihyathoka erighenda-ghendania n’emibere muthina-muthina. Nabere ingalhangira erikatha-kathania ly’obuli selu, munaminya ngoku engebe siyangabya iyayibuthukira.

Omo mwaka waghe owakabiri ow’erisomerera eby’emibatsi, munalhangira obwema bungyi obukakanganaya ngoku Nyamuhanga aneho. Thwabere thukasoma okwa mubiri w’omundu, muthwalhangira ngoku emikwikire y’okuboko yikaleka ithwathoka erilinga n’erilingolha eminwe. Eminyoku ngoku yikahambana okwa makuha kandi ebyosi ibyakolongana ndeke kikaswekaya. Ng’eky’erileberyako, mun’igha ngoku omusisa owakahambanaya omunyoku mughuma w’okwa minyoku y’omwa kuboko okwa likuha lyakabiri ery’omwa munwe akayighaba kabiri, erikolha ehilhalhu ehyo ehindi hisisa hikakwama kyaseseramo ndeke erihika okwa muthwe-muthwe w’omunwe neryo ihyahambiraho. Ehinyoku ehighumire nahyo hikahambira ehisisa ehyo hy’okwa makuha w’omwa munwe. Ahathe emikolere eyi, ehisisa hy’omwa minwe ihikendi yinanulha ng’ehuzi y’okwa mughuli. Munalhangira ndeke-ndeke ngoku oyuwakolha omubiri w’omundu awithe amenge manene kutsibu.

Mun’ongera erianza Oyuwakolha engebe ing’igha omwana ng’akatsuka athi erihumulha akabuthwa. Munigha ngoku omwana akabya athali abuthwa, akathunga omuka [oxygen] erilhua oku mama wiwe erilhabira omwa ngundi. Ky’ekikaleka ehisahu hike-hike ehy’omuka ehy’omwa bihaha biwe, ihyabya isihiri hyabya mw’omuka. Mayenga make omwana iniakisiya iniabuthwa, olhughetse-ghetse lhw’embaghane olhukahulhawamo surfactant lhukusulha omwa hisahu ehyo. Neryo omwana akabya akabuthwa, n’erihumulha omurundi wiwe ow’erimbere, hakabya ebindu ebikaswekaya. Akuna akali omwakathi k’omuthima w’omwana kakayiriba nuku omusasi aghende omwa bihaha. Okwa kathambi kakulhu ako, olhughetse-ghetse olho lhukaleka ehisahu hy’omuka ihithamathiranako hikusulha mw’omuka. Neryo aho, omwana iniatsuka erihumulha okwa liwe.

Munanza eriminya Oyuwahangika ebindu ebikaswekaya ng’ebi, neryo munatsuka erisoma e Biblia n’omuhwa wosi. Munatsemera ebihano ebihambire okwa buyonzo ebiri omwa ndaghane eyo Nyamuhanga akolha n’ekihanda kye Israeli myaka eyilhabire oku 3,000 eyihwere. Nyamuhanga mwalhaghira Abaisraeli athi ibathakulira ebikabalhuamo, ibanaba mughulhu wosi, n’erihighulha oyuliko ehiminyikalho hy’obulhwere obukasighalira. (Law. 13:50; 15:11; Ebi. 23:13) E Biblia yikakanganaya amalhwere ng’akalhandaghana athi, ekindu ekyo abanya sayansi baminya emyaka nga 150 eyihwere. Kandi munaminya ngoku ebihano ebihambire okwa buyonzo omwa myatsi y’eby’olhubutho ebiri omwa kitabu ky’Abalawi mubyaleka Abaisraeli ibabya ibanahenirye omwa by’esyongeso. (Law. 12:1-6; 15:16-24) Munaghunzerera indi Omuhangiki aha Abaisraeli b’ebihano ebi busana n’ibo erighasirwa kandi ngoku mwatsumulha abaghendera okwa bihano biwe. Munaligha ngoku e Biblia yasondolibawa na Nyamuhanga​—Nyamuhanga oyo nabya isingasi erina liwe okwa buthuku obo.

NGOKU NABANA MUKALI WAGHE KANDI NGOKU NABANA YEHOVA

Ingye na Lydie okwa kiro ky’obulunga bwethu, biro 3 Okwakani, 1965

Ingane okwa yunivasite inganemusomerera eby’emibatsi, munabana omusika oyukahulhawamo Lydie, neryo namamwanza. Muthwathahania 1965 ingamathahikya ekisomo kyaghe ky’omwakathi-kathi. Aho omwaka wa 1971 ahikira, ingye na Lydie, okwa baana bethu mukagha, thwabya ithwamabiributha kwa basathu. Lydie abirinyiwathikya kutsibu omwa mubiiri waghe ng’omudokita n’omw’eka yethu.

Munakolera omwa sipatara ndebe habw’emyaka isathu ngathali ngakyungulha ekiliniki yaghe. Buthuku buke enyuma waho, omulhume na mukali wiwe, abalhwere babiri abakanibweko okw’itsuka ly’omwatsi ono, mubasa erisyathambirwa. Nabere inganza erihandikira omulhume y’omubatsi, mukali wiwe mwabugha athi: “Kisi Dokita, omwa mubatsi simubye omusasi.” Inganaswekire, munabulya indi: “Kwenene? Busana naki?” Mwasubirya athi: “Thuli Bema ba Yehova.” Nabya isindi nathowa okwa Bema ba Yehova kutse okwa mimanire yabu okwa musasi. Omukali mwimya e Biblia n’erinyikangania Erisako eriseghemereko erithwamu lyabu ery’erighana omusasi. (Emib. 15:28, 29) Neryo iyo na mwira wiwe, mubalholha embere erinyikangania ebya Bwami bwa Nyamuhanga bukendi kolha; bukendi ghunzaho eriaghalhwa, amalhwere, n’olhuholho. (Erib. 21:3, 4) Inganatsemire munabugha indi: “Ebya mukambwira byamaberererya ebyo nabya ingalengekania ingakine mulere! Munabya dokita erianza erighunzaho eriaghalhwa.” Munanzisibwa kutsibu kyamaleka ithwakania habw’esaha nguma n’embindi. Aho omulhume na mukali wiwe baghendera, omwa muthima ngabya isingakiri mukatuliki, kandi munigha ngoku Omuhangiki oyo nabya inabiryanza anawithe erina​—Yehova!

Munabanangana n’Abema abathahenie aba mirundi isathu okwa kiliniki yaghe, kandi obuli erikanirania ithukaghunza obuthuku obulhabire okwa saha. Munabakokya ewaghe nuku thubane endambi nene y’erikanirania okwa Biblia. Nomwakine indi Lydie mwaligha erinyiyiyungako omw’igha e Biblia, mwathaligha ngoku esindi ngangirirya sy’Ekikatuliki esyo thwabya ithwabirikangiriribwa siwire. Neryo munakokya omukara w’okwa Parishi eka ewaghe. Muthwakania okwa syongangirirya sy’edini erihika omwakathi k’ekiro, omw’ikolesya e Biblia nyisa. Erikanirania eryo mulyakakasya Lydie ngoku Abema ba Yehova bakakangiriraya ekwenene. Neryo, olhwanzo lhwethu olhwa thuwithire Yehova Nyamuhanga mulhw’ongera erihika okwa kiika ithwe bosi eribatizibwa omwa 1974.

ERIHIRA YEHOVA Y’EMBERE

Ebya n’igha okwa kighendererwa kya Nyamuhanga busana n’abandu mubyahamba kutsibu okwa bya ngahira embere. Ingye na Lydie, erikolera Yehova ky’ekyabya kikulhu omwa ngebe yethu. Muthwathwamu erikulya abaana bethu erikwamana n’ebihano bye Biblia. Emisingyi eyihambire okwanza Nyamuhanga n’abaliranwa bethu y’eyabya yikasondolha eka yethu.​—Mt. 22:37-39.

Ingye na Lydie, thukabya thukasubya ameso w’enyuma, mughulhu wosi thukatsema thukaminya ngoku abaana bethu mubayilhangirira obughuma obwa thuwithe ithwe ng’ababuthi babu. Mubaminya erihabulha lya Yesu erya, “eribugha lyenyu libye, egha, egha, kutse eyihi, eyihi!” ngoku ky’ekilhaghiro ky’eka yethu. (Mt. 5:37) Ng’eky’erileberyako, omwana wethu w’obukali omukulhu abere ahikya myaka 17, Lydie isyali mulighira erighenda omwa kigurupu ky’abalere ng’iyo. Omughuma w’okwa kigurupu ekyo mwabwira omwana wethu athi, “Mama wawu amabya isyangakulighira, saba thatha wawu!” Aliwe mwali waghe mwasubirya athi: “Sihali ekyangaleka ingakolha ekyo. Ibo mughulhu wosi bakalighirana.” Omo kwenene, abaana bethu mukagha mubalhangira ngoku thuli bughuma omw’ighendera okwa misingyi ye Biblia. Munabwire thukasima Yehova ya kutsibu kundi abangyi b’okwa bahughu bethu banemukolera Yehova.

Nomwakine indi ekwenene yabirihindulha ebyo ngahira embere, munanza erikolesya ebyo n’igha ng’omudokita eriwathikya abandu ba Nyamuhanga. Neryo munayihayo erikolha ng’omudokita okwa Beteli kwe Paris n’enyuma waho okwa Beteli mbyaka kwe Louviers. Namabirighunza emyaka hakuhi 50 ingane muyawathikya okwa Beteli ingane mulhua eka. Omwa buthuku bwosi obu, nabiribana abanywani abuwene omwa banya Beteli, abandi omw’ibo lino bali omwa myaka ye 90. Kandi kiro kighuma munatsema ing’eya omunya Beteli omuhyaka. Munaminya ngoku n’ingye nabuthisaya mama wiwe myaka nga 20 enyuma akamubutha!

NABIRIYILHANGIRIRA YEHOVA NG’AKATSOMANA BUNGAHI ABANDU BIWE

Ahabw’emyaka, olhwanzo olhwa ngawithire Yehova lhwabiriongera ingalhangira ngoku akasondolha n’eritheya abandu biwe erilhabira omwa kithunga kiwe. Okw’itsuka ly’emyaka ya 1980, Akathunga Akakasondolha mukatsukisya omwa United States mw’endegheka y’erikanirania eryuwene ahakathi-kathi k’Abema ba Yehova n’abadokita bikahika okw’ithwamu lyabu ly’erighana omusasi.

Neryo omwa 1988, Akathunga Akakasondolha mukahiraho edipatimente eyikahulhawamo Hospital Information Services. Okw’itsuka, edipatimente eyi iyikalebereraya Ehithunga Ehikakolongana n’Amathambiriro ehyahirawa omwa United States eriwathikya Abema abalhwere eribana emithambirire eyuwene. Endegheka eyi yabere yikaliwa omwa kihugho kyosi, Ehithunga Ehikakolongana n’Amathambiriro muhyatsukisibwa omwa France. Ngasweka ingalhangira ngoku ekithunga kya Yehova omo lhwanzo kikawathikaya balikyethu abalhwere bakayithagha obuwathikya!

EBYA NABYA INGALENGEKANIA BIKABERERERA

Thukinalholha embere eritsemera erithulha engulhu yuwene ey’Obwami bwa Nyamuhanga

Eby’emibatsi byanatsuka erianza. Aliwe nabere ingalengekania okwa bya ngahira embere, munaminya ngoku obubalya obukulhu bw’obw’obunyakirimu​—eriwathikya abandu erisuba oku Yehova Nyamuhanga oyuli Nzuko y’engebe. Ngabere ngabirihumulibwa okwa mubiiri, ingye na Lydie ithukaghunza esyosaha nyingyi obuli kwezi thukathulha engulhu yuwene y’Obwami bwa Nyamuhanga ng’abatemburi b’omughulhu wosi. Thukinasangira omwa mubiiri w’erilhamya esyongebe oyu ngoku thwanga thoka.

Ingane na Lydie, 2021

Nganemulholha embere erikolha ngoku nangathoka eriwathikya abalhwere. Aliwe nabiriminya ngoku na dokita nyakabara syangathoka erilhamya amalhwere wosi kutse erikakirya olhuholho. Neryo ngalindirire kutsibu omughulhu obulhumi, amalhwere, n’olhuholho bikendisyabya isibikiriho. Omwa kihugho kihya-kihya ekiri hakuhi-kuhi aha, ngendi sy’igha bingyi okwa bihangikwa bya Nyamuhanga kera na kera, imwamuli n’emikwikire y’omubiri w’omundu eyikaswekaya. Ni kwenene, ebya ngabya ingalengekania ingakine mulere, byamathaberererako bike. Ngakakasirye ngoku ebibuya binemwasa!