Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

OMWATSI W’ERIGHA 22

OLHWIMBO 127 Ngoku Ngatholere Ingabya

Ngoku Mwangabya n’Obuthethane Obukalhwiririramo Ebibuya

Ngoku Mwangabya n’Obuthethane Obukalhwiririramo Ebibuya

“Omuthima owali omw’isi w’omundu . . . ni w’obughuli bunene.”​—1 PET. 3:4.

EKIGHENDERERWA

Ekyo abali omwa buthethane banga kolha eribya n’obuthethane obukalhwiririramo ebibuya, kandi ngoku abandi omwa kithunga banga bawathikya.

1-2. Abandi bakayowa bathi okwa buthethane?

 OBUTHETHANE bwanganabya buthuku obukatsemesaya. Wamabya iwuli omwa buthethane, ahathe erithika-thika wanzire ibwalhwiririramo ebibuya. Kandi abangyi bakabutsemera. Tsion, a mwali wethu we Ethiopia, akabugha athi: “Omughuma w’okwa mighulhu eyo nabaniramo etseme nene w’omughulhu ingye na mwira waghe thwabya omwa buthethane. Ithukakanaya okwa myatsi y’omughaso, kandi ithwaseka. Munatsema ingaminya ngoku nabiribana omundu oyo nganzire kandi oyunyanzire.”

2 Nomwabine, Alessio, mughalha wethu we Netherlands, akabugha athi, “Mukyatsemesya eriminya mukali waghe ithune omwa buthethane, aliwe omwa buthethane bwethu mwanabya n’ebitsibu.” Omo mwatsi ono, thukendi kania okwa bitsibu birebe n’emisingyi mirebe eyanga wathikya omulhume n’omukali eribya omwa buthethane obukalhwiririramo ebibuya. Kandi thukendi lebya ngoku abandi omwa kithunga banga wathikya abali omwa buthethane.

EKIGHENDERERWA KY’OBUTHETHANE

3. Ekighendererwa ky’obuthethane ky’ekyahi? (Emisyo 20:25)

3 Nomwakine indi obuthethane bwanga tsemesya, aliwe ni kiika kikulhu ekyangana kolya okw’ingira omwa butheke. Okwa kiro kyabu ky’obulunga, abathahenie bakayilhagha embere sya Yehova erianzana n’erisikania omwa ngebe yabu yosi. Thuthe thwayilhagha, thutholere ithwalengekania okwa mwatsi oyu kwa ndeke. (Soma Emisyo 20:25.) Omo kwenene, ekyo kihikire bikahika okw’iyilhagha ly’obutheke. Obuthethane bukaleka omulhume n’omukali ibaminyana neryo ibathwamu ndeke. Okwa bundi buthuku, erithwamu eryo likabya in’ingira omwa butheke; n’okwa bundi buthuku likabya in’ithwa obuthethane. Omulhume n’omukali bamalekana, eki sikirimanyisaya kithi obuthethane bwabu sibuthaghasa. Omwakanya k’ekyo, obuthethane bukabya ibwabiriberererya ekighendererwa kyabo—eribawathikya erithwamu ndeke.

4. Busana naki thutholere ithwabya n’amalengekania awuwene okwa buthethane?

4 Busana naki ni kikulhu eribya n’amalengekania awatholere okwa buthethane? Abahuru bamathunga amalengekania awatholere, isibend’ingira omwa by’olhwanzo n’omundu oyo bathanzire eryingira nayu omwa butheke. Aliwe, abahuru s’ibo basa abatholere eribya n’amalengekania awatholere. Ithwe bosi thutholere ithwakulha-kulhaniagho. Ng’eky’erileberyako, abandi bakalengekanaya bathi omulhume n’omukali bamabya ibane omwa buthethane, batholere ibingira omwa butheke. Amalengekania aya akahamba athi okwa Bakristayo abahuru? Melissa, mwali wethu omuhuru omwa United States, akabugha athi: “Abema abali omwa buthethane bakabana akahathikano kanene. Busana n’ekyo, abandi abali omwa buthethane bakalemawa eributhwa nomukyangabya indi sibuthaghasa. Abandi bahuru bakayihighulira ighuma okw’itsuka obuthethane. Eki kikaletha amaghaniryo.”

MUMINYANE NDEKE

5-6. Ni byahi ebyo abali omwa buthethane batholere ibaminyanako? (1 Petero 3:4)

5 Mwamabya imuli omwa buthethane, ni kyahi ekikendi bawathikya erithwamu nga mw’ingire omwa butheke kutse eyihi? Muminyane ndeke. Wanganabya imuwaminya ebindu birebe okwa oyo wanzire wuthe watsuka obuthethane. Aliwe lino wuwithe akaghisa k’eriminya “omuthima owali omwisi w’omundu.” (Soma 1 Petero 3:4.) Eki mwamuli eriminya bingyi okw’obunyakirimu, emibere, n’amalengekania w’omundu oyo wukanza eryingira nayu omwa butheke. Obuthuku bunemulhaba, wutholere iwabya iwangana subirya ebibulyo nga bino: ‘Omundu oyu anatholere ingye eryingira nayu omwa butheke?’ (Emi. 31:26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Mbwino obuli mughuma anganaberererya ebiyithawa by’owundi eby’eriyowa? Obuli mughuma anganathoka erighumira ebisobyo by’owundi?’ b (Abar. 3:23) Munemuminyana, mw’ibuke kino: Eritholerana siriseghemere okw’ibya imuwithe amalengekania maghumerere, aliwe okw’ibya imukaghenda-ghendanaya n’emibere eyiri mbaghane eya obuli mughuma awithe.

6 Ni bindi byahi ebyo wutholere iwaminya okwa oyo wuli nayu omwa buthethane? Wuthe wingira kutsibu n’omundu omwa by’olhwanzo, mwangana tsuka erikania okwa myatsi mikulhu, ng’ebilhubirirwa by’oyo wuli nayu omwa buthethane. Kandi ibbwa emyatsi eyihambire okwa by’amaghalha, ebitsibu by’esyosente, kutse ebitsibu ebyo abana kera? Sibugha indi obuli mwatsi atholere iniakanibwako okw’itsuka ly’obuthethane. (Thasyalebaya na Yoane 16:12.) Wamayowa wuthi si buthuku obutholere erisubirya ebibulyo birebe ebikuhambireko, mubwire. Nomwabine, endambi yikendihika oyo wuli nayo omwa buthethane iniayithagha eriminya emyatsi eyi nuku athwemu ndeke. Neryo, okwa buthuku bulebe, iwukendi yithagha erikania ahathe eribisirira.

7. Abali omwa buthethane bangaminyana bathi? (Lebaya n’akasanduko “ Obuthethane Obwa Bali Haali ku Haali.”) (Lebaya n’ebisasani.)

7 Wanga minya wuthi ndeke oyo wuli nayu omwa buthethane? Enguma y’okwa syonzira esyuwene ly’erikania ahathe eribisirira n’eribya mw’okwenene, eribulya n’erihulikirira ndeke. (Emi. 20:5; Yak. 1:19) Okwa buthuku obo, imwangana thwamu erikolha ebindu ebyangaleka ikyabolhobera erikanirania, ng’erirya haghuma, eriyibungya-bungya haghuma eyine abandu, n’erithulira haghuma. Kandi mwangana minyana ndeke omughulhu mukasiba n’abanywani n’ab’omw’eka yenyu. Eryongera okw’ekyo, thegheka erikolha ebindu birebe ebyanga kuwathikya eriminya oyo wuli nayu omwa buthethane ng’akayithwa athi hakabya emibere muthina-muthina n’abandu muthina-muthina. Lhangira ekya Aschwin, owe Netherlands, alengaho erikolha. Akabugha bino okwa buthethane bwabu na Alicia: “Ithukasondaya ebindu eby’erikolha ebyanga thuwathikya eriminyana. Mughulhu mungyi ibikabya ini bindu bike-bike, ng’eritsumba haghuma kutse erikolha emibiiri y’eka haghuma. Ithukabya thukakolha ebindu ng’ebyo, ithukalhangira akaghalha n’erilemererwa ly’obuli mughuma.”

Mwamasangira haghuma omwa bindu ebyangaleka imwabya imunemukanirania kyanganaleka imwaminyana ndeke (Lebaya enungu 7-8)


8. Abali omwa buthethane banga ghasirwa bathi omw’igha haghuma?

8 Mwangana minyana omw’igha haghuma emyatsi mirebe y’obunyakirimu. Mwam’ingira omwa butheke, mutholere imwabana obuthuku bw’eriramya ly’eka, nuku Nyamuhanga aby’embere omwa butheke bwenyu. (Omu. 4:12) Neryo busana naki imuthahiraho endambi y’erigha haghuma lino, omwa buthethane bwenyu? Ni kwenene, abali omwa buthethane bakabya isibali babya famile, na mughalha wethu isyalyabya muthwe wa mwali wethu. Nomwabine, omw’ighira haghuma mughulhu wosi, imukendi minya obunyakirimu bw’obuli mughuma. Max na Laysa, abathahenie abe United States, mubaminya owundi mughaso w’erikolha ekyo. Max akabugha athi: “Okw’itsuka ly’obuthethane bwethu, muthwatsuka erigha ebitabu ebiri mw’emyatsi eyihambire okwa buthethane, obutheke, n’engebe y’amaka. Ebitabu ebyo mubyathuha akaghisa k’erikania oko myatsi mingyi y’omughaso eyithe yangasa omw’ithakania buyira.”

EBINDI EBY’ERILENGEKANIAKO

9. Ni nzumwa syahi esyo abali omwa buthethane batholere ibalengekaniako bakathwamu nga babwire ndi okwa buthethane bwabo?

9 Nindi eyamutholere imwabwira okwa buthethane bwenyu? Inywe muli omwa buthethane mutholere imwathwamu. Okw’itsuka ly’obuthethane, imwaganathwamu eribwira abandu bake. (Emi. 17:27) Mwamakolha ekyo, imwangana yihighulha okwa kahathikano n’ebibulyo ebitheyithaghisibawa. Aliwe mwamathend’ibwira owosi-wosi, imwangana yisolholha mukasagha muthi abandi bakendi minya. Eki ikyanganabya ky’akabi. Neryo ni ky’amenge eribwira abangathuha erihabulha eryuwene n’obuwathikya obukayithaghisibawa. (Emi. 15:22) Ngahathya, iwangana bwira ab’omw’eka yenyu balebe, abanywani abakulire bunyakirimu, n’abasyakulhu b’ekithunga.

10. Abali omwa buthethane banga kolhaki obuthethane bwabo eribya ibune bw’ekitsumbi? (Emisyo 22:3)

10 Mwanga kolhaki nuku obuthethane bwenyu bubye ibunahere ekitsumbi? Eriyowa erya muwithirene likendibya linemuyongera, kwamunemwendy’ongera muthya erianzana. Ni kyahi ekyanga bawathikya eribya imunahenirye omwa by’esyongeso? (1 Kor. 6:18) Muyihighule okw’ikania eby’obutswatswa, okw’ibya inywibene, n’okw’inywa obwabu bunene. (Efe. 5:3) Ebi byangana bukya esyongumbu sy’erikolha emyatsi y’engyingo n’eritsekya erithwamu lyenyu ly’erikolha ekihikire. Busana naki imuthabya imunemukania okwa ebya mwangakolha ebyangaleka obuthethane bwenyu ibwabya ibune bw’ekitsumbi? (Soma Emisyo 22:3.) Thalebya ekyawathikaya Dawit na Almaz abe Ethiopia. Bakabugha bathi: “Ithukabya haghuma omwa myanya eyiri mw’abandu bangyi kutse ithwabya haghuma n’abandi banywani bethu. Isithulibya ithwibene omwa matoka kutse omwa nyumba. Neryo muthwayihighulha okwa mibere eyangaleka ithwalengwako.”

11. Ni byahi ebyo bali omwa buthethane banga lengekaniako bakathwamu okwa hy’olhwanzo ehyo banga kolerana?

11 Kandi ibwa erikolerana ehindu hy’olhwanzo? Ehindi ihyanganabya ihinatholere olhwanzo lhwenyu lhune mulholha embere. Aliwe esyongumbu syenyu sy’emyatsi y’engyingo syamay’ongera, ikyanganaleka imuthathwamu ndeke. (Olw. 1:2; 2:6) Ehindu hy’olhwanzo ehyo mukakolerana ihyangana lhabirirania imwalhwiririra erikolha ekibi. (Emi. 6:27) Busana n’ekyo, okw’inatsuka ly’obuthethane bwenyu muyihirire h’olhubibi okwa ehyo mwanga kolerana ehithethwa emisingyi ye Biblia. c (1 Tes. 4:3-7) Inywe babiri, muyibulhaye: ‘Ab’eyo thwikere banga lhangira bathi ehy’olhwanzo ehyo thukakolerana? Ehyo thukakolerana ehi mbwino sihyanga thubukya mw’esyongumbu sy’erikolha myatsi y’engyingo?’

12. Abakathethana batholere ibaminyaki okwa bitsibu n’erithendi yitheghererania erikabya omwa buthethane?

12 Mwanga ghunzaho muthi ebitsibu n’erithendi yitheghererania? Kandi ibbwa hamabya ihakanayira imuthayitheghererania? Mbwino ekyo ikinemwendi kangania kithi obuthethane bwenyu bwamalema? Kwabithe bithya; abakathethana abosi hakanayira ibaghana erilighirana. Obutheke obughumire bukakolhawa n’abandu babiri abakakolera haghuma erirwanisya erithendi lighirana. Neryo emibere mukaghunziramo ebitsibu lino kyangana kangania obutheke bwenyu nga bunemwendi sy’uwana. Inywe babiri mwangana yibulya: ‘Mbwino thwangana kania oko myatsi ithunathekene kandi omw’isikania? Thukana ligha ebisobyo byethu n’erilengaho eryuwania emyatsi? Kikanathwanguhira eriyolhobeka, erisaba ekighanyiro, n’erighanyira?’ (Efe. 4:31, 32) Nomwabine, mwamabya imukabera erithendi lighirana kutse erikakalhukana omwa buthethane bwenyu, emibere eyi yangana ghana erisyahinduka n’enyuma w’eringira omwa butheke. Mwamalhangira isimuthatholerana, erithwa obuthethane ly’erithwamu eryuwene erya inywe bosi mwanga kolha. d

13. Ni byahi ebyanga wathikya abali omwa buthethane erithwamu nga baghunze mughulhu mungahi?

13 Obuthethane bwenyu butholere ibwaghunza mughulhu mungahi? Mughulhu mungyi erithwamu lhuba-lhuba likalhwiririramo ebitsibu. (Emi. 21:5) Mutholere imwaha obuthethane bwenyu bw’obuthuku obukaghunza erithoka eriminyana ndeke. Aliwe obuthethane bwenyu isibwaghunza buthuku buuli kyamabya isikiriyithaghisibawa. Ne Biblia yikabugha yithi: “Amaha awakalindirirawa akaleka omuthima iniasimba.” (Emi. 13:12) Eryongera okw’ekyo, obuthuku obwamukaghunza omwa buthethane bukabya bunemuyongera, kwa kikanakalha kithya eriyihighulha okw’isingira. (1 Kor. 7:9) Omwakanya k’erihwerya amalengekania w’okwa buthuku obwamwamathaghunza omwa buthethane, iwangana yibulya wuthi: ‘Ni byahi ebya nga kinayithagha eriminya okwa oyo ngali nayu omwa buthethane imunathwamu?’

ABANDI BANGA WATHIKYA BATHI ABALI OMWA BUTHETHANE?

14. Ni byahi eby’abandi banga kolha eriwathikya abali omwa buthethane? (Lebaya n’ekisasani.)

14 Thwamaminya abali omwa buthethane, thwanga bawathikya thuthi? Ithwangana bakokya okw’irya, okw’iramya ly’eka, kutse eriyitsemesya haghuma. (Abar. 12:13) Emibere ng’eyo iyangana bawathikya eriminyana ndeke. Mbwino bakayithagha oyo wangabya nabo, etrasipoti, kutse omwanya ogho banganza erikaniryamo? Kyamabya ikwakiri kithya, mbwino wangana yihayo eriwathikya? (Gal. 6:10) Alicia, oyo thulyakanayako, ak’ibuka ekya batsemesaya iyo bana Aschwin. Akabugha athi, “Muthwatsema balikyethu balebe bakabugha bathi ithwangana babungira thwamanza omwanya w’eribyamo haghuma isithuli ithwibene.” Wamasabwa eribya haghuma n’abali omwa buthethane, busana naki iwathalhangira olho mwa lhusunzo? Isiwakwama kyabaleka ibobene, aliwe kandi ambi iwalebya nga ni buthuku bwahi obwa bakayithaghiramo erikania okwa bya wuthatholere eriowa.—Fil. 2:4.

Thwamabya ithunasi abali omwa buthethane, ithwangana sondya esyonzira sy’eribawathikiryamo (Lebaya enungu 14-15)


15. Ni kindi kyahi ekyo abanywani banga kolha eriwathikya abali omwa buthethane? (Emisyo 12:18)

15 Thwangana wathikya abali omwa buthethane omwa bya thukabugha n’ebya thuthe bugha. Hanganayira, ithwayithagha eriyikakirya. (Soma Emisyo 12:18.) Ngahathya, ithwangananza eribwira abandi okwa buthethane bwabene, aliwe abali omwa buthethane ibangananza erisyayibwirira abandi. Sithutholere thukathonga abali omwa buthethane kutse eribatsweba-tsweba okwa byabo ebithathuhambireko. (Emi. 20:19; Abar. 14:10; 1 Tes. 4:11) N’ekindi, abali omwa buthethane banganaghana eritsemera ehinywe kutse ebibulyo ebikabya nga bikabasukuma erithahania. Mwali wethu ya Elise na mwira wiwe bakabugha bathi, “Isithulitsema abandi bakathubulya okwa syondegheka sy’obugheni bwethu ithwe isithuli thwakikanianako.”

16. Thutholere ithwakolhaki abali omwa buthethane bamabuthwa?

16 Kandi ibbwa abali omwa buthethane bamathwamu eributhwa? Thutholere ithwayitheya okw’iyingirya mubyo kutse erisondya ow’eritsweba. (1 Pet. 4:15) Mwali wethu oyukahulhawamo Lea akabugha athi: “Munowa abandi ibanemuteberezya okwa kiryaleka ithwalekana na ndugu. Mukyanyikolha nabi.” Ngoku kikanibweko okw’itsuka, obuthethane erithwika, sikirimanyisaya kithi abalhue mubo babirilemwa. Mughulhu mungyi kikamanyisaya kithi obuthethane bwabiriberererya ekighendererwa kyabo—eribawathikya erithwamu ndeke. Nomwabine, erithwamu eryo lyanganabya iryabiribahambako nabi omw’iyowa kandi ibabya ng’abali omwa mbwera. Neryo ithwangana sondya esyonzira sy’eribawathikiryamo.—Emi. 17:17.

17. Ni kyahi ekyo abali omwa buthethane bangalholha embere erikolha?

17 Ngoku thwamabirilhangira, n’omwa buthethane mwanganabya ebitsibu, aliwe kandi bwangana tsemesya. Jessica akabugha athi: “Erithabugha okwenene, obuthethane abya mubiiri munene. Aliwe akaghalha n’endambi ebya thwahiraho mubyaghanduka.” Mwamabya imuli omwa buthethane, mulhole embere erihiraho akaghalha k’eriminyana ndeke. Mwamakolha ekyo, imukendibya n’obuthethane obukalhwiririra mw’ebibuya—obukendi leka inywe bosi imwathwamu ndeke.

OLHWIMBO 49 Eritsemesya Omuthima wa Yehova

a Awandi mena abirihindulhwa.

b Eriminya ebindi bibulyo eby’erilengekaniako, lebaya ekitabu Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 2, olhup. 39-40.

c Erinyighitha ebitsuku eby’esisoni by’owundi nagho ni mubere ow’obutswatswa owanga leka abasyakulhu ib’ikalya omundu omwa kathunga akakatswera. Erinyighitha amabere n’erikania eby’obutswatswa omw’ihandika esyomeseji kutse okwa simu, nakyo kyangana leka ihahirwa akathunga akakatswera erikwamana n’emibere eyiriho.

d Eriminya eyindi myatsi, lebaya “Ebibulyo Erilhua Omwa Basomi” omwa Watchtower ey’Okwomunani 15, 1999.