Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

Ninawe abya muyi w’amanyumba awuwene n’esyosanamu sy’ebibukyo.

Wunalhue Wasi?

Wunalhue Wasi?

Ni kyahi ekyahika oko Ninawe enyuma w’ebiro bya Yona?

AHO ekighana ky’omusanju E.K.K. kyahikira, e Suria yabya iyabiribya buthabali bunene bw’ekihugho kyosi, “eritsuka e Kipuro ebulengera lyuba erihika e Iran ebulhua lyuba, kandi buthuku bughuma mwanabya ne Misiri,” byabughawa ne British Museum Blog. Omuyi mukulhu we Suria, e Ninawe, wabya muyi munene omo kihugho kyosi. Abya oswire mw’esyosanamu sy’ebibukyo, esyogadeni esipampire ndeke, ebikali ebyuwene kutsibu, n’esyolebrale esinene-sinene. Ebisakire okwa bidongo bye Ninawe bikakanganaya ngoku Omwami Ashurbanipali, ng’abandi bami be Suria, mwayahulhamu “omwami w’ekihugho kyosi.” Okwa buthuku obo, e Suria ne Ninawe ibikabya nga si byanga kindwa.

Obuthabali bw’amaaka obwe Suria bw’obwabya Buthabali bunene bw’ekihugho kyosi

Nomwabine, e Suria yabere yabirithunga obuthoki bunene, omuminyereri wa Yehova ya Zefania mwalhaghulha athi: “[Yehova] akendi herya e Suria. Kandi asyayira e Ninawe mo kima, n’eryuma ng’embwarara.” Eryongera okw’ekyo, omuminyereri wa Yehova ya Nahumu mwalhaghulha athi: “Mwimaye ebinyewa by’ebitsipa! Mwimaye ebinyewa by’esyamaghetse! . . . Omuyi ali busa! Omuyi ni mulhalha, n’ekima! . . . Abosi abakusamalira basyakusagha bathi, Ninawe abiriyirwa mo mulhalha!” (Zef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Abandu babere bowa amaminyereri ayo, bangabya imubayibulya bathi: ‘Ekyo ikyanathokekana? E Suria ey’amaaka mangaha iyanakindwa? Eki kitholere eribya imukyakalha eriligha.

Ninawe muyabya kima kandi mulhalha!

Nomwabine, ekithabya kikalengekanibwa mukyabya! Okw’ihwererera ly’ekighana ky’omusanju E.K.K., Abanya Babeli n’Abaamedi babya ibabirikinda e Suria. Erighunzerera, e Ninawe muyahwaho kandi yamabiriranwa! Ekitabu eky’omwa Museum ye Metropolitan of Art omwa New York, kikabugha kithi: “Omwa 500-1500 E.K, e Ninawe yabya isiyikiriho iyikibukawa omwa Biblia musa.” Erikwamana ne Biblical Archaeology Society Online Archive, okw’itsuka ly’emyaka ye 1800, “habya isihakiri n’omughuma oyuwasi athi omuyi mukulhu we Suria anabyaho.” Aliwe neryo omwa 1845, omuthakuli w’ebyakera ya Austen Henry Layard mwatsuka erithakulha ahabya ebisambukalirya by’omuyi we Ninawe. Ebyabanawa omwa bisambukalirya ebyo mubyakangania ngoku e Ninawe abya muyi munene kandi owuwene.

Eribererera ndeke ery’amaminyereri awahambire oko Ninawe likaghumaya eriyikethera lyethu ngoku amaminyereri we Biblia awahambire okw’ihwaho ly’amathabali w’ekipolitiki awamunabwire nagho akendi syabererera.​—Dan. 2:44; Erib. 19:15, 19-21.