Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

OMWATSI W’ERIGHA 44

Wukaghasirawa Wuthi omo Lhwanzo Lhwa Yehova Olhuthyusa?

Wukaghasirawa Wuthi omo Lhwanzo Lhwa Yehova Olhuthyusa?

“Olhwanzo [lhwa Yehova] olhuthyusa lhukakotha.”​—ESY. 136:1.

OLHWIMBO 108 Olhwanzo Lhwa Nyamuhanga Olhuthyusa

EBIKENDI KANIBWAKO *

1. Yehova akathuhira mw’omuhwa w’erikolhaki?

YEHOVA akatsemera obubuya bw’olhwanzo [olhuthyusa]. (Mika 7:18) Akahira omwa baghombe biwe mw’omuhwa nabu ow’erikolha ekyo. Erilhabira omwa muminyereri Mika, Nyamuhanga wethu akathubwira athi ‘thwanze obwenge [olhwanzo olhuthyusa].’ (Mika  6:8) Aliwe, thuthe thwakolha ekyo, thutholere ithwatsuka eriminya olhwanzo olhuthyusa nga niki.

2. Olhwanzo olhuthyusa niki?

2 Ebinywe “olhwanzo olhuthyusa” bikabanika omo New World Translation of the Holy Scriptures mirundi nga 230. Esindi Biblia sikahindulha ebinywe ebyakolesibawa e Biblia yikahandikwa ebya “olhwanzo olhuthyusa” mwa “obubuya, obubuya bw’olhwanzo, obwenge bw’olhwanzo, erianza obwenge, erighanyira, olhwanzo lhunene, erisasira, n’erianza.” Neryo amasako awali omo mwatsi ono n’owakakwamako amakolesya ebinywe ebyo, akamanyisaya olhwanzo olhuthyusa. Olhwanzo olho niki? Ngoku kiri omo “Glossary” ye Biblia eyo, “lhw’olhwanzo olhukasa busana n’eriyihayo eriberererya olhukwamirwa, eribya muyisiwa, erithendi leghulha, n’eryamakirira kutsibu. Mughulhu mungyi lhukakolesibawa oko lhwanzo olhwa Nyamuhanga awithire abandu, aliwe kandi ni lhwanzo olhw’abandu bawithirene.” Yehova yulengire kutsibu omw’ikangania olhwanzo olhuthyusa. Omo mwatsi ono, thukendi kania Yehova ng’akakanganaya athi abandu b’olhwanzo olho. Omo mwatsi owakakwamako, thukendi syakania ithwe ng’abaghombe ba Nyamuhanga nga thwanga gherererya thuthi Yehova omw’ikangania olhwanzo olhuthyusa owundi busana n’owundi.

YEHOVA OSWIRE N’OLHWANZO OLHUTHYUSA

3. Yehova mwayibisulha athiki oku Musa?

3 Buthuku buke Abaisraeli balilhuire e Misiri, Yehova mwayibisulha oku Musa omw’imubwira ebihambire okwa lina n’emibere Yiwe. Mwabugha athi: “Omwami Mukulhu Nyamuhanga oyo woswire n’erighanyira n’ow’olhukogho, sianguhire okw’ihithana, oyo woswire n’obwenge bw’olhwanzo n’omwatsi w’ekwenene; oyukabikira obwenge bw’olhwanzo oko bandu maelfu, oyukabuyira obubi, n’amalholho, n’ebibi.” (Eri. 34:6, 7) Omo binywe ebyuwene ebi ebihambire okwa mibere Yiwe, Yehova mwabisulira Musa ekindu eky’embaghane ekihambire okwa lhwanzo lhwiwe olhuthyusa. Ni kyahi?

4-5. (a) Yehova mwayikaniako athiki? (b) Ni bibulyo byahi ebyo thukendi kaniako?

4 Yehova mwayikaniako ‘ng’oyo woswire n’obwenge bw’olhwanzo,’ butsira ng’oyuwithelho lisa. Ebinywe ebi bine n’omwa yindi milhondo. (Emig. 14:18; Neh. 9:17; Esy. 86:5; Yoe. 2:13; Yona 4:2) Omo milhondo eyosi eyi, ebinywe ebyo bikakanaya oku Yehova musa, butsira abandu. Eki ni ky’erilengekaniako kutsibu Yehova iyuwene-wene eribya iniakayikanayako omw’ihira omuwatho munene okwa mubere wiwe w’olhwanzo olhuthyusa. Ahathe erithika-thika, okw’iyo, olhwanzo olhu ni kindu kikulhu. * Ky’ekyaleka Omwami Dawudi iniabugha athi: ‘Iwe Yehova, obubuya bwawu bw’olhwanzo bukahika oko mathuku. Iwe Nyamuhanga, obubuya bwawu bw’olhwanzo ni bw’enzwere nene! Abandu bakabana obusayiro omo kyutsutsu ky’ebipupa byawu.’ (Esy. 36:5, 7) Nga Dawudi, nethu thukanasima kutsibu olhwanzo lhwa Nyamuhanga olhuthyusa?

5 Eryongera eriyitheghererya olhwanzo olhuthyusa, thulebaye ebibulyo bibiri bino: Ni bahi abo Yehova akakanganaya olhwanzo olhuthyusa? Kandi thwanga ghasirwa thuthi omo mibiiri ya Yehova ey’olhwanzo olhuthyusa?

NI BAHI ABO YEHOVA AKAKANGANAYA OLHWANZO OLHUTHYUSA?

6. Ni bahi abo Yehova akakanganaya olhwanzo olhuthyusa?

6 Ni bahi abo Yehova akakanganaya olhwanzo olhuthyusa? E Biblia yikabugha yithi thwangananza bindu bingyi, nga “obulime,” “ebinyu n’amaghutha,” “erikunga,” “eriminya,” “amenge”—n’ebindi n’ebindi. (2 Emy. 26:10; Emi. 12:1; 21:17; 29:3) Aliwe olhwanzo olhuthyusa silhuli kanganibawa ebindu; lhukakanganibawa abandu basa. Nomwabine, Yehova syali kanganaya omundu wosi-wosi y’olhwanzo olhuthyusa. Akalhukanganaya abawithe obughuma bw’embaghane nayu. Nyamuhanga wethu syali leghulha okwa banywani biwe. Abawithire ekighendererwa kibuyanga, kandi syendi balhuhirirako.

Yehova akaha abandu bosi nibya n’abathe muramaya b’ebindu ebyuwene (Lebaya enungu 7) *

7. Yehova abirikangania athi abandu bosi b’olhwanzo?

7 Yehova abirikangania abandu bosi b’olhwanzo. Yesu mwabwira omulhume oyukahulhawamo Nikodemo athi: “Nyamuhanga mwanza ekihugho [abandu] ky’athya, kyaleka iniaha Mughalha wiwe, Ekyusa kiwe, neryo oyukamwikiriraya siahere, nikwa abye n’engebe y’erikotha.”​—Yn. 3:1, 16; Mt. 5:44, 45.

Erikwamana n’ebyabughawa n’Omwami Dawudi n’omuminyereri Danieli, Yehova akakanganaya olhwanzo olhuthyusa okwa bamwasi, abakamusikaya, abamwanzire, n’abakatheghaya ebihano biwe (Lebaya enungu 8-9)

8-9. (a) Busana naki Yehova akakanganaya abaghombe biwe b’olhwanzo olhuthyusa? (b) Thukayakanaya okuki?

8 Ngoku kyabirikanganibwa, Yehova akakanganaya olhwanzo olhuthyusa okwa bawithe obughuma obwa hakuhi nayu basa​—abaghombe biwe. Eki kilhangirikire omwa byabughawa n’Omwami Dawudi n’omuminyereri Danieli. Ng’eky’erileberyako, Dawudi mwabugha athi: ‘Siwumbaye erianza abakwasi.’ ‘Olhwanzo [olhuthyusa] lhwa Yehova busana n’abandu abakamusikaya lhukabyaho ebiro byosi.’ Na Danieli mwabugha athi: ‘Iwe Mukama, Nyamuhanga Mukulhu w’eryubahya, oyukatheghaya obubuya bwiwe bw’olhwanzo okw’abo abamwanzire n’abakatheghaya ebihano biwe.’ (Esy. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Erikwamana n’ebinywe ebyasondolibawa ebi, Yehova akakanganaya abaghombe biwe b’olhwanzo olhuthyusa kundi bamwasi, bakamusikaya, bamwanzire, kandi bakatheghaya ebihano biwe. Yehova akakanganaya olhwanzo olhuthyusa okwa bandu biwe basa, abaramya biwe b’okwenene.

9 Thuthe thwatsuka erikolera Yehova, muthwakanganibwa olhwanzo olho Nyamuhanga akakanganaya abandu bosi. (Esy. 104:14) Aliwe, ithwe ng’abaramya biwe thukaghasirawa n’omwa lhwanzo lhwiwe olhuthyusa. Kandi Yehova akakakasaya abaghombe biwe athi: “Erisasira lyaghe [olhwanzo olhuthyusa] siryendi syakulhuako.” (Isa. 54:10) Ni kwenene, ngoku kyanabya oku Dawudi, “Yehova akathwalha omuthaleghulha wiwe omo nzira y’embaghane.” (Esy. 4:3, NWT) Thutholere ithwakolhaki busana na Yehova erithutsomana omo nzira y’embaghane? Omuhandiki w’esyonyimbo mwabugha athi: “Ab’amenge baghaniraye emyatsi eyi; basime amenge w’olhwanzo olhuthyusa lhw’Omwami Mukulhu.” (Esy. 107:43) Thun’ibukire ekyo, thulebaye esyonzira isathu esyo abaghombe ba Yehova bakaghasirawamo omo mibiiri yiwe ey’olhwanzo olhuthyusa.

THWANGA GHASIRWA THUTHI OMO MIBIIRI YA YEHOVA Y’OLHWANZO OLHUTHYUSA?

Yehova akongera abakamuramaya b’emighisa (Lebaya enungu  10-16) *

10. Olhwanzo olhuthyusa lhwa Nyamuhanga olhukakotha lhukathuwathikaya lhuthi? (Esyonyimbo 31:7)

10 Olhwanzo lhwa Nyamuhanga olhuthyusa lhukakotha. Ekitsweka kikulhu ky’okwa lhwanzo olhuthyusa eki kikahulhawa mirundi 26 omwa Esyonyimbo 136. Omulhondo w’erimbere, akabugha athi: “Muhe Omwami Mukulhu y’ewasingya, kusangwa ni mubuya, n’olhwanzo lhwiwe olhuthyusa lhukakotha.” (Esy. 136:1) Omwa mulhondo 2 erihika 26, ebinywe “olhwanzo lhwiwe olhuthyusa lhukakotha” bikaghenda bikasubwamo. Thukabya thukasoma olhwimbo olhu, thukasweka thukalhangira esyonzira nyingyi esya Yehova akakanganirayamo olhwanzo lhwiwe olhuthyusa buthumbya. Ebinywe “olhwanzo lhwiwe olhuthyusa lhukakotha” ebikaghenda bikasubwamo bikathukakasaya ngoku olhwanzo olhwa Nyamuhanga awithire abandu biwe silhuli hinduka. Ka kikahumulikanaya eriminya ngoku Yehova syali lhuhirira lhuba okwa baghombe biwe! Omwakanya k’ekyo, akamakirira abakamukolera kandi iniathabasighania, kwilhabirirya omo buthuku bw’ebitsibu. Ngoku thukaghasirawa: Eriminya ngoku Yehova syanga thusighania kikathuha etseme n’akaghalha ako thukayithagha erighumira ebitsibu n’erilholha embere omo nzira y’engebe.​—Soma Esyonyimbo 31:7.

11. Ngoku kiri omwa Esyonyimbo 86:5, ni kyahi ekikaleka Yehova iniaghanyira?

11 Olhwanzo lhwa Nyamuhanga olhuthyusa lhukaleka iniaghanyira. Yehova akabya akalhangira omukolha-nabi oyuwabiriyisubamo omo kwenene n’erileka ekibi kiwe, olhwanzo olhuthyusa lhukaleka iniamughanyira. Omuhandiki w’esyonyimbo Dawudi mwakania oku Yehova athi: “Syali thusuyira ngoku litholere, kutse erithuliha ngoku ebibi byethu n’amalholho wethu bitholere.” (Esy. 103:8-11) Dawudi iyuwene-wene abya inianasi obulhumi bunene obukasa busana n’obunyamuthima-thima erikuhandikirira. Aliwe kandi mwaminya ngoku Yehova ‘akabuyira.’ Ni kyahi ekikaleka Yehova iniaghanyira? Eky’erisubirya kiri omwa Esyonyimbo 86:5. (Soma.) Ni kwenene, ngoku Dawudi anabugha omo musabe wiwe, Yehova akaghanyira kundi oswire n’olhwanzo olhuthyusa busana n’abosi abakamulhakira.

12-13. Ni kyahi ekyanga thuwathikya thwamahwa amani habw’eriyowa nabi busana n’ebisobyo ebya thwakolha kera?

12 Thwamakolha erilholho, kitholere eriyikubyabwomo, nibya kandi kyuwene. Lyangana leka ithwayisubamo kandi ithwakolha esyombinduka. Aliwe abandi baghombe ba Nyamuhanga, babirihwa amani habw’eriyowa nabi busana n’ebisobyo ebyo bakolha kera. Emithima yabu eyikabahandikirira yikabakakasaya yithi Yehova syanga baghanyira nomubanga yisubamo bungahi. Wamabya iwuwithe eriyowa ng’eryo, eriminya ngoku Nyamuhanga akabya inianayitheghekire erikangania abaghombe biwe b’olhwanzo olhuthyusa kikendi kuwathikya.

13 Ngoku thukaghasirawa: Nomwathukanasobaya, thwangana kolera Yehova ithunatsemire kandi ithunawithe obunyamuthima-thima obuhenirye. Eki kithokekene kundi “omusasi wa Yesu Omughalha wa Nyamuhanga akathweraya kw’ebibi byosi.” (1 Yn. 1:7) Wamahwa amani busana n’ekisobyo kirebe, wibuke ngoku Yehova anayitheghekire kandi anzire erighanyira omukolha-nabi oyukayisubamo. Lhangira erihambangana erya Dawudi akanganaya ahakathi-kathi k’olhwanzo olhuthyusa n’erighanyira. Mwahandika athi: “Ngoku ekyanya kiri endatha oko kihugho, lithya olhwanzo lhwiwe [olhuthyusa] ni lhunene busana n’abandu abakamubaha. Ngoku endatha yiri haali okwa yikwa, abirilhusya ebibi byethu byo haali kw’ithwe athya.” (Esy. 103:11, 12) Ni kwenene, Yehova anayitheghekire ‘erighanyira ndeke.’​—Isa. 55:7.

14. Dawudi mwasoborera athi olhwanzo lhwa Nyamuhanga olhuthyusa lhukathutheghaya lhuthi?

14 Olhwanzo lhwa Nyamuhanga olhuthyusa lhukathutheghaya bunyakirimu. Abere akasaba Yehova, Dawudi mwabugha athi: “Wuli bubisamo bwaghe; wasyanyitheya oko bulighe. Nasyimba busana n’erilhamya lyawu. . . . Abakayikethera Omwami Mukulhu, obubuya bw’olhwanzo bwasyabathimbako.” (Esy. 32:7, 10) Ngoku esyombimbo esyabya sithimbire okwa muyi wa kera syanabya sikatheya abandu abikeremo, n’emibiiri ya Yehova ey’olhwanzo olhuthyusa yikathuthimbako, erithutheya bunyakirimu okwa kabi akanga lenga okwa buthaleghulha bwethu. Eryongera okw’ekyo, olhwanzo lhwa Yehova olhuthyusa lhukaleka iniathuletha okw’iyo.​—Yer. 31:3.

15. Ni hambangana lyahi eriri ahakathi-kathi k’olhwanzo lhwa Yehova olhuthyusa n’obusaghiro?

15 Dawudi mwakolesya ekindi ky’erileberyako erisoborera obutheya obw’abandu ba Nyamuhanga bakabana. Mwahandika athi: “Obusayiro bwaghe ni Nyamuhanga, Nyamuhanga oyunyanzire.” Dawudi kandi mwakania oku Yehova athi: “Iyo ni muhanganiri waghe, n’omwimiri waghe, ah’erisaghira haghe, n’omulhamya waghe.” (Esy. 59:17; 144:2) Ni kyahi ekyaleka Dawudi inialinganisya olhwanzo lhwa Yehova olhuthyusa n’obusaghiro? Mbulha thwikere hayi, thwamabya ithune baghombe biwe, Yehova akendi thuha obutheya obwosi obwa thukayithagha eritheya obughuma bwethu obw’obughuli obwa thuwithe nayu. Erikakakasya iryan’eryo line omwa Esyonyimbo 91, ahakabugha hathi: “Akathoka eribwira Omwami Mukulhu athi, Wuli mwimiri [busayiro] waghe, n’omuhanganiri waghe!” (Esy. 91:1-3, 9, 14) Musa mwakolesya ebinywe ebiri ng’ebyo ebihambire okwa busaghiro. (Esy. 90:1, NWT, omwatsi ahikwa) Musa iniakisiya iniaholha, mwahulha erindi linganisya erikahumulikanaya. Mwahandika athi: “Nyamuhanga w’erikotha yo bwikalho [busaghiro] bwawu, n’amaboko [wiwe] w’erikotha akakuwathirira.” (Ebi. 33:27) Ebinywe “amaboko [wiwe] w’erikotha akakuwathirira” bikathweghesayaki oku Yehova?

16. Ni mwanzira syahi ibiri esyo thwabiritsumulirwamo? (Esyonyimbo 136:23)

16 Yehova amabya Busaghiro bwethu, thukabya omo butheya. Aliwe kandi, hanganabya ebiro ithwahwa amani kandi ikyathukalira erisuba-subana. Okwa buthuku ng’obo, Yehova iniakendi thuwathikya athi? (Soma Esyonyimbo 136:23.) Akendi thuwathirira omo maboko wiwe, iniathuhangania lyolho-lyolho, n’erithuwathikya erisuba-subana. (Esy. 28:9; 94:18) Ngoku thukaghasirawa: Eriminya ngoku mughulhu wosi thwangana yikethera obuwathikya bwa Nyamuhanga kikendi leka ithw’ibuka ngoku thwabiritsumulhwa omo nzira ibiri. Ey’erimbere, thuwithe omwanya w’obusaghiro owatheghibirwe ndeke nomuthwangabya ithwikere hayi. Eyakabiri, Thatha wethu w’elhubulha ow’olhwanzo athutsomene kutsibu.

EKIKALEKA OLHWANZO LHWA NYAMUHANGA OLHUTHYUSA ILHWATHUHA ERISIKA

17. Busana n’olhwanzo lhwa Nyamuhanga olhuthyusa, ni yikethera lyahi eryo thwangabya nalyo? (Esyonyimbo 33:18-22)

17 Ngoku thwabirilhangira, omughulhu thukabana ebitsibu, ithwangana yikethera ngoku Yehova akendi yira eky’akathukolera omw’ithuha obuwathikya obwa thukayithagha eribya ithune bathaleghulha. (2 Kor. 4:7-9) Omuminyereri Yeremia mwabugha athi: ‘Obubuya [olhwanzo olhuthyusa] bwa Yehova bwalekire ithuthaheribwa, kusangwa erighanyira liwe siriryumbaya.’ (Eki. 3:22) Thwangana yikethera ngoku Yehova akendi lholha embere erithukangania olhwanzo olhuthyusa kundi ngoku omuhandiki w’esyonyimbo akathukakasaya, “Omwami Mukulhu akatheghaya abakamubaha, kandi abakahira amaha oko bubuya bwiwe obw’olhwanzo.”​—Soma Esyonyimbo 33:18-22.

18-19. (a) Thwanzire ithwabya ithun’ibukireki? (b) Thukendi syakania okuki omo mwatsi owakakwamako?

18 Thwanzire ithwabya ithun’ibukireki? Thuthe thwatsuka erikolera Yehova, muthwakanganibwa olhwanzo olho Nyamuhanga akakanganaya abandu bosi. Aliwe, ithwe ng’abaramya biwe thukaghasirawa n’omwa lhwanzo lhwiwe olhuthyusa. Busana n’olhwanzo olho, Yehova akathubuya-buya omwa maboko wiwe w’obutheya. Mughulhu wosi akendi thuthunda okw’iyo kandi akendi berererya ekighendererwa kiwe busana nethu. Anzire ithwasingura! (Esy. 46:1, 2, 7) Neryo, mbulha thwamabana kitsibuki, Yehova akendi thuha akaghalha ako thukayithagha nuku thubye ithune bathaleghulha.

19 Thwamabirilhangira ngoku Yehova akakanganaya abaghombe biwe b’olhwanzo olhuthyusa. Kuthya, anzire nethu ithwakangania olhwanzo olho owundi busana n’owundi. Ekyo thwanga kikolha thuthi? Omwatsi owakakwamako akendi syakania okwa mwatsi mukulhu oyu.

OLHWIMBO 136 ‘Erihembwa Ndeke na Yehova’

^ enu. 5 Olhwanzo olhuthyusa niki? Ni bahi abo Yehova akakanganaya olhwanzo olhuthyusa, kandi abo akakanganayalho bakaghasirawa bathi mulho? Eby’erisubirya okwa bibulyo ebi bikendi kanibwako omo mwatsi w’erimbere okw’eyibiri eyikakanaya okwa mubere mukulhu oyu.

^ enu. 4 N’awandi masako akakanaya okwa bunene bw’olhwanzo lhwa Yehova olhuthyusa.​—Lebaya Nehemia 13:22; Esyonyimbo 69:13; Isaya 63:7; na Ekiriro 3:32.

^ enu. 54 ERISOBORERA EBISASANI: Yehova akakanganaya abandu bosi b’olhwanzo, imwamune n’abaghombe biwe. Ehisasani ehiri ahighulhu oko bandu hikakanganaya esyonzira ndebe esyo Nyamuhanga akakanganirayamo olhwanzo. Ekikulhu kutsibu k’akaghisa k’erighasirwa omo ndegheka y’endongolya.

^ enu. 62 ERISOBORERA EBISASANI: Abakabya baghombe ba Yehova n’erikirirya omo ndegheka y’endongolya, Yehova akabathwalha omo nzira y’embaghane. Eryongera oko lhwanzo olho Nyamuhanga akakanganaya abandu bosi, abaghombe ba Yehova bakaghasirawa omo lhwanzo lhwiwe olhuthyusa. Eby’erileberyako binakanganibwe omo hisasani.