Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

Ebibulyo Erilhua Omwa Basomi

Ebibulyo Erilhua Omwa Basomi

Ni nzumwa yahi eyiri omwa kihano ekiri omwa Abalawi 19:16 ekikabugha kithi ‘siwusyehangana okw’ithisya’ owundi mundu, kandi yanga thweghesyaki?

Yehova mwabwira Abaisraeli athi babye bandu babuyirire. Eribawathikya eribya babuyirire, mwababwira athi: ‘Siwusyeghenda-ghenda eyi n’eyi omwakathi-kathi k’abandu bawu ng’omutsongeri; kutse siwusyehangana okw’ithisya omusasi wa mulikyenyu. Ingye indi Mwami Mukulhu.’​—Law. 19:2, 16.

Ebinywe ‘siwusyehangana’ mubyahindulhwa ndeke ngoku bine omwa masako w’Ekihebrania aw’erimbere, aliwe bikamanyisayaki? Ekitabu ky’Abayuda kikabugha okwa Balawi kithi: “Akatsweka aka ak’omulhondo oyu . . . ikakalire eriyitheghererya busana n’erithendiminya ekyo akasimo k’Ekihebrania [akali hano] kakamanyisaya, erikathwalha ngoku kane kakabugha kathi ‘isiwahangana okwa, ahali, hakuhi.’”

Abandi basomi bakahambanaya ebinywe ebi n’omulhondo 15, owakabugha athi: “Siwusyekolha ebithathunganene omw’itswera. Siwusyesombolha mundu mwera, kutse erisikya omundu w’amaaka; nikwa wasyatswera mulikyenyu omo lithunganene.” (Law. 19:15) Neryo, ekihano ekiri omwa mulhondo 16 eky’erithendi “hangana” okwa mundu kikamanyisaya kithi abandu ba Nyamuhanga sibabya b’erihuthalya oyobakakolha nayu omwa by’ekoti, eby’esuburu, kutse eby’amaka n’erihengemya emyatsi busana n’eriyighasira. Ni kwenene, sithutholere thukakolha ebindu ebi, aliwe hane eyindi nzira ey’eriyitheghereryamo ebiri omwa mulhondo 16.

Lebaya ebinywe ebikatsuka eby’omulhondo oyo. Nyamuhanga akabwira abandu biwe athi isibabya batsongeri kutse bahangiriri. Wibuke ngoku erihangirira ni ry’akabi kutsibu kwilhaba olhuthongo buyira, nomwakine indi olhuthongo ng’olhu nalhu lhwangana lhwiririra mw’ebitsibu. (Emi. 10:19; Omu. 10:12-14; 1 Tim. 5:11-15; Yak. 3:6) Mughulhu mungyi, omuhangiriri akatsandaya okwa mundu kw’erina. Omuhangiriri angana bugha okwa wundi kw’amabehi, nomukyangabya ikyangana hira engebe y’omundu oyo y’omw’akabi. Wibuke ngoku abahangiriri mubathulha oku Naboti kw’amabehi, kyamaleka in’ithibwa omwa mabwe isyaliko lhubanza. (1 Bam. 21:8-13) Neryo omuhangiriri iniangana hangana erithisya owundi mundu, ngoku kiri omwa kitsweka kyakabiri ky’ekitabu kya Abalawi 19:16.

Eryongera okw’ekyo, erihangirira erikalire lyangana kangania nga wuponire omundu ya bungahi. Omu 1 Yoane 3:15, hakabugha hathi: “Obuli mundu oyukakwa mulikyabu y’obusu ni mwithi, kandi munasi ko hathe mwithi oyuwithe engebe y’erikotha omwisi wiwe.” Kandi Nyamuhanga abere abiribugha ebiri omwa mulhondo 16 mw’ongerako athi: “Siwusyekwa mughalha wenyu y’obusu omo muthima wawu.”​—Law. 19:17.

Neryo kwesi, ekihano ekithe kya buli kiro ekiri omwa Abalawi 19:16 n’ihabulha likulhu okwa Bakristayo. Thutholere ithwayihighulha okw’ibya n’amalengekania awathatholere oko mundu n’okw’imuhangirira. Omwa bikuhi, ‘thwamahangana’ oko mundu omw’ilighira erithendi mwanza kutse eritsuru bikaleka thukamuhangirira, ikikendi kangania ku thumuponire. Abakristayo batholere ibayihighulira ighuma okw’ekyo.​—Mt. 12:36, 37.