Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ERIYIKANIAKO

Erilighira Yehova Erisondolha Enzira Yaghe

Erilighira Yehova Erisondolha Enzira Yaghe

INGAKINE mulengwa, munasombolha enzira yaghe, omubiiri w’ekihugho ogho natsemera kutsibu. Aliwe Yehova mwanyikokya erikwama eyindi nzira, eribya ng’oyukambwira athi: “Nasyakukangirirya enzira wangalhabamu; nasyakuhana n’erikweghesya.” (Esy. 32:8) Erilighira Yehova erisondolha enzira yaghe kyabirileka ingabana omubiiri w’obunyakirimu owuwene owalhwiririramo emighisa, imwamune n’emyaka 52 eyo naghunza inganemukolera omwa Afirika.

ERILHUA E ENGLAND ERIYA E AFIRIKA

Nabuthawa 1935 e Darlaston, ekitsweka kye England, ekyabyamo amakolero mangyi. Nabere ingahikya myaka ini, ababuthi baghe mubatsuka erigha e Biblia n’Abema ba Yehova. Imunganamatsuka obulengwa, munaligha ekwenene n’eribatizibwa omwa 1952 ingane w’emyaka 16.

Okwa buthuku ibwan’obo, mungatsuka erikolera omw’ikolero linene erikahulhukaya ebyuma by’erikolesya n’ebyuma by’esyomatoka. Munatsuka erithendekwa ng’omuhandiki w’ekampuni, omubiiri ogho natsemera kutsibu.

Munathunga erithwamu likulhu omulebererya oyukabalhama akambwira athi ngatsuke eribya ingasondolha Erigha ly’Ekitabu ery’Ekithunga ery’ahakathi-kathi k’ewiki ery’omwa kithunga ky’ewethu e Willenhall. Aliwe erithwamu eryo mulyanyikalira. Okwa buthuku obo, nabya ingahindanira omwa bithunga bibiri. Ahakathi-kathi k’ewiki iningahindanira omwa kithunga ky’ahakuhi n’aho ngakolera e Bromsgrove, esyokilomita nga 32 erilhua eka. N’okwa wikendi iningasuba eyiri ababuthi baghe, ingahindanira omwa kithunga kye Willenhall.

Erianza erisighika ekithunga kya Yehova, munaligha erisaba ly’omulebererya oyo, nomwakine indi ekyo mukyamanyisya kithi ngaleke omubiiri waghe ogho nabya nganzire kutsibu. Erilighira Yehova erisondolha enzira yaghe okwa buthuku obo mukyanyikyungulira olhukyo lhw’engebe eyo ngathe ngathayikubya bwomo.

Ingane muhindanira omwa kithunga kye Bromsgrove, munabana mwali wethu mubuyanga, oyuwanzire eby’obunyakirimu oyukahulhawamo Anne. Munamuherukya omwa 1957, kandi ithwe bosi haghuma thwabiritsemera olhusunzo lhw’obutemburi bw’omughulhu wosi, obutemburi bw’embaghane, omubiiri w’eribalhama, n’erikolera okwa Beteli. Anne abirinyilethera etseme omwa ngebe yaghe yosi.

Omwa 1966 muthwatsema kutsibu thukabya omwa klasi eya 42 eye Gilead. Muthwathumwa e Malawi, ekihugho ky’omwa Afirika ekyasibwe ng’ekiri mw’abandu abawithe olhukeri kandi abak’angirira abandu. Sithwabya thwasi thuthi thukendi ghunzayo buthuku buke.

ERIKOLERA E MALAWI OMWA MIBERE EYIKALIRE

Ematoka ye Kaiser Jeep eyathwakolesaya e Malawi omwa mubiiri w’eribalhama

Thwahika e Malawi 1 Okwakabiri, 1967. Thwabere thwabirighunza okwezi kughuma ithunemw’igha omubughe, muthwatsuka omubiiri w’obulebererya bwe disitrikiti. Ithukafugha ematoka yethu e Kaiser Jeep eyo abandu babya bakalengekania bathi yangana lhaba ehosi-hosi, nibya n’omwa syonyusi. Aliwe nomubanabya bakalengekania bathya ithukathoka erilhaba omwa lhusi olhuli mw’amaghetse make kutsibu lhusa. Ihakanayira ithw’ikalha omwa nyumba y’obunyatsi eyikayithagha erihira ethundubale omw’isi sy’olhuthwe omwa buthuku bw’embulha. Muthwabya omwa maghaniryo thukatsuka omubiiri w’obumisyonare, aliwe muthwanzagho!

Omo Kwakani, munaminya kuthukayabana ebitsibu erilhua okwa gavumente. Munowa prezidenti we Malawi ya Dr. Hastings Banda akakanirya okwa rediyo. Mwabugha athi Abema ba Yehova sibaliliha emisolho kandi athi bak’ingirira eby’ekipolitiki. Okwenene kuli kuthi, ayo abya mabehi. Ithwe bosi muthwaminya ngoku eki ni busana n’ithwe erithendibya na lhuhandi, kutsibu-tsibu ithwe erighana erighulha esyokadi sy’ebyama by’ekipolitiki.

Omo Kwomwenda, muthwasoma omwa lhupapura lhw’amakuru ngoku prezidenti abirihangirira balikyethu athi bakaletha ebitsibu by’ehosi-hosi. Omwa lhuhindano lhw’eby’ekipolitiki mwaranga athi egavumente yiwe yikendi kolha omwa byalhuba erihamya okwa ky’erimania emibiiri y’Abema ba Yehova. Erimanibwa eri mulyabya biro 20 Okwerikumi, 1967. Buthuku buke enyuma waho, abapolisi n’ab’emigresyoni mubasa okwa kyaghanda ky’omuthahulha n’erikikinga n’erisubya abamisyonare b’ewabu.

Thukabohwa n’erilhusibwa e Malawi omwa 1967 n’abandi bamisyonare ya Jack na Linda Johansson

Enyuma w’ebiro bisathu ithune omwa ngomo, mubathuthwalha omwa kihugho ekiri ahisi sy’obusondoli bwe Britain​—Mauritius. Aliwe ab’obuthoki abe Mauritius mubathathulighira eribyayo ng’abamisyonare. Neryo muthwathumwa e Rhodesia (lino ni Zimbabwe). Thwabere thwahikayo muthwanguha omwa ofisi eyirimo owe migresyoni oyutsurumire oyuwaghana athi thuleke eringira omwa kihugho ekyo, mwabugha athi: “Balyabathibithako e Malawi. Mubakabaghana e Mauritius, neryo mukasa eno kundi mukalengekanaya muthi ye kikendi thokekana.” Anne mwatsuka erilira. Mukyalhangirika nga sihali n’oyuthwanzire! Okwa ndambi eyo munanza eribikyako n’eriyisubira ewethu e England. Erighunzerera, ab’emigresyoni mubathulighira eriyakesya okwa kyaghanda ky’omuthahulha nuku engyakya thwasyasa okwa ofisi yabu ngulhu. Muthwalhuha kutsibu, aliwe muthwalholha embere erisigha emyatsi omwa byalha bya Yehova. Erithungyi eryakwamako, isithuyitsulirye muthwalighirwa eribya omwa Zimbabwe ng’abagheni. Sinendisy’ibirirwa ngoku nayowa ekiro ekyo​—munaligha ngoku Yehova anemusondolha enzira yethu.

OLHUSUNZO LHUHYAKA​—ERIKOLERA E MALAWI ITHUNE E ZIMBABWE

Ingane na Anne okwa Beteli kwe Zimbabwe, 1968

Okwa kyaghanda ky’omuthahulha kye Zimbabwe, munakolera omwa Dipatimente y’Omubiiri, erikolera balikyethu be Malawi ne Mozambique. Balikyethu be Malawi babya ibanemwendereribwa kutsibu. Omwa mubiiri waghe, mwabya erihindulha esyoripoti sy’erithumira abalebererya b’omuthimbo abe Malawi. Erigholho lighuma ibwabirira ingakinakolha, munalira ingalengekania okw’inubibwa erya balikyethu babya bakalhabamo. * Nomwabine, obuthaleghulha bwabu, erikirirya, n’eriyiyinia lyabu mubyanyihimba.​—2 Kor. 6:4, 5.

Muthwakolha ekyosi-kyosi ekya thwanga thoka eriha balikyethu abasighalha e Malawi n’ababya ibabirithibitha e Mozambique bakasagha erinubibwa b’ebyalya by’obunyakirimu. Abahinduli b’omubughe we Chichewa, omubughe owakabughawa kutsibu e Malawi mubayikalha okwa ririma linene lya mughalha wethu e Zimbabwe. Omwa lhukeri mwabahimbira ah’erikalha ne ofisi. Aho mubalholha embere n’omubiiri wabu mukulhu w’erihindulha ebitabu ebiseghemere okwa Biblia.

Muthwahiraho endegheka y’abalebererya be Malawi eribya bakahindana obuli mwaka okwa lhuhindano lhwe disitrikiti olhwe Chichewa e Zimbabwe. Eyo ibakahebawa emikania y’olhuhindano. Ibakabya bakasuba e Malawi, ibakalengaho ngoku bangathoka eribwira balikyabu okwa bya balyigha. Buthuku bughuma, abalebererya abathubaha abo babere bakabungira e Zimbabwe, muthwathoka eribatheghekanirya Esukuru ey’Omubiiri w’Obwami busana n’eribahimba.

Ingalhabya omukania omwa Chichewa okwa lhuhindano lhunene lhwe Chichewa/​Shona e Zimbabwe

Omwa Kwakabiri 1975, munabungira Abema be Malawi ababya ibabirithibitha omwa syokampu mwe Mozambique. Balikyethu aba babya ibanemughenda-ghendania n’ekithunga kya Yehova, imwamune n’erighendera okwa busondoli buhyaka obw’eribya n’akathunga k’abasyakulhu. Abasyakulhu bahyaka babya ibabirihiraho emitheghekere mingyi ey’emibiiri y’obunyakirimu, ekyo mo mwabya erilhabya emikania, erikania okwa lisako ly’ekiro n’Akaleberyo, nibya n’emihindano minene-minene. Babya ibabiritheghekania esyokampu ng’esyodipatimente sy’olhuhindano lhunene, omuli ey’obuyonzo, ey’erighaba ebyalya, n’ey’obutheya. Busana n’obuwathikya bwa Yehova, balikyethu abathaleghulha abo babya ibabirikolha bingyi, kandi ekyo mukyanyihimba kutsibu.

Okw’ihwererera ly’emyaka ya 1970, balikyethu be Malawi mubabya ahisi sy’obusondoli bw’ekyaghanda kye Zambia. Nomubyanabya bithya, balikyethu be Malawi ibakabya ibane okwa muthima waghe kandi iningabya inganemubahira omwa misabe yaghe, n’abandi bangyi mubakolha ekyo. Ingye ng’omughuma w’okwa Komiti y’Ekyaghanda ky’Omuthahulha kye Zimbabwe, ininganabanangana n’abathumwa erilhua okwa kyaghanda kikulhu ky’ekihugho kyosi, haghuma n’abaghalha bethu ab’esyongwamirwa erilhua e Malawi, South Africa, ne Zambia. Obuli eribanangana, ithukabulhaya ekibulyo kighumerere thuthi, “Ni bindi byahi ebya thwanga thasyakolera balikyethu be Malawi?”

Obuthuku bwabere bunemulhaba, eriendereribwa mulyakeha. Balikyethu ababya ibabirithibitha babya ibali okw’isuba e Malawi, n’abathathibitha babya ibali okw’ighenda bakabana akaholho kundi babya isibakinubibawa. Ebihugho bya hakuhi mubyalighira abandu ba Yehova erikolha emibiiri yabu n’eribihako olhukako. E Mozambique muyakolha ikyan’ekyo omwa 1991. Aliwe muthwayibulya, ‘Abema ba Yehova e Malawi bakendi syabana obwiranda mughulhu wahi?’

ERISUBA E MALAWI

Erighunzerera eby’ekipolitiki e Malawi mubyahinduka, neryo omwa 1993 egavumente muyalighira Abema ba Yehova erikolha emibiiri yabu. Buthuku buke enyuma waho, munakania n’omumisyonare oyuwanyibulhaya athi, “Wunemwendi suba e Malawi?” Nabya w’emyaka 59, neryo munasubirya indi, “Eyihi, namabirikulha!” Aliwe ekiro ikyan’ekyo muthwabana omwatsi erilhua okwa Kathunga Akakasondolha owakabugha athi thusubeyo.

Thwabya ithwabiryanza olhusunzo lhwethu e Zimbabwe, neryo eri lyabya ithwamu erikalire. Thwabya ithwabirihanda emirihi kandi ithwabiribana abanywani abuwene. Omo lhwanzo, Akathunga Akakasondolha mukabugha kathi sikendi hindulha olhusunzo lhwethu thwamabya isithwanzire. Neryo kyanga thwolhobere erithwamu erikwama enzira yethu n’erisighalha e Zimbabwe. Aliwe ng’ibuka ingalengekania ngoku Abrahamu na Sara basighanaya omuyi wabo owuwene omo myaka yabu y’obukulhu busana n’erikwama obusondoli bwa Yehova.​—Enz. 12:1-5.

Muthwathwamu erighendera okwa busondoli bwa Yehova, neryo 1 Okwakabiri, 1995 muthwasuba e Malawi, ebiro by’okwezi ebyonyine-nyine ebya thwahikiramo e Malawi omurundi w’erimbere. Ekomiti y’Ekyaghanda muyahirwaho, okwabya ingye n’abandi baghalha bethu babiri, neryo muthwatsukiraho erisuba-subania emibiiri y’Abema ba Yehova.

YEHOVA YUKALEKA IYALHASA

Ka ni mughisa erilhangira ngoku Yehova akaleka omubiiri inialhuaho iniakulha-kulhana! Omughanzo w’abathuliri mwalhuaho iniongera erilhua oku 30,000 omwa 1993 erilhaba omu 42,000 omwa 1998. * Akathunga Akakasondolha mukahamya okwa mitheghekere y’erithunga ekyaghanda ky’omuthahulha ekihyaka busana n’obuyithawa bungyi omwa mubiiri w’erithulira. Muthwaghulha eririma ery’esyohika 30 e Lilongwe, kandi munasombolhwa erikolha okwa komiti y’eby’obuhimbe.

Mughalha wethu Guy Pierce ow’okwa Kathunga Akakasondolha mwalhabya omukania w’erihayo ekyaghanda kihyaka omwa Okwakathano 2001. Abema abalhabire okwa ngumi ibiri mubahindana, kandi abangyi b’okw’ibo ibawithe emyaka eyilhabire oku 40 ibanabatizibirwe. Balikyethu abathaleghulha aba babya ibabirighumira ebitsibu ebikalire ahabw’emyaka omubiiri wethu ak’imanibwa. Babya banakwa kinyamubiri aliwe ini bagaga bunyakirimu. Kandi mubatsema bakarambura e Beteli yabu mbyaka. Ehosi eyo babya bakalhaba ibakabya ibanemwimba esyonyimbo sy’Obwami omwa myimbire ye Afirika, neryo e Beteli iyikabya iyinemubughirana, ekyaleka omukonga wosi ikyabya kindu ekyuwene kutsibu ekya nabirithayilhangirira. Bwabya bwema obulhangirikire obukakanganaya ngoku Yehova akatsumulha ndeke abakaghumira ebitsibu buthaleghulha.

Obuhimbe bw’ekyaghanda ky’omuthahulha bwabere bwahwa, munatsema ingatsuka erithunga esyonzunzo sy’erihayo Ebisenge by’Obwami oku Yehova. Ebithunga bye Malawi mubyaghasirwa omwa ndegheka y’eryongera erihimba Ebisenge bw’Obwami n’omwa myanya eyirimo obunakwa. Kera, ebindi bithunga ibakahindanira omwa bibbanda ebihimbire omwa mithi y’emiritusi. Ibakahirako obunyatsi n’erihiramo ebithumbi ebikolirwe omwa budongo. Neryo n’omuhwa munene, balikyethu mubabumba amatafali n’erihisyagho kandi mubahimba mw’emyanya y’erihindaniramu eyuwene. Aliwe balikyethu mubanza esyofomu, kundi ngoku kikanabughawa, Okwa fomu wangana segherera owundi mundu!

Kandi nabiritsema erilhangira ngoku Yehova akawathikaya abandu erikulha-kulhana bunyakirimu. Kutsibu-tsibu, baghalha bethu abalere Abaafirika mubanyitsemesya bakabya ibanayitheghekire eriyihayo eriwathikya n’erilhuaho ibigha bingyi omw’ithendeka ly’ekithunga. Mubahebwa esyongwamirwa nyingyi okwa Beteli n’omwa kithunga. Ebithunga mubyongera erighuma bikahebwa abalebererya b’omuthimbo abahyaka ab’ewabu, abangyi omw’ibo babya ibanathahirye. Abathahenie aba mubathwamu erikolera Yehova ya bingyi omw’iyithalya okwa tseme y’eributha abaana, nomwakine indi habya ihane akahathikano erilhua okwa bandi bandu nibya n’abahughu babu.

ERITSEMERA ERITHWAMU LYAGHE

Ingane na Anne okwa Beteli kwe Britain

Enyuma w’emyaka 52 omwa Afirika, munabana ebitsibu by’amaghalha. Akathunga Akakasondolha mukahamya okw’isaba ly’Ekomiti y’Ekyaghanda ky’Omuthahulha ery’erithusubya e Britain. Muthwayiponera erisighania olhusunzo lhwethu olhwa thwanzire, aliwe e Beteli ye Britain yinemuthutsomana ndeke omo myaka yethu y’obukulhu.

Nabiriligha ngoku erilighira Yehova erisondolha enzira yaghe lyabiribya iry’erithwamu eryuwene kutsibu erya nabirithakolha omwa ngebe. Ku nayikethera obuminya bwaghe, nindi yuwasi omubiiri waghe w’ekihugho ng’anganyikolirye hayi. Eritsuka kera, Yehova abya inianasi ebya ngayithagha ‘erithunganania esyonzira syaghe.’ (Emi. 3:5, 6) Ingakine mulhwana, munatsema erigha bingyi okw’ikolera omwa kampuni nene. Aliwe, ekithunga kya Yehova eky’ekihugho kyosi kyabirimba omubiiri owabiriongera erinyitsemesya kutsibu. Okw’ingye, erikolera Yehova lyabirilholha embere erinyiha engebe eyiwithe ekighendererwa!

^ Ebihambire okwa mibiiri y’ekiteokrasi eye Malawi bine omwa Yearbook ey’Abema ba Yehova eya 1999 olhup. 148-223.

^ Lino e Malawi yiri abathuliri abalhabire omu 100,000.