Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

Ni kikulhu erisangwa mwakania ndeke oko myatsi

Ow’okw’iwe Amabya Inialhwere Obulhwere Obuthelhama

Ow’okw’iwe Amabya Inialhwere Obulhwere Obuthelhama

DOREEN mwakukubalha omughulhu mwira wiwe, Wesley, ow’emyaka 54 misa, abanawa mw’ekindu kinene ekibimbire okwa bwongo. * Abadokita mubabugha bathi awithe mezi make buyira iniaholha. Doreen akabugha athi, “Munabulha n’ekiriho. Ahabw’amayenga nga wanayo obulengekania bwaghe mubwabya ibunathere. Munayowa ebyo nga biri okwa wundi, butsira okw’ithwe. Mukyanyiwamu-buuwe.”

Eky’obulighe, ebyabya oku Doreen binemubya n’okwa bandi bangyi. Obulhwere obuthelhama ng’obo bwangana hika okwa mundu wosi-wosi endambi-ni-ndambi. Aliwe ekibuya, abangyi banemuyihayo erithwanira oyuwabiribanwa mw’obulhwere obuthelhama. Aliwe erithwanira omulhwere ng’oyo si mubiiri mwolho. Ab’okwa mulhwere banga kolhaki erithoka erihumulikania n’eritsomana omulhwere wabu? Abakathwanira nabu banga ghumira bathi eriyowa eryo bakabya nalyo omwa buthwanire? Olhuholho lhukabya lhukaseghera hakuhi, eby’eriminya ni byahi? Aliwe erimbere, thuthatsuka erikania okwa kikaleka erithwanira ow’obulhwere obuthelhama ikyabya isikyolho munabwire.

EKITSIBU EKIRIHO MUNABWIRE

Eriholha hathya sirikiri nga kera. Myaka 100 enyuma kutse mingyi okwaho, nibya n’omwa bihugho ebikulha-kulene, emyaka eyo abandu babya bakaholerako yabya ahisi. Abandu ibakaholha busana n’amalhwere awakasighalira, n’esyo aksidenti. Amasipatara ini make, neryo abandu banene ibakathwanirirawa eka.

Munabwire, engulha-kulhana omwa by’emithambirire yabiriwathikya abadokita erithoka erirwanisya amalhwere n’erithasyasegherya engebe y’ahambere. Obulhwere obwangan’ithire omundu ya lhuba kera, hathya bwangana mwitha enyuma w’emyaka nga mirebe. Aliwe ekyo sikirimanyisaya kithi amalhama. Mughulhu munene omundu akanalhwalha, iniahenyenguka erihika okw’ibya isyanga yikolera kindu. Erithwanira omundu ng’oyo likalire kandi likayithagha bindu bingyi.

Hathya, kutsibu-tsibu abandu bakaholera okwa sipatara, butsira eka. Abandu bangyi sibasi omundu ng’akatsuka athi akaholha, n’abandi sibali bathalhangira omundu inianemuholha. Neryo obuba bw’ebiri g’ebyo, ibwangana leka abandi ibabulha nga bakoleki erithwanira oyulhwere kutsibu. Ni kyahi ekyanga wathikya?

MUTHEGHEKE LHUBA

Ngoku thulyowa ebya Doreen, abandu bangyi bakanabulha eky’erihikako ow’okw’ibo amabanika mw’obulhwere obukalire kutsibu. Omwa buthuku bw’eriyibulha-bulha obu, n’obulighe, ni kyahi ekyanga kuwathikya eriyitheghekera ebikendi kwamako? Omughombe mulebe wa Nyamuhanga mwasaba athi: “Wuthukangiriraye ngoku ebiro byethu biri bike.” (Esyonyimbo 90:12) Kuthya, nawu, saba Yehova Nyamuhanga erikukangania ‘ebiro byawu ko biri bike’ nuku wanga thoka erikolesya ndeke obuthuku obukisighereyo.

Ekyo kikayithagha erithegheka ndeke. Omulhwere wawu amabya iniakinawithe amani w’eribugha, kandi iniananzire erikania okwa kya wangamubulya, kyuwene erimubulya ng’anzire erisombolha ndi oyukendi muthwiramu okwa myatsi omughulhu athakithoka eribugha. Kyuwene erikanirania ndeke n’omulhwere, erimubulya ng’ananzire eby’erimukolesya kw’emithambirire ey’erihambirira engebe yiwe, erilekwa okwa sipatara, kutse eyindi mithambirire yosi-yosi. Ekyo ikikendi wathikya okw’ithendi yitheghererangania eryangabyaho, kandi ikyangana wathikya ab’okwa mulhwere abakakakawa erimuthwiramu abangayowa nga bali kw’olhubanza. Erisangwa mwaminya amalengekania w’omulhwere kikawathikaya abathwaniri eritsomana omulhwere. E Biblia yikabugha yithi, “Ahathe amahano, eriyisunza likakwa obulighe.”​—Emisyo 15:22.

NGOKU WANGA WATHIKYA

Kutsibu-tsibu, omubiiri w’omuthwaniri ly’erihumulikania omulhwere. Omundu oyukayaholha atholere iniakakasibwa ngoku mumwanzire kandi mune haghuma nayu. Ekyo kyanga kolhwa kithi? Omulhwere iwangana musomera emyatsi omwa bitabu ebyanzire kutse erimwimbira esyonyimbo esikahimba kandi esikamutsemesaya. Abalhwere abandi abangyi kikana bahumulikanaya ow’okw’ibo amabahamba okwa byalha n’eribakanirya omwa bwolho-bwolho.

Kyuwene erisoborera omulhwere oyuwamasyamulebya nga nindi. Omwatsi mughuma akabugha athi: “Eriowa ly’erikakwa linyuma okwa mundu. Omulhwere anganabya ng’aghotsere kwesi inian’owire ndeke obuli kindu, neryo kwesi isiwabugha ekya wuthanzire ak’owa.”

Kyamathokekana, saba haghuma nayu. E Biblia yikathubwira yithi, mughulhu mughuma, omukwenda Paulo n’abandi abo abya nabu mubanabya omwa butsibu obukalire, ibasaghire bathi bangana holha. Wunasi nga mubasaba buwathikyaki? Paulo mwalemba-lemba banywani biwe athi: ‘Muthuwathikaye omw’isaba lyenyu.’ (2 Abanya Korinto 1:8-11) Omusabe owakalhua okwa muthima omwa buthuku bw’obulighe bunene n’omwa bulhwere ni w’omughaso munene.

LIGHA EKIRIHO

Omundu wawu eriholha kikalhumaya omuthima. Olhuholho lhukatsandalikanaya engebe. Muthuthahangikwa ithuli b’erisyaholha. (Abanya Roma 5:12) Ky’ekikaleka Ekinywe kya Nyamuhanga ikyabugha kithi olhuholho ni “nzighu.” (1 Abanya Korinto 15:26) Neryo kwesi omundu amabya ngasyathanza erikania okwa ky’eribugha indi omundu wiwe akendi holha, wutholere iwamuyitheghererya, kandi sikibi eriyowa athya.

Aliwe ekyo kine aho, erisangwa mwalengekania okwa kyangabya, kyangana wathikya abandi ab’eka erithekana n’eritsomana ebitholere ebya banga thoka erikolha. Ebindi obundu ebyanga kolhwa bine omwa kasanduku “ Esyoyenga sy’Erighunzerera esy’Eribyaho.” Aliwe sibugha ambu ku bikanabya bithya okwa buli mulhwere, kutse nibya erikwamangana bithya. Aliriryo abalhwere bangyi bakabya ibabirihikwa kw’ebighuma bya kubyo.

Omundu wawu akabya amabiriholha, ikyanganabya kya menge eritherera omunywani oyuwabiriyilhagha eriwathikya. Ikyangan’uwana erighumya abathwaniri ngoku oyuwamaholha amabirilhuhuka okwa kitsibu eky’alhuemu kandi ngoku syakiri kw’eriaghalhwa lyosi-lyosi. Omwa lhwanzo, Omuhangiki w’abandu akathubwira athi “abaholi sibasiki.”​—Omugambuli 9:5.

OMUTHWANIRI MUKULHU

Thutholere ithw’igha erithendighana obuwathikya

Ni kikulhu eriyikethera Nyamuhanga​—butsira omwa buthuku bw’obulhwere bw’omundu lisa, aliwe n’omwa bulighe omundu abiriholha. Nyamuhanga iniangana kuwathikya erilhabira omwa binywe by’erihumulikania ebya bandi bakakubwira. Doreen akabugha athi “munalengaho erithendi ghana obuwathikya bw’omundi wosi-wosi. Obuwathikya mubwabya bunene kutsibu. Ingye na mwira waghe muthwalhangira ndeke-ndeke ngoku erilhabira omw’ekyo, Yehova anemubugha nethu athi, ‘Ngane hano haghuma nenyu, busana n’eribawathikya erilhaba omw’eki.’ Ekyo singendi syakibirirwa.”

Ni kwenene, Yehova Nyamuhanga ya Muthwaniri wethu mukulhu. Iyo ng’Omuhangiki wethu, akayitheghereraya obulhumi n’obulighe obwa thukabyamu. Akabya inianayitheghekire erithuha obuwathikya n’erithughumya omwa nzira eyanga leka ithwasika. Kandi ekikatsemesaya kutsibu, abirilhaghanisya athi akayaghunza h’olhuholho n’erilhubukya esyobbiliyoni sy’ababiriholha abali omwa malengekania wiwe. (Yoane 5:28, 29; Eribisulirwa 21:3, 4) Okwa buthuku obo, abosi bakendi syabugha ebinywe bya Paulo bino: “Iwe lhuholho, erikinda lyawu liri hayi kwehi? Iwe lhuholho, eritsimitha lyawu lirihi?”​—1 Abanya Korinto 15:55.

^ enu. 2 Amena abirihindulhwa.