Erilhaghulirya Esyongununu Erilhaghulirya esyongununu ni nzira y’erilhaghulha omuli erikirirya indi esyongununu, okwezi, n’esyopulaneti binawithe ku bikahamba okwa syongebe sy’abandu. Abakakolha ebi bakabugha bathi ah’ebindu ebi bikabya ibiri omwakyanya omundu akabuthwa kikahamba kutsibu okwa ngebe yiwe n’emibere yiwe n’obuthuku bwiwe bw’embere.

Nomwakine indi ebindu ng’ebi bitsukire omwa Babeli eya kera, na munabwire bikinakanyirire. Erikwamana n’erisekulya erya kolhawa omwa 2012 omwa Amerika, omundu mughuma omwa basathu mwabugha athi erilhaghulha eri ni “mulingo w’esayansi,” n’abandu 10 okwa kikumi mubabugha bathi “liseghemere kutsibu okwa sayansi.” Eki nina kwenene? Eyihi. Busana n’esyonzumwa hino.

• Esyopulaneti n’esyongununu sisiwithe amaaka wosi-wosi awakasilhuako awangahamba okwa ngebe y’abandu ngoku abakalhaghulha aba bakabugha.

• Erilhaghulha lyabu likabya iryangana hamba n’okwa mundu wosi-wosi.

• Eribaririra erya bakalhaghulha aba bakakolesaya munabwire liseghemere okwa nyikirirya eya kera ey’eribugha indi esyopulanet sikathimba okwa kihugho. Aliwe, esyopulaneti sikathimba okwa lyuba.

• Ebya balhaghuli muthina-muthina bakabugha oko mundu mughumerere sibirihambana.

• Erilhaghulirya eri likahira abandu b’omwa nguma y’okwa syogurupu 12, kutse ehiminyikalho ehye zodiac erikwamana n’ekiro ky’amabuthwa w’omundu. Busana n’erihinduka erikabya ahabw’emyaka mingyi erya aho ekihugho kiri omwa kyanya, ebiro ebikahambanibawa n’ehiminyikalho ehi sibirithasya hambana n’ebikutho-bikutho by’esyongununu ebyaleka akaminyikalho ke zodiac ikahebwa erina eryo.

Kikabughawa indi ehiminyikalho ehi hikanaleka iwaminya emibere y’omundu. Okwenene kuli kuthi, abandu ababuthawa okwa kiro kighumerera sibalibya n’emibere eyisosene; ekiro omundu abuthawamo sikiwithe ngoku kikahamba okwa mibere y’omundu oyo. Omwakanya k’erithwalha omundu ngoku ali, ebya abakalhaghulha bakabugha bikaseghemera okwa mibere yiwe n’ebya bakalengekanaya. Mbwino eri silhangira omundu ngoku athe?

Eritsuka kera, abandu babiribya ibane mughenda okwa balhaghuli. Abandi ibakanalhaghulha erikwamana n’eby’enda eby’ebisoro kutse eby’omundu kutse erikwamana n’emibere engoko-lhome yikasokongolera mw’enguma. N’abandi ibakanalhaghulha erikwamana n’amajani kw’amabya omwa kikopo kutse esyonganza sy’ekawa. Munabwire bakakolesaya esyokarata, ehipira hy’ekiyo, akadaisi k’eludo, n’ebindi-n’ebindi ebikakolesibawa “eriminya” ebikendi syabya okwa mundu. Erilhaghulha nina nzira eyitholere ey’eriminyiramu ebikendi syabya? Eyihi, si yitholere. Thuthakighaniryako.

Thukanaye okwa nzumwa y’erilighirana. Esyonzira muthina-muthina esy’obulhaghu sikanaghana erilighirana. Nomubanga kolesya enzira ngumerera, ebya balyabugha sibyesosana. Ng’eky’erileberyako, omundu amabulya abalhaghuli babiri ekibulyo kighumerera ekihambire okw’iminya ebikendi syabya omw’ikolesya esyokarata ngumerera, eby’erisubirya ibitholere ibyasosana. Aliwe mughulhu mungyi ku bithibya bithya.

Esyonzira esya balhaghuli aba bakakolesaya n’ebilhubirirwa byabu byabirithika-thikirwa. Abakahakanisaya bakabugha bathi esyokarata n’ehipira hy’ekiyo bikabya ini bindu buyira ebithekire aho, kandi bathi omulhaghuli akalhaghulha erikwamana n’emibere y’omundu is’ibugha indi amaminyira okwa by’akakolesaya ebyo. Ng’eky’erileberyako, omulhaghuli oyuwasi ndeke akabulhaya ebibulyo ebihambire okwa ngebe y’omundu neryo inialebya n’erihulikirira ndeke ebyanga muwathikya eriminya ebihambire oko mundu oyo. Neryo iniabya ng’alhue inianasi ebihambire oko mundu oyo n’emibere yiwe. Bakabya babiriyiketherwa, neryo kyabirileka abandi ibiha okwa bandu kw’esyosente nene.

Erilhaghulirya esyongununu n’erilhaghulha bikabya ng’ebikakanganaya ngoku ebikendi syathubyako omwa buthuku bw’embere byabirisangwa bya theghekwa. Ekyo nina kwenene? E Biblia yikathwibwira yithi thuwithe amaaka w’erisombolha ekya thwanzire erikirirya n’ekya thwanganza erikolha kandi ngoku ebya thukasombolha bikahamba okwa buthuku bwethu bw’embere.​—Yosua 24:15.

Abaramya ba Nyamuhanga banawithe eyindi nzumwa eyangaleka ibaghana eby’erilhaghulirya esyongununu n’eby’erilhaghulha​—Nyamuhanga akaghana emiringo yosi ey’obulhaghu. Omwa Biblia thukabana mw’ebinywe bino: ‘Simusyabanika ko mundu . . . oyukakolha obulhaghu, oyukalhaghuliraya ebithu, kutse omukumu kutse omulhoyi, kutse omusaki, kutse oyukakanaya n’abalimu, n’omukumu, n’oyukabirikira abaholi. Kusangwa omundundi oyukakolha emyatsi eyi ni nye oko Yehova.’ *​—Eryibuka Ebihano 18:10-12.