Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

OMWATSI W’OKWA KIDIPA | EKIHEMBO EKILENGIRE EBYOSI KY’EKYAHI?

Erisondya Ekihembo Ekilengire

Erisondya Ekihembo Ekilengire

Sikyolho eriminya ekihembo eky’onyine-nyine eky’owundi anga tsemera kutsibu. Kundi nibya, omughaso w’ekihembo akasighikira okwa yulyahebawa. Kandi, ekihembo ekyanga tsemesya oyu kyangana ghana eritsemesya olya.

Ng’eky’erileberyako, omunyethu angana yowa athi ekyuma ekiri okwa mulembe ng’esimu kutse etabuleti ky’ekihembo ekilengire. Omundu oyukulire, iyo angana tsemera kutsibu ekihembo ekyanga mw’ibukya ebya kera ebihambire okwa lhughanda lhwabu. Omwa bindi bihanda, okwa balere n’abakulhu, ekihembo ekilengire sy’esyosente, kundi oyukasihebawa anganathwamu erisikolesya ngoku anzire.

Nomwakine indi kikalire eriminya ekihembo ekyanga tsemesya omundu, abangyi banemuyikasa erisondya ekihembo ekyanga tsemesya oyo banzire. Nomwakine indi mughulhu mungyi sikirithokekana eribana ekihembo ng’eki, eriminya esyonzumwa ndebe kyangana thuwathikya erilengaho. Thuthakania okwa nzumwa ini esyangaleka ekihembo ikyatsemesya oyukahebawakyo.

Eby’oyukahebawa anzire. Omulhume e Belfast, omwa Northern Ireland, mwabugha athi akaggali ak’erikolesya omwa malingwatha akabamuha iniane w’emyaka 10 kutse 11 ky’ekihembo ekilengire ebyosi eby’abirithahebwa. Busana naki? “Kundi nabya ngakanzire,” kw’abya abughire athya. Ebinywe ebi bikakanganaya ngoku omundu akatsemera ekihembo kutse eyihi erikwamana n’ekiri okwa muthima wiwe. Busana n’ekyo, tsuka erilengekania okwa mundu oyowukanza erikiha. Lengaho eriminya eby’akathwalha mwa by’omughaso, kundi omundu akanza eby’akalhangira mwa by’omughaso. Ng’eky’erileberyako, abomukaka n’abosukulhu bakalhangira ini ky’omughaso eribya haghuma n’ab’eka yabu. Bakanza ibabya ibanemulholha okwa baana babu n’abitsikulhu babu. Abakulire aba bakalhangira isihali ekihembo ekilengire eritsemera haghuma n’ab’eka yabu.

Erithoka eriminya ebya mundu anzire ly’eribya oyukahulikirira ndeke. E Biblia yikathubwira yithi ‘Thubye abak’owa lhuba, nikwa si thubughe lhuba.’ (Yakobo 1:19) Wukakania n’abanywani bawu kutse abahughu, hulikirira ndeke ebya bakakanaya eriminya ebya banzire n’ebya bathanzire. Neryo ikikendileka iwaminya ekihembo ekya wanga baha ekyanga batsemesya.

Ebiyithawa by’oyukahebawa. Oyukahebawa angana tsemera nibya n’ekihembo ekithe ky’obughuli bunene kyamabya ikikendi berererya ekiyithawa kiwe kirebe. Aliwe wangaminya wuthi ekya mundu mulebe akayithagha?

Ikyangan’olhoba eriminya ekya mundu akayithagha omw’imubulya. Aliwe, abangyi abakaha sibalyanza ekyo, kundi abangyi bakanza ibaha omundu y’ekihembo eky’akayithagha isyayitsuliryekyo. N’ekindi, nomwakine indi abandi bakananza erikania okwa byabanzire n’ebya bathanzire, mughulhu mungyi ibangana ghana eribugha okwa bya bakayithagha.

Busana n’ekyo, wutholere iwaminya ndeke omundu. Mbwino ni mulere, akulire, ni muhuru, ali omwa butheke, obutheke bwathwikire, ni mukwirwa, awithe mubiiri, kutse abirihumulibwa okwa mubiiri? Neryo lebaya nga ni bihembo nga byahi ebyanga berererya ebiyithawa eby’omundu awithe.

Erithoka eriyitheghererya ndeke ebiyithawa by’oyo wukanza eriha, thabulya abandi abali ng’iyo. Ibangana kubwira ebindi biyithawa ebya bandi bangabya isibasi. Ekyo ikyangana leka iwathoka eriha omundi y’ekihembo eky’abandi bathethalengekaniako, ekyanga berererya ekiyithawa kiwe.

Omughulhu w’erihithiryamu. E Biblia yikabugha yithi: ‘Ekinywe omwa mughulhu owuwene—ka ni kibuya!’ (Emisyo 15:23) Eki kikakanganaya ngoku ni kikulhu eriminya omughulhu ow’atholere ow’eribugha. Kwakine kithya n’okwa bya thukakolha. Ngoku ebya thukabugha okwa mughulhu ow’atholere byangana tsemesya kutsibu oyukowabyo, kuthya n’ekihembo ekikahebawa okwa mughulhu ow’atholere ikyangana leka oyukahebawakyo iniatsemera ighuma.

Thalengekania okwa bino: Omunywani akayalunga. Omunyethu akayaghunza esukuru yiwe. Abathahenie bakisigha ibabutha omwana. Okwa mighulhu ng’eyo kwa thukahera abandu b’ebihembo. Abandi bakanathwamu erihandika emighulhu ng’eyi eyikendisyabya omwa mwaka owakasa. Omw’ikolha ekyo, ibangana sangwa bathegheka ekihembo ekitholere erikwamana n’omwatsi owakendibyaho. *

Aliriryo, sibugha indi ekihembo kitholere ikyaghabwa okwa buthuku bw’embaghane busa. Okwa ndambi eyosi-yosi eya thwanga hithiryako ithukendibana etseme eyikalhwiririra omw’ihithya. Aliwe, thunatholere ithwayitheya. Ng’eky’erileberyako, omulhume amaha omukali y’ekihembo isihali enzumwa eyilhangirikire, omukali iniangana lengekania athi ekihembo eki kikakanganaya ngoku omulhume oyu amwanzire. Eki kyamabya isi ky’ekilhue kighendererwa kyawu, ekihembo eki ikyangana leka iniakuyitheghererya nabi kutse imwalhwiririra ebitsibu. Busana n’eki, hane eyindi nzumwa y’omughaso ey’erilengekaniako omw’iha ekihembo—ekighendererwa ky’oyukahithaya.

Ekighendererwa ky’oyukahithaya. Ngoku thwanamalhangira omwa ky’erileberyako, ni kibuya erilebya oyo wukaha ekihembo ng’anemwendi kuyitheghererya nabi. Kuthya, n’oyukaha atholere iniayibulya kwenene nayu ekighendererwa kiwe nga ni kyahi. Nomwakine indi abangyi bakaha ekihembo busana n’ekighendererwa ekyuwene, abangyi bakaha ebihembo omwa buthuku bulebe bw’omwaka kundi bakalhangira abandi bakakolha ekyo. N’abandi bakakolha ekyo ibanawithe amaha w’erisyakolerwa kindu kirebe kutse nabo eribya ibangana hebwa.

Ni kyahi ekya wanga kolha eriha ebihembo n’ekighendererwa ekyuwene? E Biblia yikabugha yithi: “Mukole emyatsi yosi omwa lhwanzo.” (1 Abanya Korinto 16:14) Wamabya iwukaha ekihembo busana n’olhwanzo lhw’okwenene n’eritsomana erya wuwithire eya wukakiha, ekihembo kyawu ikikendyangirirwa n’etseme, kandi nawu iwabana etseme nene eyikalhwiririra omw’ihithya. Wamahithya erilhua okwa muthima, Thatha wethu w’elhubulha nayu akatsema. Omukwenda Paulo mwasima Abakristayo abe Korinto eya kera, omughulhu basangira ibanatsemire omwa mubiiri w’eriwathikya Abakristayo balikyabo abe Yudea. Paulo mwababwira athi: “Nyamuhanga anzire omundu oyukaha n’eriyisyandira.”—2 Abanya Korinto 9:7.

Erilengekania okwa syonzumwa esya thwamabirikaniako esi, kyangana leka ebihembo ebya wukaha ibyatsemesya abandi. Esyonzumwa esi—n’esindi nyingyi—na Nyamuhanga mwasikolesya eriha abandu ekihembo ekilengire ebyosi. Thukakusaba thuthi wulebaye ekihembo ekilengire ebindi ebyosi nga ni kyahi omw’isoma omwatsi owakakwamako.

^ enu. 13 Abandu bangyi bakanaghaba ebihembo okw’ibuka ebiro by’amabuthwa n’okwa biro bikulhu. Aliriryo, emibalha eyi mughulhu mungyi mukabya emirwa eyikathwa emisingyi ye Biblia. Lebaya omwatsi “Abasomi Bethu Bakabulhaya—Mbwino Abakristayo Banatholere ib’Ibuka Ekurismasi?” owali omwa gazeti eno.