Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ERISOMO 6

Ekikaleka Ithwayithagha Erighendera Okwa By’esyongeso

Ekikaleka Ithwayithagha Erighendera Okwa By’esyongeso

EBY’ESYONGESO NIKI?

Abandu abakaghendera okwa by’esyongeso bawithe amalengekania aw’atholere okwa kihikire n’ekithahikire. Ebihano byabu eby’esyongeso sibiseghemere okwa mibere eya balimo lino. Omwakanya k’ekyo, biseghemere okwa misingyi eyighumire eyikakolha ng’eyikasondolha emibere yabu—nibya n’omughulhu abandi bathalhangire.

BUSANA NAKI NI KIKULHU ERIGHENDERA OKWA BY’ESYONGESO?

Abaana bakowa emyatsi mingyi eyithuwene eyihambire okwa by’esyongeso, erilhua okwa bandu abo bakaghenda nabu okwa sukuru, omwa miziki eyo bakahulikirira, kutse omwa syofilimu n’okwa syotivi. Ebindu ng’ebyo byangana leka ibathika-thikira ebya babirikangiriribwa ebihambire okwa kihikire n’ekithahikire.

Kutsibu-tsibu ekyo kikabya omo myaka y’obulengwa. Ekitabu Beyond the Big Talk kikabugha kithi okwa buthuku obo, “bakayithagha eriminya ngoku abandu bangyi bakendi bahirako akahathikano k’erikolha ebindu omwa mibere mirebe nuku abandi babalighe, kandi bakayithagha erigha erikolha ebya banasi ku byabihikire banywani babu nomubangabya isibanzire ekyo.” Omo kwenene, erithendeka litholere iryatsuka bathe bahika omo myaka y’akanyethu kabehi.

NGOKU WANGA KANGIRIRYA ABAANA BAWU ERIGHENDERA OKWA BY’ESYONGESO

Hiraho ebilhaghiro ebihambire okwa by’esyongeso.

OMUSINGYI WE BIBLIA: ‘Abandu bakulhu bakaghesibawa omo myatsi mingyi, ibathoka erisombolha ekibuya n’ekibi.’​—Abaebrania 5:14.

  • Kolesaya ebinywe by’esyongeso. Kanaya okwa mibere eya buli kiro kandi kanganaya embaghane: “Eki kiri mw’okwenene; kirya simuli okwenene.” “Eki ni ky’eriyikethera; kirya siky’eriyikethera.” “Eki ni ky’olhukeri; kirya siky’olhukeri.” Erighunzerera omwana wawu akendi minya ekyuwene ekitholere erikolhwa n’ekithuwene eky’athatholere erikolha.

  • Soborera ekyamaleka iwahiraho ebihano eby’esyongeso. Ng’eky’erileberyako, bulhaya ebibulyo nga bino: Busana naki ni kibuya eribya mw’okwenene? Amabehi akatsandaya athi obunywani? Busana naki eriba siryuwene? Kolesaya amenge eriwathikya omwana wawu eribya n’amalengekania aw’atholere okwa kihikire n’ekithahikire.

  • Hira omuwatho okwa mighisa y’erighendera okwa by’esyongeso ebyuwene. Iwangana bugha wuthi: “Wamabya mw’okwenene, abandi ibakendi kuyikethera” kutse “Wamabya w’olhukeri, abandu ibakendianza erikunywana.”

Lhangira wuthi eka yawu eyosi yikaghendera okwa bihano ebihambire okw’eby’esyongeso ebya wabirihiraho.

OMUSINGYI WE BIBLIA: “Mulhole embere erikangania ekyo muli.”​—2 Abanya Korinto 13:5, NWT.

  • Ebihano byawu ebihambire okwa by’esyongeso bitholere ibyabya kitsweka ky’okwa eka yawu, nuku iwathoka eribugha iwunasikire wuthi:

    • “Omwa famile yethu sithulibiha.”

    • “Sithuli swiraya abandi kutse eribatsurumira.”

    • “Sithuli kolesaya ebinywe by’ebitsumi.”

Omwana wawu akendi lhangira ngoku ebihano ebyo si bilhaghiro buyira aliwe bikaminyikalhaya eka yenyu.

  • Mughulhu wosi mukaniranaye n’omwana wenyu okwa bihano by’esyongeso eby’efamile yenyu. Kolesaya ebikabya buli kiro erikangirirya omwana wawu. Iwangana linganisya ebihano byawu eby’esyongeso n’ebikakanibawako omwa by’emedia kutse okwa sukuru. Bulhaya omwana wawu y’ebibulyo nga bino: “Wangakolireki?” “Efamile yethu yangakikolire yithi?”

Ibya iwunemukamathya ebihano byabu eby’esyongeso.

OMUSINGYI WE BIBLIA: “Mubye n’obunyamuthima-thima obuwene.”​—1 Petero 3:16.

  • Basime busana n’emibere yabu eyuwene. Omwana wawu amakangania emibere ey’esyongeso eyuwene omwa ebyo akakolha, musime kandi musoborere ekyamaleka. Ng’eky’erileberyako, iwangana bugha wuthi: “Muwukakanganaya ku wuli mw’okwenene. Ngakuyisyethera.” Omwana wawu amaligha athi abirikolha ekindu ekithuwene, erilhua okwa muthima musime busana n’eribya mw’okwenene wuthe wamuhengulha.

  • Hengulha omutse wabu mubi. Wathikaya abaana bawu eriligha ebikalhwiririra omwa byabamakolha. Abaana batholere ibaminya ebya balyasobaya kandi ngoku emibere yabu yabirithwa ebihano by’eka yabu. Abandi babuthi sibalyanza eribwira abaana babu ngoku babirikolha nabi kundi sibanzire bakayowa nabi, aliwe erikanirania n’omwana wawu omwa nzira eyi kikendi wathikya omwana wawu eribya n’obunyamuthima-thima obukendi muwathikya erisombolha ekihikire n’ekiwire.