Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ERISOMO 2

Ngoku Wangabya Oyuyikehirye

Ngoku Wangabya Oyuyikehirye

ERIYIKEHYA NIKI?

Abandu abayikehirye bakasikaya abandi. Sibalikolha ebindu omwa miyiheko, kutse sibalilengekanaya bathi ibalhangirwa mw’ab’embaghane. Omwakanya k’ekyo, omundu oyuyikehirye akatsomana ndeke abandi kandi akabya inianayitheghekire erighira okwa bandi.

Okwa bundi buthuku, eriyikehya likanayitheghereribwa nabi indi ni butseke. Omo kwenene, ni kaghalha akakawathikaya abandu eriminya ebisobyo byabu n’eriligha erilemererwa lyabu.

BUSANA NAKI NI KIKULHU ERIYIKEHYA?

  • Eriyikehya likaghumaya obunywani. Ekitabu The Narcis­sism Epidemic kikabugha kithi: “Abandu abayikehirye bakathoka erinywana abandi. Kik’ongerako kithi abandu ng’abo kikab’olhobera erikanirania n’erikolongana n’abandi.”

  • Eriyikehya likendi syaghasira omwana wawu abirikulha. Erigha eribya oyukayikehaya kikendi ghasira omwana wawu lino n’omwa buthuku bw’embere—ng’eky’erileberyako, akasondya omubiiri. Dr. Leonard Sax mwahandika athi: “Kikalire omulere oyuwithe erighundu n’oyuthasi erilemererwa liwe eribana omubiiri. Aliwe omulere oyuwanzire ndeke eriminya bingyi erilhua okwa oyukendi muha omubiiri akabya iniangana bana omubiiri.” a

NGOKU WANGA KANGIRIRYA ABAANA BAWU ERIYIKEHYA

Hira omo mwana wawu mw’omuhwa w’eribya n’amalengekania awatholere.

OMUSINGYI WE BIBLIA: “Omundu amayithendera ng’omundu, kwesi si mundu, iniakayithebaya.”—Abanya Galatia 6:3.

  • Yihighule okw’ibugha eby’amathebo. Ebinywe nga “Ebilhotho byawu byosi byangana bererera” na “Wanganabya ekyosi-kyosi ekya wanzire eribya” byanganabya nga bikahira omwa mundu mw’omuhwa, aliwe mughulhu mungyi sibiribererera omwa ngebe. Abaana bawu ibangana ghasirwa bamahiraho ebilhubirirwa ebya bangana thoka kandi ibakolha kutsibu eribihikako.

  • Omughulhu wukasima omwana wawu, ahulha ekyonyine-nyine. Erithabwira omwana wawu wuthi wukamusima sikyanga muletha mw’omuthima w’eriyikehya. Bugha ekyonyine-nyine.

  • Lhangira wuthi omwana wawu syalikolesaya e emithahulha y’erikanirania ya kutsibu. Mughulhu mungyi, emithahulha y’erikanirania yikakulha-kulhanaya emiyiheko—erikangania ebya wukathoka n’ebya wabirithakolha—ekindu ekiri mbaghane kutsibu okw’iyikehya.

  • Hira omo mwana wawu mw’omuhwa w’eribya oyukanguhirawa erisaba ekighanyiro. Wathikaya omwana wawu erilhangira aho awire n’eribya oyukaligha ekisobyo kiwe.

Muwathikaye abye oyukasima.

OMUSINGYI WE BIBLIA: “Mubye bandu b’ewasingya.”​—Abanya Kolosai 3:15.

  • Erisima ebihangikwa. Abaana batholere ibasima eby’obuhangwa n’eriminya ngoku bikawathikaya okw’ibyaho lyethu. Thukayithagha omuka w’erihumulha, amaghetse w’erinywa, n’ebyalya by’erirya. Kolesaya eby’erileberyako ng’ebi erileka omwana wawu abye n’omubere w’erisima n’eritsemera eby’obuhangwa bibuyanga ebiri omwa kihugho.

  • Erisima abandu. Ibukaya omwana wawu ngoku obuli mundu anawithe ebyo amulengirye omwa nzira ndebe kandi ngoku omwakanya k’erikwa abandi b’erihali habw’ebya basi n’amaaka wabu, angana b’ighirako.

  • Eriha ewasingya. Kangiriraya abaana bawu eribugha bathi “wasingya,” butsira omwa binywe mwa buyira aliwe n’erilhua okwa muthima. Eriha ewasingya kikaleka ithwasighalha ithune abayikehirye.

Kangiriraya abaana bawu ngoku erikolera abandi likaghasa.

OMUSINGYI WE BIBLIA: “Muyikehaye, imukaghanza obuli mundu mo mubuya kwilhaba inywe. Mutheghaye ebindu by’abandi butsira erilhwira ebyawu bisa.”—Abanya Filipi 2:3, 4.

  • Leka omwana wawu akole emibiiri y’eka. Erighana eriha omwana y’emibiiri y’eka, wukabya ng’oyuwamamubwira wuthi, ‘Siwuli okwa lhulengo lhw’erikolha eki!’ Emibiiri y’eka ya yitholere iyatsuka erikolhwa, neryo amasatha iniakwamako. Kanganaya ngoku emibiiri y’eka yikaghasira abandi kandi ngoku abandi bakasima n’erimusikya busana n’eby’alya bakolera.

  • Kanganaya ngoku erikolera abandi ni lhusunzo. Erikolha ekyo ni nzira ngulhu y’eriwathikiryamu omwana eribya oyukulire. Neryo kwesi, hira omo mwana wawu mw’omuhwa w’eriminya abawithe obuyithawa. Kaniranaya nayu okwa ’ebyo angakolha eribawathikya. Sima omwana wawu kandi musighike akakolera abandi.

a Erilhua omwa kitabu The Collapse of Parenting.