Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

OMWATSI W’OKWA KIDIPA | E BIBLIA​—NGOKU YASABUKA

E Biblia Muyasabuka Bakahakanisyayo

E Biblia Muyasabuka Bakahakanisyayo

EKITSIBU: Abanya politiki n’abakulhu bangyi b’edini mubabya n’amalengekania w’eribulirania e Biblia. Mughulhu mungyi ibakathanga abandu eribya ne Biblia, erihulhukyayo, kutse erisubyayo omwa yindi mibughe. Thalebya eby’erileberyako bibiri bino:

  • Omwa 167 E.K.K.: Omwami Antiochus Epiphanes, oyuwanza erikaka Abayuda eringira omwa dini y’Abagiriki, mwalhaghira athi esyokopi syosi sy’Amasako w’Ekihebrania siheribawe. Oyusomire ebya kera iya Heinrich Graetz, mwahandika okwa ky’abandu b’omwami oyo bakolha athi: “Mubasathangya n’erihisya emikunzo y’Emighambo ahosi-hosi aho beghayayo kandi mubitha ababya ng’abamakalha-kalha n’eriyowa nga sikyangabya.”

  • Hakuhi emyaka 800 eyilhabire: Abandi basondoli b’Ekikatuliki, mubahithana kutsibu kundi abaramya babu mubatsuka erikangirirya ebiri omwa Biblia omwakanya k’esyongangirirya sy’Ekikatuliki. Omuramya wosi-wosi oyuwabya akabanika n’ekitabu kyosi-kyosi kye Biblia mbaghane n’eky’Esyonyimbo ekyabya omwa Lhulhatini mwahulhwamo ndaghangali. Abahanuli b’Ekikatuliki muban’ikalha bamasighika ekihano ekyo omw’ilhaghira abalhume balebe bathi “basondaye ndeke buthalhuha esyondaghangali esyo . . . omw’isondya omwa manyumba n’ehosi-hosi aho banga lengekanibwa eribya ibali. . . . Enyumba eyangabanika mw’esyondaghangali ini y’eritherya.”

Abarwanisaya e Biblia aba ku baghunza yoho, ambi sithwasi ebiri muyo.

E Biblia y’Olhusungu eya William Tyndale yikineho na munabwire, nomuhanabya erihakanisibwa n’erihisya esyo Biblia, n’eritha Tyndale omwa 1536

NGOKU E BIBLIA YASABUKA: Omwami Antiochus mwalholerya erihigha-highania ly’oku Israeli, aliwe Abayuda babya ibabiriyitsatsanga omwa bindi bihugho. Abasomire emyatsi eyi bakabugha bathi ahathwahikira omwa Kighonye ky’erimbere E.K., hakuhi Abayuda 60 okwa buli 100 babya ibanikere omwa bindi bihugho. Abayuda ibakabya ibanabikire omwa maramiryo wabu mw’emikunzo y’Amasako—Amasako ayo w’anabya akolesibirwe n’abandi ababasubuka, imwamune n’Abakristayo.—Emibiri 15:21.

Omo myaka eya 500-1500 E.K, ababya banzire e Biblia mubayitsama omw’ihakanisibwa linene bamalholha embere erihandika n’erisubya e Biblia omwa yindi mibughe. Nibya n’ebyuma ebikaprintinga ebitabu isibiribyakolhwa omwa kathi-kathi k’ekighonye kye 15, awandi Masako angabya iniabya iniabirihindulhwa omwa mibughe nga 33. Neryo enyuma w’aho, e Biblia muyasubibwa omwa yindi mibughe n’erihulhukibwa kutsibu.

EKYALHWIRIRIRAMU: Nomuhanabya erihakanisibwa n’erihayirwa erikalhua omwa bakama n’abakulhu b’amadini, e Biblia kya kitabu ekyabirighabwa kutsibu n’erihindulhwa omwa yindi mibughe eritsuka kera. Ekitabu eki kyabirikolesibwa n’abandi omw’ikolha ebilhaghiro by’ebihugho byabu, kyabirihamba n’okwa mibughe yabu, n’esyongebe sy’abangyi.