Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

Wunasi Yehova Ngoku Noa, Danieli, na Yobu Babya Bamwasi?

Wunasi Yehova Ngoku Noa, Danieli, na Yobu Babya Bamwasi?

“Abandu babi sibeminya eribanza lithunganene; nikwa abakasonda-sonda Omwami Mukulhu bakaminya emyatsi yosi.”​—EMISYO 28:5.

ESYONYIMBO: 126, 150

1-3. (a) Ni kyahi ekikendi thuwathikya erisighalha bathaleghulha oku Nyamuhanga omwa biro by’enyuma-nyuma bino? (b) Thukend’ighaki omo mwatsi ono?

MUNABWIRE thuli hakuhi-kuhi n’erihwererera ly’ebiro by’enyuma-nyuma. Thukongera erilhangira abandu babi bakayongera. “Bakakulha ng’ebithi.” (Esyonyimbo 92:7) Neryo sithulisweka abandu bangyi bakaghana ebya Nyamuhanga akabugha athi bya bihikire. Paulo mwabwira Abakristayo athi: “Busana n’ebibi mubye ng’abaana,” aliwe “mubye bakulhu abahikene omwa malengekania wenyu.” (1 Abanya Korinto 14:20) Eki thwanga kikolha thuthi?

2 Thukabana eky’erisubirya omw’isako erihirikirire omwatsi ono, erikabugha lithi: “Abakasonda-sonda Omwami Mukulhu bakaminya emyatsi yosi.” (Emisyo 28:5) Eki kikamanyisaya kithi bangana yitheghererya emyatsi yosi eyikayithaghisibawa nuku batsemesaye Yehova. Emisyo 2:7, 9 hakathasya thukangiriraya ngoku Yehova akaha amenge okw’abo abakakolha ebihikire. Erighunzerera, ‘bakaminya erithunganene n’eribanza, n’erithunganene, n’obuli nzira eyuwene.’

3 Noa, Danieli, na Yobu ibo babya bawithe amenge aya erilhua oku Nyamuhanga. (Ezekieli 14:14) Kuthya n’abandu ba Nyamuhanga munabwire. Kandi ibbwa iwe? Wunawithe amenge wa Nyamuhanga? “Eriminya emyatsi yosi” eya wukayithagha nuku wutsemesaye Yehova, wutholere iwamuminya ndeke. Neryo omo mwatsi ono, thukend’igha (1) ngoku Noa, Danieli, na Yobu baminya Nyamuhanga, (2) ngoku eriminya Nyamuhanga lyabawathikaya, na (3) ngoku thwanga kulha-kulhania erikirirya ng’eryabu.

NOA MWALENDERA NA NYAMUHANGA OMWA KIHUGHO KIBI

4. Noa mwaminya athi Yehova, kandi eriminya Nyamuhanga ya ndeke mulyamuwathikya lithi?

Noa angabya imwaminya emibere ya Yehova omw’isamalira ebihangikwa

4 Noa aminya athi Yehova? Eritsuka omughulhu Adamu na Eva batsuka eributha abaana, abandu babirigha oku Yehova omwa nzira isathu: erilhabira omwa bihangikwa biwe, okwa bandi baghombe bathaleghulha ba Nyamuhanga, n’omw’iyilhangirira emighaso y’erimwowa. (Isaya 48:18) Omw’isamalira ebihangikwa, Noa angabya imwalhangira ebikakakasaya ngoku Nyamuhanga aneho kandi angabya imw’igha okwa mibere ya Nyamuhanga. Eki mukyaleka Noa inialhangira ngoku Yehova ni w’amaaka kandi ngoku iyo musa yo Nyamuhanga w’ekwenene. (Abanya Roma 1:20) Kwesi, Noa mwathakwama ky’erikirirya buyira omu Nyamuhanga, aliwe mwakulha-kulhania erikirirya erighumire omw’iyo.

5. Noa mw’igha athi okwa bya Yehova akasunzira abandu?

5 E Biblia yikabugha yithi “erikirirya likasa busana n’eriowa,” ni bugha ambu ebya thuk’owa okwa bandi byangana thuwathikya eribya n’erikirirya. (Abanya Roma 10:17) Obundi Noa mwowa oku Yehova erilhua okwa bahughu biwe. Thatha wiwe iya Lameki abya ikirirye omu Nyamuhanga, kandi abuthawa Adamu isyali aholha. (Lebaya ekisasani ekiri okw’itsuka.) Sukulhu wa Noa abya ini Metusela, na sukulhu wa sukulhu wiwe abya ini Yeredi, oyuwaholha ihamabirilhaba myaka 366 Noah alibuthirwe. * (Lebaya omwatsi ahikwa.) (Luka 3:36, 37) Obundi abalhume abo n’abakali babu mubakangirirya Noa ngoku Yehova yuwahangika abandu kandi ngoku mwanza babuthe abaana, busulhaye ekihugho, n’erimukolera. Kandi Noa angabya imw’igha ngoku Adamu na Eva mubathowa Yehova, n’eriyilhangirira ebitsibu ebyalhwiririra omw’ithwamu lyabu. (Enzuko 1:28; 3:16-19, 24) Noa mwanza eby’igha, neryo mubyaleka inianza erikolera Yehova.​—Enzuko 6:9.

6, 7. Amaha mwaghumya athi erikirirya lya Noa?

6 Amaha akaghumaya erikirirya. Thalengekania erikirirya lya Noa nga mulyaghuma lithi akaminya ngoku erina liwe, erikamanyisaya “Erilhuhuka” kutse “Erikirania,” muli n’amaha. (Enzuko 5:29) Yehova mwasondolha Lameki erikania oku mughalha wiwe Noa athi: “Oyu yukendi syathukirania omo mubiiri wethu n’erinuba ly’ebyalha byethu, busana n’ekithaka ekyo Nyamuhanga atsuma.” Neryo Noa aby’awithe amaha ngoku Nyamuhanga akendisyuwania emyatsi. Nga Abeli na Enoka, aby’ikirirye ngoku olhubutho lhwasyabbanda omuthwe w’enzoka.​—Enzuko 3:15.

7 Noa mwathayitheghererya ndeke omulhaghe wa Nyamuhanga owali omwa Enzuko 3:15. Aliwe abya inianasi ngoku obuminyereri obu bukaha amaha aw’obuthuku obukasa. Enoka abya iniabirithulha omwatsi owali ng’oyo, akabugha athi Yehova akendi syathoghothya ababi. (Yuda 14, 15) Ahathe erithika-thika, omwatsi wa Enoka, owakendi syabererera ndeke okwa Harmagedoni, angabya imwaghumya erikirirya lya Noa n’amaha wiwe!

Erikirirya n’amenge wa Nyamuhanga byangana thutheya okwa bithegho bya Sitani n’ekihugho kibi kino

8. Eriminya ndeke Nyamuhanga mulyatheya lithi Noa?

8 Eriminya erihikire erya Nyamuhanga mulyawathikya lithi Noa? Kundi Noa mw’igha oku Yehova, mwakulha-kulhania erikirirya n’amenge wa Nyamuhanga. Eki mukyamutheya, kutsibu-tsibu okw’ikolha ekindu ekyang’itha Yehova y’obulighe. Kithi? Noa abya anzire eribya munywani wa Nyamuhanga, neryo mwathabya munywani w’abo abathabya bawithe erikirirya omu Yehova kandi abamughana. Erithendibya ng’ibo, Noa mwathathebibwa n’esyombinga esyabya isyabiriasa okwa kihugho. Abandu mubatsemera esyombinga esy’amaaka kandi bangabya imubanza erisiramya. (Enzuko 6:1-4, 9) Kandi, Noa abya inianasi ngoku Yehova abya anzire abandu ibabutha abaana n’eryusulya ekihugho. (Enzuko 1:27, 28) Neryo esyombinga syabere sikimya abakali n’eribabutha kw’abaana, Noa abya inianasi eki ku ni kibi. Eki mukyalhangirika ndeke-ndeke abaana abo bakakulha eribya b’amani manene kutsibu kwilhaba abandi baana. Erighunzerera, Yehova mwabwira Noa athi akendi letha eribogha ly’amaghetse erithoghothya abandu babi abosi. Kundi Noa abya awithe erikirirya omw’ikunga lya Yehova, mwahimba obwathu, neryo iyo n’eka yiwe mubalhama.​—Abaebrania 11:7.

9, 10. Thwanga kulha-kulhania thuthi erikirirya ng’erya Noa?

9 Thwangabya thuthi n’erikirirya ng’erya Noa? Ni kikulhu erigha ndeke Ekinywe kya Nyamuhanga, erianza ebya thukigha, n’eribikolesya erikolha esyombinduka n’erithwamu ndeke omwa ngebe yethu. (1 Petero 1:13-15) Neryo erikirirya n’amenge wa Nyamuhanga bikendi thutheya okwa bithegho bya Sitani n’ekihugho kibi kino. (2 Abanya Korinto 2:11) Abandu bangyi omwa kihugho banzire eby’obwithi n’eby’obutswatswa kandi bakakwama esyongumbu syabu nyibi. (1 Yoane 2:15, 16) Bakagheghena ekwenene eyikabugha yithi thuli okw’ihwererera ly’ekihugho kibi kino. Thwamathendibya n’erikirirya erighumire, ithwangana tsuka eribya n’amalengekania ayo. Isiwibirirawa ngoku omughulhu Yesu alinganisaya obuthuku bwethu n’obwa Noa, mwathakania okwa by’obwithi kutse eby’obutswatswa aliwe mwakania okwa kabi k’erilengemeribwa okw’ikolera Nyamuhanga.​—Soma Matayo 24:36-39.

10 Yibulhaye: ‘Mbwino engebe yaghe yikanakanganaya kwenene ku nganasi Yehova? Erikirirya lyaghe likananyisukuma erikolha ebya Yehova akabugha athi bya bihikire n’erikangirirya abandi ebya Nyamuhanga anzire ibakolha?’ Erisubirya lyawu okwa bibulyo ebi likendi kuwathikya eriminya nawu nga wunemulendera haghuma na Nyamuhanga w’ekwenene ngoku Noa akolha.

DANIELI MWAKANGANIA AMENGE WA NYAMUHANGA OMWA BABELI OMWABYA ABAKAFIRI

11. (a) Olhwanzo lhw’omulhwana Danieli oku Nyamuhanga lhukathubwiraki okwa babuthi biwe? (b) Ni mibere yahi ya Danieli eya wanzire iwagherererya?

11 Danieli aminya athi Yehova? Ababuthi ba Danieli batholere eribya imubamukangirirya eryanza Yehova n’Ekinywe kiwe. Kandi Danieli mwakolha ekyo omwa ngebe yiwe yosi. Nibya n’omwa bukulhu bwiwe, mwayeghesya Amasako wa ndeke. (Danieli 9:1, 2) Danieli mwaminya Yehova ya ndeke. Kandi abya inianasi ebyosi ebya Yehova abya iniabirikolera Abaisraeli. Eki thukakilhangira omwa musabe wa Danieli ow’akalhua okwa muthima owali omwa Danieli 9:3-19. Soma omusabe oyu, n’erilengekania kugho kwa ndeke. Yibulhaye, ‘Omusabe oyu akanyeghesayaki oku Danieli?’

12-14. (a) Danieli mwakangania athi amenge wa Nyamuhanga? (b) Yehova mwatsumulha athi obuthubaha n’obuthaleghulha bwa Danieli?

12 Danieli eriminya Nyamuhanga ya ndeke mulyamuwathikya lithi? Sikyabya kyolho okwa Muyuda omuthaleghulha erikolera Nyamuhanga omwa Babeli omuli abakafiri. Ng’eky’erileberyako, Yehova mwabwira Abayuda athi: “Musondaye obuholho b’omuyi oyo eyo nabahungisaya.” (Yeremia 29:7) Aliwe, kandi abya iniabirilhaghira athi bamuramaye iyo musa n’omuthima wabu wosi. (Eriluayo 34:14) Danieli angakengire athi ebilhaghiro byosi bibiri ebi? Amenge wa Nyamuhanga mwawathikya Danieli eriminya ngoku atholere iniatsuka eriowa Yehova, imwowa abathabali b’abandu. Enyuma w’esyongumi sy’emyaka, Yesu mwakangirirya omusingyi iwan’oyo.​—Luka 20:25.

13 Thalengekania okwa kya Danieli akolha hakabya ekilhaghiro ekikabugha kithi habw’ebiro 30 sihabye omundu oyukaramaya enyamuhanga yosi-yosi kutse mundu athe iy’omwami. (Soma Danieli 6:7-10.) Angana yihambulirye athi, ‘Ni biro 30 bisa.’ Aliwe, Danieli mwathalighira ekilhaghiro ky’omundu eribya ky’omughaso kwilhaba eriramya Nyamuhanga. Danieli anganabere akasaba Yehova omo mwanya ow’abisamire. Aliwe mwaminya ngoku abandu bangyi bakanamulhangira akasaba obuli kiro. Nomwakine indi kyangahirire engebe yiwe y’omwa kabi, Danieli mwalholha embere erisabira ah’abandu babya ibanamulhangire, nuku sibalengekanaye bathi abirileka erikolera Yehova.

14 Yehova mwatsumulha erithwamu lya Danieli eryakanganaya obuthubaha n’obuthaleghulha. Mwakolha ekithiko-thiko n’erilhamya Danieli okw’ithend’ithibwa n’esyondale. Erighunzerera, abandu omwa Buthabali bw’Abamedi n’Abapersia mub’igha oku Yehova!​—Danieli 6:25-27.

15. Thwanga kulha-kulhania thuthi erikirirya ng’erya Danieli?

15 Thwangabya thuthi n’erikirirya ng’erya Danieli? Eribya n’erikirirya erighumire, sithutholere thukasubulira okw’isoma Ekinywe kya Nyamuhanga lisa. Thutholere ithwakiyitheghererya. (Matayo 13:23) Thwanzire ithwaminya amalengekania n’eriyowa lya Yehova oko myatsi. Neryo thutholere ithwalengekania buuli okwa bya thukasoma. Kandi ni kikulhu erisaba mughulhu wosi, kutsibu-tsibu omughulhu thuli omwa bitsibu. Thwanganabya n’erikirirya ngoku Yehova akendi thuha amenge n’akaghalha ebya thukamusaba.​—Yakobo 1:5.

OMWA MIGHULHU EYUWENE N’EYIKALIRE, YOBU MWAKOLESYA EMISINGYI YA NYAMUHANGA

16, 17. Yobu aminya athi Yehova?

16 Yobu aminya athi Yehova? Yobu syabya Muisraeli. Aliwe Abrahamu, Isaka, na Yakobo babya ibanamuwithe kw’obuhughu, kandi babya ibanasi Yehova kundi abya iniabiribakangirirya n’eribabwira eby’akasunzira abandu. Omwa mibere mirebe, Yobu nayu mwaminya bingyi eby’okwa kwenene y’obughuli eyo. (Yobu 23:12) Mwabwira Yehova athi: ‘Munaminya ebyo abandi bambwira.’ (Yobu 42:5) Kandi Yehova iyuwene-wene mwabugha athi Yobu mwabwira abandi oku Yehova.​—Yobu 42:7, 8.

Thukabya thukasamalira ebihangikwa n’eriminya bingyi okwa mibere ya Yehova, erikirirya lyethu likaghuma ng’erya Yobu (Lebaya enungu 17)

17 Kandi Yobu mwaminya emibere ya Yehova omw’isamalira ebihangikwa. (Yobu 12:7-9, 13) Elihu na Yehova mubakolesya ebihangikwa erikangirirya Yobu ngoku omundu ni muke kutsibu erimulinganisya na Nyamuhanga. (Yobu 37:14; 38:1-4) Ebinywe bya Yehova mubyahamba oku Yobu neryo omw’iyikehya mwabugha athi: “Nyinasi ku wukathoka erikolha emyatsi yosi, isihali ekyo wukandayirire ekikendisya kubibwa.” Mwongerako athi: “Namayiswekera omwa lhuthuthu n’omw’ibu.”​—Yobu 42:2, 6.

18, 19. Yobu mwakangania athi kw’asi ndeke Yehova?

18 Yobu eriminya Nyamuhanga ndeke mukyamuwathikya kithi? Yobu aby’asi ndeke emisingyi ya Nyamuhanga. Iniasi ndeke Yehova, neryo mukyaleka iniakolha ebihikire. Ng’eky’erileberyako, Yobu abya inianasi ngoku syanga bugha athi anzire Nyamuhanga kandi isyawithire abandi b’olhukeri. (Yobu 6:14) Mwathalengekania athi alengire abandi, aliwe mwabathwalha ng’ab’okw’iyo, mbulha ni baghuda kutse banakwa. Yobu mwabugha athi: “Nyamuhanga oyuwanyihangika, mwahangika abaghombe baghe nibya.” (Yobu 31:13-22) N’omughulhu Yobu aby’awithe obughuda n’obuthoki, mwathayiheka n’erilhangira abandi mw’abahisi. Ekyo kiri mbaghane okwa mibere y’abaghuda n’abawithe obuthoki munabwire.

19 Yobu mwathanza ekindu kyosi-kyosi kikabya nga kilengire Yehova. Abya inianasi ngoku ekyo kyamabya, iniakendibya iniamaghana “Nyamuhanga oyuli endatha.” (Soma Yobu 31:24-28.) Kandi, Yobu iniakalhangira obutheke in’ilhaghana libuyirire ahakathi-kathi k’omulhume n’omukali. Nibya mwayilhagha athi syangasamalira omukali omwa ngumbu nyibi. (Yobu 31:1) Eki kikaswekaya, kundi omwa buthuku obo Yehova iniakalighira abalhume eribya n’abakali abalhabire okwa mughuma. Neryo Yobu kwanza, iniangana thungire omukali wakabiri. Atholere iniabya inianasi ngoku obutheke bw’erimbere bwabya ahakathi-kathi k’omulhume mughuma n’omukali mughuma, kandi Yobu mwathwamu erighendera okw’ekyo. * (Lebaya omwatsi ahikwa.) (Enzuko 2:18, 24) Nibya, enyuma w’emyaka nga 1,600, Yesu mwakangirirya omusingyi iwan’oyo, athi emyatsi y’engyingo n’obutheke bikabya ahakathi-kathi k’omulhume mughuma n’omukali mughuma abathahenie.​—Matayo 5:28; 19:4, 5.

20. Eriminya ndeke Yehova n’emisingyi yiwe kikathuwathikaya kithi erisombolha abanywani abuwene n’eby’eriyitsemesya?

20 Thwangabya thuthi n’erikirirya ng’erya Yobu? Kandi, thutholere ithwaminya Yehova ya ndeke n’erilighira eriminya eryo lisondole ebyosi ebya thukakolha. Ng’eky’erileberyako, e Biblia yikabugha yithi Yehova aponire“oyuwanzire omwagha” kandi yithi sithutholere thukasiba n’abathebya. (Soma Esyonyimbo 11:5; 26:4.) Neryo yibulhaye: ‘Amasako abiri aya akanyibwiraki okwa malengekania agho Yehova awithe? Kitholere ikyahamba kithi okwa byangahira embere omwa ngebe yaghe? Kitholere ikyahamba kithi okwa bya ngalebaya okwa Intaneti, abanywani abo ngasombolha, n’ebyanga yitsemesayamu?’ Ebya wukendi subirya byangana kuwathikya erilebya nga wasi wuthi ndeke Yehova. Sithwanzire erigherererya ekihugho kibi kino. Neryo thutholere ithwabegheresya amaaka wethu w’obulengekania, ni bugha ambu, thutholere ithw’igha embaghane eyiri ahakathi-kathi k’ekibuya n’ekibi n’ahakathi-kathi k’eky’amenge n’eky’obukiru.​—Abaebrania 5:14; Abanya Efeso 5:15.

21. Ni kyahi ekikendi thuwathikya eriminya “emyatsi yosi” eya thutholere ithwaminya eritsemesya Yehova?

21 Kundi Noa, Danieli, na Yobu mubakolha ekyosi-kyosi erithoka eriminya Yehova ya ndeke, mwabawathikya eriminya “emyatsi yosi” eyayithaghisibawa erithoka erimutsemesya. Eky’erileberyako kyabu kikakanganaya ngoku erikolha ebindu ngoku Yehova anzire mukalhua erighasirwa omwa ngebe. (Esyonyimbo 1:1-3) Neryo yibulhaye, ‘Nganasi Yehova ya ndeke ngoku Noa, Danieli, na Yobu babya bamwasi?’ Munabwire, thwangana minya Yehova ya ndeke kwilhaba abalhume abathaleghulha aba kundi abirithuha emyatsi mingyi eyimuhambireko. (Emisyo 4:18) Neryo yeghesaye ndeke e Biblia. Lengekanaya kuyo kwa buuli. Kandi saba omulimu abuyirire. Neryo ekihugho kibi kino isikyendi kuthebya. Aliwe, iwukendi bana amenge wa Nyamuhanga n’eriyithunda hakuhi na Thatha wawu w’elhubulha.​— Emisyo 2:4-7.

^ enu. 5 Thatha-kulhu wa Noa iya Enoka nayu “mwabya akalendera haghuma na Nyamuhanga.” Aliwe Noa abuthawa ihamabirilhaba myaka 69 Enoka aliholire.​—Enzuko 5:23, 24.

^ enu. 19 Noa nayu mwakolha ekyo. Aby’awithe mukali mughuma musa, nomwakine indi abalhume mubatsuka eribya n’abakali abalhabire okwa mughuma enyuma w’erithendiowa lya Adamu na Eva.​—Enzuko 4:19.