Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

Kanganaya Erikirirya​—⁠Ithwamu Ndeke!

Kanganaya Erikirirya​—⁠Ithwamu Ndeke!

“Abulhaye iniakikiriraya, butsira erithika-thika.”​—YAKOBO 1:6.

ESYONYIMBO: 81, 70

1. Ni kyahi ekyaleka Kaina iniathwamu nabi, kandi erithwamu liwe eryo mumwalhwiririraki?

KAINA mwabana ekikamuyithaghisaya erithwamu. Abya atholere erithwamu ng’akendi kakirya erihithana liwe, neryo imwalhua ebibuya kutse ng’akendi ghendera okwa kinigha kiwe neryo imwalhua ebitsibu. E Biblia yikathubwira yithi Kaina mwathwamu nabi. Erithwamu liwe eryo mumwalhua olhuholho lhwa mughalha wabo ye Abeli kandi lyamatsandya n’obughuma bwa Kaina n’Omuhangiki wiwe.​—Enzuko 4:3-16.

2. Busana naki ni kibuya erithwamu ndeke?

2 Kuthya nethu omwa ngebe thunawithe emyatsi eyikayithagha erithwamu. Eyindi yikalire kutsibu n’eyindi siyikalire. Nomwabine bithya, erithwamu lyethu likahamba kutsibu okwa ngebe yethu. Thwamathwamu ndeke, ithwangana bana bitsibu bike kandi ithwabya n’engebe eyithekene. Aliwe thwamathwamu nabi, ithwangana bana ebitsibu bingyi n’eriyiponera.​—Emisyo 14:8.

3. (a) Ithwe erithoka erithwamu ndeke, thutholere ithwathunga erikirirya omuki? (b) Ni bibulyo byahi ebya thukendi kaniako?

3 Ni kyahi ekyanga thuwathikya erithwamu ndeke? Thutholere ithwabya n’erikirirya omu Nyamuhanga, ithunayikethere ngoku anzire erithuwathikya kandi ngoku akendi thuha amenge awakendi thuwathikya erithwamu ndeke. Kandi thukayithagha eribya n’erikirirya omwa Kinywe kiwe, ithunayikethere obusondoli bwiwe. (Soma Yakobo 1:5-8.) Thukabya thukayithunda hakuhi na Yehova n’eryanza Ekinywe kiwe kya kutsibu, neryo kikaleka ithwongera eriyikethera ngoku anasi ebyanga thughasira ndeke. Ekyo ikikendi leka ithwabya thukalebya ebiri omwa Kinywe kiwe thuthe thwathwamu. Aliwe ibbwa thwang’uwania thuthi amaaka wethu w’erithwamu ndeke? Kandi ibbwa thunatholere ithwahindulha ekyo thulhue ithwabirithwamu?

ITHWE BOSI THUKABYA ITHUNE MUTHWAMU

4. Adamu mwathwamu athi nabi, kandi mumwalhwiriraraki?

4 Eritsuka okw’ihangikwa, abandu babiribya ibane muthwamu okwa myatsi mikulhu-mikulhu. Omulhume w’erimbere ya Adamu abya atholere erithwamu ng’akendi hulikirira Omuhangiki wiwe Yehova, kutse ng’akendi hulikirira mukali wiwe, Eva. Adamu mwathwamu erihulikirira Eva, oyuwaleka iniathwamu nabi kutsibu. Ekyo mukyaleka Yehova inialhusya Adamu y’omwirima ly’Edeni, n’endambi muyahika, Adamu amaholha. Erihika na munabwire thukaghalhawa busana n’erithwamu nabi lya Adamu.

Yehova abirithuha Ekinywe kiwe, ekikathukangiriraya ngoku thwangathwamu ndeke

5. Thutholere ithwalhangira thuthi olhukwamirwa lhw’eriyithwiramu?

5 Abandi bangana lengekania bathi ambi engebe yolhobire ku habya isihali ekiyithawa ky’eribya ibangana thwamu. Obundi nawu kwa wukayowa wuthya. Aliwe thutholere ithwabya ithun’ibukire ngoku Yehova mwathahangika abandu eribya ng’esyorobboti esithe syanga lengekania kutse erithwamu. Abirithuha Ekinywe kiwe, ekikathukangiriraya ngoku thwanga thwamu ndeke. Yehova anzire ithwathwamu ndeke, kandi olhukwamirwa olhu lhwangana thughasira. Thalengekania okwa by’erileberyako bino.

6, 7. Ni thwamu lyahi eryo Abaisraeli babya batholere erikolha, kandi busana naki sikyabya kyolho erithwamu bathya? (Lebaya ekisasani ekiri okw’itsuka.)

6 Abaisraeli omughulhu babya omwa Kihugho Ekyalhaghanisibawa mubabya ibatholere erithwamu nga bakendi ramya Yehova kutse esindi nyamuhanga. (Soma Yosua 24:15.) Eri lyanganabya imulyalhangirika nga n’ithwamu lyolho. Aliwe erithwamu lyabu lyanga lethire engebe kutse olhuholho. Omwa buthuku bw’Abatsweri, Abaisraeli mubabera erithwamu nabi. Mubaleka eriramya Yehova bamabya bakaramya esyonyamuhanga sy’amabehi. (Abatsweri 2:3, 11-23) Enyuma w’aho, omwa buthuku bw’omuminyereri Eliya, Abandu ba Nyamuhanga babya batholere ibathwamu nga bakendi kolera Yehova kutse Baali, enyamuhanga y’amabehi. (1 Abami 18:21) Iwangana lengekania wuthi eri lyabya ithwamu eryolhobire kundi sihali ekilengire erikolera Yehova. Oyunawithe amenge isyanga thwamu erikolera esanamu buyira. Aliwe abandu mubabya aho isibawithe ekyo bakathwamu. E Biblia yikabugha yithi Abaisraeli babya ‘bakathika-thika oko mbande ibiri.’ Omwa menge, Eliya mwahira omwa bandu mw’omuhwa w’eriramya Yehova, Nyamuhanga w’okwenene.

7 Busana naki mukyakalira Abaisraeli erithwamu ndeke? Eky’erimbere, sibabya bawithe erikirirya omu Yehova, kandi mubaghana erimughondera. Mubathayikethera Yehova, kandi mubathahiraho obuthuku bw’erimwighako kutse eriminya amenge wiwe. Kubakolha ekyo, ebyo banga minyire byanga bawathikirye erithwamu ndeke. (Esyonyimbo 25:12) Ekyakabiri, Abaisraeli mubaligha erighendera okwa malengekania w’abanya bihanda. Abanya bihanda mubahika n’okw’ibya bakabathwiramu eky’erikolha. Erighunzerera Abaisraeli mubatsuka eriramya esyonyamuhanga sy’abanya bihanda abo. Kandi ekyo kya kindu ekyo Yehova abya iniabirisangwa abakungako.​—Eriluayo 23:2.

ABANDI BANATHOLERE IBATHUTHWIRAMU?

8. N’isomo lyahi ly’omughaso erya thuk’igha okwa Baisraeli?

8 Eky’erileberyako ky’Abaisraeli kikaleka ithwalhangira ngoku erithoka erithwamu ndeke, thutholere ithwaghendera okwa Kinywe kya Nyamuhanga. Abanya Galatia 6:5 hakathwibukaya ngoku ebyangalhwiririra omw’ithwamu lyethu bikabya ibiri okwa muthwe wethu. Ekyo kikakanganaya ndeke-ndeke ngoku sithutholere thukaleka owundi akathuthwiramu. Aliwe ithwe bosi thutholere ithw’igha ebya Yehova akabugha athi bihikire n’erithwamu eribikolha.

Thwamalighira abandi bakathuthwiramu, ithukendibya nga bo thukakwama

9. Busana naki ni ky’akabi erileka abandi bathuthwiremu?

9 Thwanga leka thuthi abandi ibanza erithuthwiramu? Omw’ibalighira erithuhathika erithwamu ebithatholere. (Emisyo 1:10, 15) Eki ni ky’akabi. Ni lhukwamirwa lhwethu erighendera okwa bunya muthima-thima bwethu obukangiriribwe ne Biblia. Thwamalighira abandi bakathuthwiramu, ithukendibya nga bo thukakwama. Ekyo ikyangana thulethera ebitsibu.

10. Omukwenda Paulo mwakunga Abanya Galatia b’athiki?

10 Omukwenda Paulo mwakunga Abanya Galatia athi isibalighira abandi eribathwiramu okwa myatsi. (Soma Abanya Galatia 4:17.) Abandi balikyethu omwa kithunga kye Galatia babya ibanemwanza erithwiramu abandi. Babya na kighendererwaki? Abalhume babi abo babya banzire balikyethu ibaghendere okwa byabu omwakanya k’erighendera okwa by’abakwenda. Sibabya n’omubere w’eriyikehya, kandi sibabya basikirye obughabe bwa balikyabo obw’eriyithwiramu.

11. Thwanga wathikya thuthi abandi bakanza erithwamu?

11 Ithwe bosi ithwangana gherererya eky’erileberyako ky’omukwenda Paulo. Iyo abya inianasi ngoku balikyabo bawithe obughabe bw’eriyithwiramu, kandi ekyo iniasikirye. (Soma 2 Abanya Korinto 1:24.) Na munabwire, abasyakulhu omwa kithunga batholere ibaghendera okw’ekyo omughulhu bakahabulha okwa myatsi eyangabya iyikayithagha eriyithwiramu. Ibo ekya bakakolha, ly’eribwira balikyabo b’emisingyi eyiseghemere okwa Kinywe kya Nyamuhanga. Kandi n’omughulhu abasyakulhu bakakolha ekyo, bakalengaho erileka Omukristayo ayithwiremu kundi ebyanga syalhwiririramu bikendi syabya okwa muthwe wiwe. Erisomo likulhu eriri omw’eki ly’eri: Thwangana wathikya abandi eriyitheghererya ekya Biblia yikahabulha okwa mwatsi wabu, aliwe ithunasi ngoku balikyethu bawithe olhukwamirwa lhw’eriyithwiramu. Kandi kwenene bakaghasirawa ndeke bamayithwiramu ndeke ibobene-bene. Neryo kwesi sithutholere thukayowa nga n’ithwe thuli n’obuthoki bw’erithwiramu abandi balikyethu b’eky’erikolha.

Abasyakulhu b’olhwanzo bakawathikaya abandi erigha ngoku banga yithwiramu (Lebaya enungu 11)

ISIWALEKA AMALENGEKANIA W’OMUTHIMA AKASONDOLHA ERITHWAMU LYAWU

12, 13. Busana naki ni ky’akabi erithwamu omughulhu thuhithene kutse ithunabbunikire omuthima?

12 Munabwire, abanene bakathwamu erikwamana n’ebya muthima wabu amababwira. Aliwe ekyo ni ky’akabi. E Biblia yikathukunga okw’iyeghemerya amalengekania w’omuthima wethu ow’athahikene thukathwamu. (Emisyo 28:26) Kwenene sithutholere thukayikethera omuthima kundi “ni w’eritheba kwilhaba emyatsi yosi kandi alhwere nabi.” (Yeremia 17:9) Ni by’erileberyako binene ebiri omwa Biblia ebikakanganaya ebitsibu ebikalhwiririra omw’ighendera okwa malengekania w’omuthima. (1 Abami 11:9; Yeremia 3:17; 13:10) Kwesi hangabyaki thwamaghendera okwa malengekania w’omuthima wethu thukathwamu?

13 Yehova abirilhaghira athi ambi ithwamwanza n’omuthima wethu wosi n’eryanza mulikyethu ngoku thuyanzire. (Matayo 22:37-39) Aliwe thutholere ithwayitheya. Amasako awali omwa nungu eyathukalhuako akakanganaya ngoku ni ky’akabi erighendera okw’iyowa ly’omuthima omwa bya thukakolha. Ng’eky’erileberyako, kikalire omundu oyuhithene erithwamu ndeke. (Emisyo 14:17; 29:22) Kandi kikalire n’oyubbunikire omuthima erithwamu ndeke. (Emiganzo 32:6-12; Emisyo 24:10) Aliwe thutholere ithwaleka ebihano bya Nyamuhanga iby’ebya sondolha amalengekania wethu. (Abanya Roma 7:25) Omughulhu thukathwamu okwa myatsi y’omughaso munene, sithutholere thukaligha erisondolhwa n’amalengekania w’omuthima wethu.

OMUGHULHU WANGA HINDULHA ERITHWAMU LYAWU

14. Thukaminya thuthi ngoku kinahikire erihindulha erithwamu erya thwakolha?

14 Ni kwenene thutholere ithwathwamu ndeke. Aliwe, omundu w’amenge akabya inianasi ngoku endambi yangana hika iniathunga awandi malengekania okw’ithwamu ery’akolha kera kutse inialihindulha. Yehova abirithuhiriraho eky’erileberyako ekyuwene. Thalengekania okwa ky’akolera Abanya Ninawe b’omwa buthuku bwa Yona: “Neryo Nyamuhanga mwalhangira emibiiri yabu ngoku bamabinduka erilhua omo syonzira nyibi syabu; na Nyamuhanga mwayisubako oko kibi eky’abugha athi akendikolhabo; mwathakolhakyo.” (Yona 3:10) Yehova abere alhangira ngoku Abanya Ninawe babiriyisubamu n’erileka erikolha ebibi, nayu mwahindulha eky’abya iniabirithwamu. Ekyo mukyakangania ngoku ni muyitheghererya, oyukayikehaya, n’ow’olhukeri. Erithendibya ng’abandu, Yehova iyo syalithwamu nabi, nomwangabya inianahithene.

Yehova abere alhangira ngoku Abanya Ninawe babiriyisubamu n’erileka erikolha ebibi, nayu mwahindulha eky’abya iniabirithwamu

15. Busana naki hanganayira ithwahindulha ebya thwathwamu?

15 Ihanganayira ikyabya ikitholere erithasyalebya ndeke ebya wathwamu, obundi ng’omughulhu wamathasyabya omwa yindi mibere. Wibuke na Yehova nayu mwanahindulha erithwamu liwe. (1 Abami 21:20, 21, 27-29; 2 Abami 20:1-5) N’ahandi ahathwanga hindulira erithwamu lyethu w’omughulhu thwamathasya yitheghererya ndeke emyatsi. Thalengekania oku Mwami Dawudi. Mwathwamu nabi oku mwitsikulhu wa Saulo iya Mefiboseti busana n’omwatsi ow’athahikire owabamubwira. Aliwe enyuma waho, Dawudi abere abana omwatsi owahikire, mwahindulha erithwamu liwe. (2 Samweli 19:24-29) Nethu okwa bundi buthuku ikyangana thuyithaghisya erikolha ekyo.

16. (a) Ni menge wahi awanga thuwathikya erithwamu ndeke? (b) Busana naki thutholere ithwabya ithunemulebya ndeke ebya thwabirithwamu, kandi ekyo thwanga kikolha thuthi?

16 E Biblia yikabugha yithi isithwaharabana thukathwamu okwa myatsi mikulhu-mikulhu. (Emisyo 21:5) Thutholere ithwatsuka erilengekania ndeke okwa bihambire okwa mwatsi thuthe thwathwamu. (1 Abanya Tesalonika 5:21) Omulhume nyin’eka atholere iniatsuka erisekulya omwa Masako n’omwa bitabu byethu athe athwamu oko mwatsi. Kandi ikyanganabya kibuya n’eritsuka eribulya amalengekania w’abandi abali omw’eka. Wibuke ngoku Nyamuhanga mwanabwira Abrahamu athi ahulikirire mukali wiwe. (Enzuko 21:9-12) Abasyakulhu nabu batholere ibalhangira bathi bakatsuka erisekulya. Hamabanika omwatsi ow’akakanganaya ngoku ebya bathwamu batholere ibabihindulha, isibendi saghirira erihindulha bathi kikendi bihamu ekitsumbi. Abasyakulhu abayitheghererye kandi abakayikehaya bakabya ibanayitheghekire erihindulha amalengekania wabu kyamayithaghisibwa. Nethu thutholere ithwabagherererya. Eki ikikendi leka ekithunga imwabya obuholho n’obughuma.​—Emibiri 6:1-4.

KOLHA EKYO WABIRITHWAMU ERIKOLHA

17. Ni kyahi ekyanga thuwathikya erithoka eribya thukathwamu ndeke?

17 Hakanabya emyatsi eyanga kuyithaghisya erithwamu, eyindi yilengirye eyindi y’obulitho. Ng’eky’erileberyako erithwamu nga wingire omwa butheke kutse nga wingiremo nandi, n’ithwamu ery’eritsuka erilengekaniako kutsibu. N’ekindi ky’eky’erithwamu nga wuningire omwa mubiiri w’erikolera Yehova ow’omughulhu wosi. Thuthe thwathwamu okwa myatsi ng’eyo thutholere ithwatsuka erilengekania kuyo kwa ndeke n’erisaba Yehova y’obuwathikya. Eki kyangana thwalha obuthuku, aliwe thwamabya thwanzire erithwamu ndeke, thutholere ithwayikethera Yehova, ithwahulikirira obusondoli bwiwe n’eribughenderako. (Emisyo 1:5) Yehova abirithuha obusondoli obuwene omwa Kinywe kiwe. Neryo ni kikulhu erisekulya n’erisaba Yehova y’obusondoli. Iniakendi thuha emibere eyanga thuwathikya erithwamu ndeke erikwamana n’erisonda liwe. Thuthe thwathwamu oko myatsi mikulhu-mikulhu, ambi ithwabya thukatsuka eriyibulya bino: ‘Erithwamu eri linemwendi kangania lithi nganzire Yehova? Linemwendi letha obuholho n’etseme okwa bandi omw’eka? Kandi kinemwendi leka inalhangirika ng’omundu oyunawithe omubere w’erilinda haghuma n’olhukeri?’

18. Busana naki Yehova anasi ku thwangana thoka eriyithwiramu?

18 Yehova syalithukaka erimwanza n’erimukolera. Omwakanya k’ekyo, abirithuha obughabe bw’eriyithwiramu erikolha ekyo. Kandi ekya thwangathwamu okw’ekyo akakisikaya. (Yosua 24:15; Omugambuli 5:4) Aliwe akanza ithwakolha ekya thwabirithwamu erikolha ekiseghemere okwa Kinywe kiwe. Thwamayikethera obusondoli bwa Yehova n’erighendera okwa misingyi yiwe, ithukendibya thukathwamu ndeke. Kandi ikikendi lhangirika ku thusikire omo nzira syethu syosi.​—Yakobo 1:5-8; 4:8.