EBYA BANDU BAKABUGHA

Abangyi bakalhangira emisathu y’erisathira esyosente nga si yiwithe kabi, yamabya iyinalighirwe omwa bilhaghiro. Eyindi miringo y’emisathu y’erisathira esyosente yinalighirwe omwa bilhaghiro, ng’ey’egavumente yikahiramo esyosente, yikahiraho esyondegheka esy’eriwathikiryamo abandu.

EKYA BIBLIA YIKABUGHA

Omwa Biblia simuli mulhondo owakakanaya okwa misathu y’erisathira esyosente. Aliwe, yikaha emisingyi mingyi eyanga thuwathikya eriminya amalengekania agho Nyamuhanga awithe okwa misathu y’erisathira esyosente.

Emisathu y’erisathira esyosente muli erisinga esyosente esyo abandi basathi babiriherya, kandi eki sikirihambangana n’erikunga lye Biblia erikabugha lithi “muyitheghaye okw’irumwa lyosi.” (Luka 12:15) Erithwalira haghuma, omururu wakaleka omundu iniasatha emisathu y’esyosente. Abawithe ebithongole by’emisathu y’erisathira esyosente bakabya bakathererera, sibali kikanganaya indi akaghisa ak’erisinga ni kake kutsibu, kundi banakyasi ngoku abandu, busana n’erianza eribya bagaga lhuba-lhuba, bakatheka sente nene kutsibu omwa misathu y’erisathira esyosente. Omwakanya k’eriwathikya abandu eriyitheya okwa mururu, emisathu ey’erisathira esyosente yikaleka ibabya mw’omuthima ow’erianza eribana esyalhuba-lhuba.

Oyukasangira omwa misathu y’erisathira esyosente akabya iniayitsomene iyuwene, kundi akabya inianzire erisinga esyosente esyo abandi basathi babiriherya. Aliwe, e Biblia yikabugha yithi omundu “syasodondaye endundi yiwe iyuwene-wene, nikwa asondaye endundi busana n’omulikyabo.” (1 Abanya Korinto 10:24) Kandi ekighuma ky’okwa Bihano Ikumi kikabugha kithi: “Isiwarumawa oko . . . kinduki kya mulikyenyu.” (Eriluayo 20:17) Oyukasatha emisathu y’erisathira esyosente amahwerya amalengekania wiwe wosi okw’isinga, omwa yindi nzira akabya inianzire abandi baheraye esyabu, iyo aghobe.

Kandi e Biblia yikakunga okw’ilhangira eby’ebbahati ng’enzira ey’eribaniramo emighisa. Omwa Israeli eyakera, mwabya abandu abathabya bikirirye omu Nyamuhanga neryo mubatsuka “eritheghekanirya enyamuhanga y’eby’Ebbahati Mbuya y’emeza.” Mbwino ekindu ekiri ng’eki Nyamuhanga inianakiligha? Eyihi, kundi mwababwira athi: “Nikwa mumwakolha ebibi omwa meso waghe, kandi mumwayisogha ebya ndatsemera.”—Isaya 65:11, NWT, 12.

Ni kwenene, omwa bindi bihugho, esyosente esikalhua omwa misathu y’erisathira esyosente eyilighirwe omwa bilhaghiro sikakolesibawa erithuha efizi, eby’engulha-kulhana, n’ebindi bindu ebikawathikaya abandu. Nomwakine indi esyosente esi ni sy’omughaso, aliwe sikirihindulha emibere eya syabanikiramo—eribya imusyabanwa omwa nzira eyikaleka abandu ibabya n’omururu, eriyitsomana ibobene, n’erianza eribana ebyo bbule.

“Isiwarumawa oko . .  kinduki kya mulikyenyu.”—Eriluayo 20:17.

EKYA BIBLIA YIKABUGHA

E Biblia yikathubwira yithi “abakayitsutsa eribya batheke bakawa omw’irengwako, n’erihambwa omwa kithegho ky’esyongumbu nyingyi nyikiru, esikaghalhaya. Esyongumbu esi sikatsandaya bandu n’eriheryabo.” (1 Timoteo 6:9) Omururu wakaleka omundu iniasangira omwa misathu y’erisathira esyosente, kandi “obururu” ni kighuma ky’okwa bindu ebya Biblia yikabugha yithi ithwayithegheryako ighuma.—Abanya Efeso 5:3.

Kundi ekighendererwa kikulhu eky’abandu erisatha emisathu y’esyosente ly’erianza erigaga lhuba, ekyo kikaleka ibanza kutsibu esyosente—ekindu ekya Biblia yikabugha yithi “kikaletha emisindo yosi y’ebibi.” Engumbu y’erianza esyosente sya kutsibu yanganabya nene kutsibu ikyaleka omundu iniabya omwa maghaniryo mangyi kandi ikyatsandya erikirirya liwe omu Nyamuhanga. E Biblia yikabugha yithi abakawa omwa kithegho ky’erianza esyosente sya kutsibu “babiriyitha omo malighe mangyi.”—1 Timoteo 6:10.

Omururu akaleka abandu ibathatsemera ebyo bawithe, neryo ekyo ikyaleka iniabaherya etseme yabo. “Oyukanza ebistipa siendisyughuthibwa n’ebitsipa; kutse oyo wanzire bingyi siendisyughuthibwa omw’ikangya lyabyo.”—Omugambuli 5:10.

Abangyi abakasatha emisathu y’esyosente bakayisanga iniabiribabera mutse. Ekitsibu eki kikanyirire, kandi kikabughawa indi omwa Amerika musa, esyo miliyoni sy’abandu syabiribya n’omutse w’erisatha emisathu y’esyosente.

Omusyo mughuma akabugha athi: “Omwandu akabanika lhuba okw’itsuka; Nikwa enduli yagho siendisyatsumulhwa.” (Emisyo 20:21) Omutse ow’erisatha emisathu y’esyosente abirileka abangyi ibawa omw’amabanza, kutse nibya esyosente isyabahwako, eriherya emibiiri, amatheka erithwika, n’eriherya abanywani. Erighendera okwa misingyi ye Biblia kyangana leka omundu inianayihighulha okwa bitsibu ebikalhwiririra omw’isatha emisathu y’esyosente, kandi kyanga leka iniatsema.

“Abakayitsutsa eribya batheke bakawa omw’irengwako, n’erihambwa omwa kithegho ky’esyongumbu nyingyi nyikiru, esikaghalhaya. Esyongumbu esi sikatsandaya bandu n’eriheryabo.”​—1 Timoteo 6:9.