Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

OMWATSI W’OKWA KIDIPA | MBWINO LINO ESEYANSI YILENGIRE E BIBLIA?

Eseyansi Yinawithe Ahayikalemerawa

Eseyansi Yinawithe Ahayikalemerawa

Omwa biro ebya lino-lino, abandu abakabugha bathi sihali Nyamuhanga babirithasyahulhukya ebindi bitabu bingyi. Abandu bangyi banemusoma ebitabu ebi kandi ebya bakasomamo ibyaleka ibakakalhukana n’erikuba obuhaka. Okwa mwatsi oyu, omunya seyansi, David Eagleman mwahandika athi: “Abandi bakakwama kya bisoma . . . neryo ibaghunzerera bathi abanya seyansi bangana thoka obuli kindu.” Kandi athi, “Aliwe abanya seyansi abuwene bakabya ibanayitheghekire eriligha embinduka eyihikire eyangabyaho, kandi eritsuka kera esyombinduka ng’esyo sikabya isinemubya.”

Kandi kwenene eritsuka kera, abanya seyansi ab’amenge babiribumbura ebindu bingyi ebikaswekaya bakasekulya okwa bihambire okwa buhangwa. Aliwe n’abandi bakana soborera ekindu, kwesi ibabya ibawire. Isaac Newton abya mughuma okwa banya seyansi ab’amenge manene. Mwasoborera ngoku akaghalha k’eguravite kakakaleka esyopulaneti, esyongununu, n’ebikuthu by’esyongununu, ebyosi ibyabya ibinathekire ndeke omwa kyanya. Yuwatsukisaya erisomo ly’ekibaro ekikakolesibawa omw’ikolha esyokombyuta, erighenda omwa kyanya, n’omw’iyitheghererya eby’esyo atomu. Aliwe kandi Newton mwan’igha n’okwa seyansi eyithahikire ey’erilengesya erihindulha ebindi byuma mwa horo omwa nzira y’olhukumu-kumu.

Emyaka nga 1,500 Newton isyali abuthwa, omunya seyansi Omugiriki iya Ptolemy iniakakolesaya ameso wiwe masa eriyeghesya okwa kyanya. Omwa kiro iniakathungerera omwa kyanya akalebya esyopulaneti, kandi abya asi ndeke erithera esyomapu. Aliwe iyo iniasi athi ekihugho kiri ahakathi-kathi k’ebyosi ebiri omwa kyanya. Omunya seyansi Carl Sagan mwabugha oku Ptolemy athi: “Amalengekania wiwe aya . . . mwabyaho habw’emyaka 1,500, erikangania ngoku n’omundu w’amenge manene anganabugha ekiwire kutsibu.”

Na munabwire abanya seyansi banemubana ebitsibu ng’ebyo omw’isekulya lyabu. Banemwendi syayitheghererya ebyosi ebihambire okwa biri omwa kyanya? Ni kwenene thutholere ithwasima ebya seyansi yamabiri thakolha ebikathughasira, aliwe thutholere ithwabya ithun’ibukire ngoku yinawithe ahayikalemerawa. Omunya seyansi Paul Davies mwabugha athi: “Eryanza obuli kindu kyosi kisoborerawe ndeke ni kindu ekithe kyanga thokekana.” Ebinywe biwe ebyo bikasighika ekwenene eyikabugha yithi: Abandu sibanga yitheghererya ebyosi ebiri omwa buhangwa. Neryo hamabya oyukabugha athi eseyansi yangana soborera obuli kindu, iwukendibya isiwuli mubi wamamughania.

Kwenene, e Biblia yikathuha obusondoli obwa thuthe thwangabana omwa seyansi

E Biblia yikabya yikakania okwa bikaswekaya omwa by’obuhangwa yikabugha yithi: ‘Lebaya! Eyi ni mithano y’esyonzira siwe; kandi thuk’owa ekinywe kiwe [Nyamuhanga] kyo hake!’ (Yobu 26:14) Yikine bingyi ebya bandu bathe banga yitheghererya. Eki kikaleka ithwaligha ebinywe bino ebya omukwenda Paulo ahandika emyaka nga 2,000 enyuma athi: ‘Kwenene Nyamuhanga awithe amenge wosi n’eriminya lyosi! Sihali mundu wangaminya esyonzira siwe!’—Abanya Roma 11:33.