Yai panembwa’mba bijipo

Nanchi Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya Watuntululwa Bulongo Nyi?

Nanchi Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya Watuntululwa Bulongo Nyi?

Lubaji lutanshi lwa Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya walupukile mu 1950. Kufumatu kyokya kimye, bantu bamo baambapo nangwa kuzhinauka’mba kana Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya a bamutuntulula bulongo nyi, mambo mumo wapusanako na byo batuntulula ma Baibolo akwabo. Byalengela kupusanako ke bino byalondelapo.

  • Waketekelwa. Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya pa kumutuntulula balondejile byambo byo bakebakeba bya katataka ne manyusikilipiti a kala o baketekela. Pa kuba manyusikilipiti o baingijishe pa kutuntulula, Kina James Version wa mu 1611 kechi mwajinga byambo byonse byo balumbulwile bulongo ne, kabiji kechi ajinga a kala nobe byonka byajinga o baingijishe pa kutuntulula Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya.

  • Wa kine. Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya bamutuntulula kulondela byambo bitanshi byanembelwe na lutangijilo lwa mupashi wa Lesa. (2 Timoti 3:16) Ma Baibolo avula kechi byobyo aji ne, balondela bisho bya bantu, kya kumwenako, pa jizhina ja Lesa ja kuba’mba Yehoba, bapingizhapo byambo bya mushingi bya kuba’mba Nkambo nangwa Lesa.

  • Kwingijisha byambo byo baingijishanga mu mulaka mutanshi. Kupusanako na ma Baibolo o batuntulula monka mo baumvwina, Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya bamutuntulula monka mwayila byambo byo baingijishanga mu mulaka mutanshi inge kya kuba kechi byakonsha kuvulañanya muntu nangwa kufya mulanguluko mwine mutanshi ne. Mu ma Baibolo o batuntulula monka mo waumvwina, babikamo milanguluko ya bantu nangwa kufumyamo bishinka byanema.

Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya kyo a pusena na ma Baibolo akwabo

Mabuku abulamo. Mu ma Baibolo a Bakatolika, ne ba Eastern Orthodox babikamo mabuku bamo o batela’mba Apocrypha. Nangwa byonkabyo, ano mabuku kechi beaswile kwikala mu mabuku a Bayudea ne, kabiji kyanema ke kya kuba’mba Baibolo wamba’mba Bayudea “bebapele byambo byafumine kwi Lesa.” (Loma 3:​1, 2) Onkao mambo, mu Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya ne mu ma Baibolo akwabo avula a katataka kechi babikamo mabuku a Apocrypha ne.

Byepelo byabulamo. Mu ma Baibolo amo babikamo byepelo ne byambo byabula mu manyusikilipiti a Baibolo a kala, bino mu Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya kechi bebibikamo bino ne. Mu ma Baibolo avula a katataka kechi babikamo bino byambo byo banungako ne, nangwa bamwesha’mba bino byambo kechi bebiswisha mu mabuku aketekelwa ne. b

Kwingijisha byambo byapusana. Javula kutuntulula kyambo pa kyambo kechi kumvwanyika ne, kabiji kutwala mungi. Kya kumwenako, byambo byaambile Yesu pa Mateo 5:3 javula bituntululwa’mba: “Ba michima yapelelwa bo batokwa.” (Buku wa Lesa) Bavula kibakatazha bingi kumvwisha mwatala byambo bya kuba’mba “ba michima yapelelwa,” kabiji bamo balanguluka’mba Yesu waambilenga pa buneme bwa kwipelula nangwa pa buyanji. Nangwa byonkabyo, Yesu waambilenga’mba lusekelo lwa kine lwiya na mambo a kukeba lutangijilo lwa Lesa. Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya watuntululwa bulongo mwatala bino byambo amba “baji na muchima wa kukeba kuyuka Lesa.”​—Mateo 5:⁠3. c

Byambo byawama byo baamba pa Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya ku bashayuka babula Bakamonyi

  • Mu nkalata ya December 8, 1950, ntuntuluzhi wa Baibolo kabiji shayuka aye Edgar J. Goodspeed wanembele pa Binembelo bya Ntanda Ipya bya Kingiliki bya Bwina Kilishitu amba: “Natemwa bingi mwingilo waingila bantu benu, ne byo ayukanyikwa ntanda yonse, kabiji natemwa bingi ntuntulwilo yaumvwanyika ya kubula kupita mu mbaji. Ino ntuntulwilo yamwesha kufunda kwa kine kine, byonkatu byo nashiinwa.”

    Edgar J. Goodspeed

  • Polofesa aye Allen Wikgren wa pa Sukulu Mukatampe mu Chicago waambile’mba Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya ke kya kumwenako kimwesha ñambilo ya katataka yabula mu ma Baibolo akwabo kabiji muji “byambo byapusanako byanema.”​—The Interpreter’s Bible, Volyumu I, jipa 99.

  • Byo aambilenga pa Binembelo bya Ntanda Ipya bya Kingiliki bya Bwina Kilishitu, mwina Britain watemwa kwamba pa Baibolo aye Alexander Thomson wanembele’mba: “Ino ntuntulwilo yamwesha’mba baingijile uno mwingilo bajinga basendwe kabiji bashayuka bajimuka, bakebeshe bingi kuba’mba bishinka biji mu binembelo bya Kingiliki byumvwanyike monka mo bakonsha kwibyambila mu mulaka wa Kizungu.”​—The Differentiator, April 1952, jipa 52.

  • Nangwa kya kuba wataainemo bicheche byo amwene’mba byapusanako, munembeshi aye Charles Francis Potter waambile’mba: “Bano bantuntuluzhi babula kuyukanyikwa batuntulwile bingi bulongo manyusikilipiti a Kingiliki ne a Kihebelu, na busendwe bwa bashayuka ne na maana.”​—The Faiths Men Live By, jipa 300.

  • Nangwa kya kuba walangulukilenga’mba mu Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya muji bintu byapusanako ne byawama, Robert M. McCoy waambile byo amona uno Baibolo amba: “Ntuntulwilo ya Lulayañano Lupya ke kishiino kibena kumwesha’mba kuji jibumba ja bashayuka [Bakamonyi ba kwa Yehoba] bafikilamo bayuka bya kuba na makatazho avula aji mu kutuntulula Baibolo.”​—Andover Newton Quarterly, January 1963, jipa 31.

  • Polofesa aye S. MacLean Gilmour nangwa kya kuba kechi waitaba ntuntulwilo imo iji mu Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya ne, bino wayuka’mba bantuntuluzhi ba uno Baibolo “bayukile bulongo Kingiliki.”​—Andover Newton Quarterly, September 1966, jipa 26.

  • Byo apitulukilengamo mu Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya walenga lubaji lumo lwa Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures, polofesa aye Thomas N. Winter wanembele’mba: “Ino ntuntulwilo ya kavoto kabula kuyukanyikwa beituntulwile bingi bulongo.”​—The Classical Journal, April-May 1974, jipa 376.

  • Mu mwaka wa 1989, Polofesa aye Benjamin Kedar, shayuka Muhebelu wa mu Isalela waambile’mba: “Byompesapesa byo batuntulula Baibolo wa Kihebelu mu milaka yapusa pusana, batuntulwile Baibolo wa Kizungu ye batongola amba Binembelo bya Ntanda Ipya bajinga ba kishinka kabiji batuntulwile bingi bulongo binembelo.”

  • Byo apesele pesele ma Baibolo a Kizungu atanu na ana, polofesa wa bupopweshi aye Jason David BeDuhn wanembele’mba: “Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya ke Baibolo ye batuntulwile bulongo pa ma Baibolo akwabo o baesakenyeko.” Nangwa kya kuba bantu bavula ne bashayuka ba Baibolo bamba’mba lupusano luji mu Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya lwaimena pa milanguluko ya bupopweshi ya bantuntuluzhi bayo, BeDuhn waambile’mba: “Lupusano lwavula lujimo, lwaiya na mambo a kutuntulula bulongo Binembelo bya Ntanda Ipya, ne kulama byambo byajinga mu mulaka mutanshi wa banembi ba Lulayañano Lupya.”​—Truth in Translation, mapa 163, 165.

a Bino byo baambapo bebyambile kutazha ku Baibolo wa Kizungu mutanshi wa Binembelo bya Ntanda Ipya, wa 2013 saka akyangye kulupuka.

b Kya kumwenako, monai Baibolo wa New International Version ne wa Catholic New Jerusalem Bible. Byepelo byo banungako ke bino Mateo 17:21; 18:11; 23:14; Mako 7:16; 9:​44, 46; 11:26; 15:28; Luka 17:36; 23:17; Yoano 5:4; Byubilo 8:37; 15:34; 24:7; 28:29; ne Loma 16:24. Mu Baibolo wa King James ne wa Douay-Rheims babikamo byambo byaamba pa Balesa Basatu pa 1 Yoano 5:​7, 8, byo baishile kunungako saka papita myaka yavula kufuma po banembejile Baibolo.

c Kyo kimotu, mu Baibolo wa J. B. Phillips batuntulula byambo bya kwa Yesu amba “aba bayuka’mba bakeba Lesa,” ne mu Baibolo wa The Translator’s New Testament batuntulula’mba “aba bayuka’mba bakeba kuyuka Lesa.”