Mambo ka Bakamonyi ba kwa Yehoba o Bavulukila Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga mu Jishinda Japusanako ku Bupopweshi Bukwabo
Tulondela byaamba Baibolo pa kuvuluka “Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga,” kabiji kitelwa’mba Kijiilo Kyapeleleko nangwa’mba Kuvuluka lufu lwa kwa Yesu. (1 Kolinda 11:20) Kupusanako na byo twaitabilamo, byuba bupopweshi bwabubela pa kuvuluka lufu lwa Yesu kechi byaimena pa Baibolo ne.
Ene Mambo o Tuvulukila
Ene mambo o twikela na Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga ke kuvuluka Yesu, kumwesha lusanchilo pa bukuzhi bo apaine. (Mateo 20:28; 1 Kolinda 11:24) Kino kivuluko kechi ke kisho kyo basekela mu bupopweshi pa kuba’mba Lesa ebapeshe ne kwibalekelako mambo ne. a Baibolo ufunjisha kuba’mba mambo etu akonsha kulekelwa inge twaitabila mwi Yesu kechi kupichila mu kwikala na bijiilo bikala mu bupopweshi ne.—Loma 3:25; 1 Yoano 2:1, 2.
Bimye binga?
Yesu wakambizhe baana banji ba bwanga kuvulukanga kijiilo kya Nkambo kya Mabanga, bino kechi wibambijile bimye byo bafwainwa kuvulukanga ne. (Luka 22:19) Bamo balanguluka’mba kyafwainwa kwikalangako pa ñondo pa ñondo, bakwabo nabo bamba’mba pa mulungu pa mulungu, moba onse, bimye byavula pa juba jimo nangwa kimye kyonse muntu kyo akeba. b Pano monai bishinka byo mwafwainwa kulangulukapo.
Yesu watendekeshe Kijiilo kya Mabanga kya Nkambo pa juba ja Kijiilo kya Lupitailo kya Bayudea, kabiji pa jonka jino juba popo afwile. (Mateo 26:1, 2) Akino kechi kyamwekeletu ne. Binembelo byesakanya kitapisho kya kwa Yesu na mwana mukooko ye baipayanga pa Kijiilo kya Lupitailo. (1 Kolinda 5:7, 8) Kijiilo kya Lupitailo kyaikalangako jimo pa mwaka. (Kulupuka 12:1-6; Bena Levi 23:5) Ne bena Kilishitu batanshi c nabo bavulukanga Kivuluko kya lufu lwa kwa Yesu jimo pa mwaka kabiji Bakamonyi ba kwa Yehoba balondela byonka byo kyanembwa mu Baibolo.
Juba ne kimye
Jishinda jaubijilemo Yesu jitukwasha kuyuka bimye binga, juba ne kimye kyo twafwainwa kwikelamo na Kivuluko. Yesu watendekele kivuluko panyuma ya kuzhika juba pa Nisanyi 14, 33 C.E., kwesekana na kalenda ye baingijishanga kimye kyo banembejilemo Baibolo. (Mateo 26:18-20, 26) Twatwajijila kwikala na Kivuluko pa mwaka pa mwaka, byonka byaubanga bena Kilishitu ba kala. d
Nangwa kya kuba pa Nisanyi 14, mu 33 C.E. pajinga pa Kitanu, jino juba jakonsha kufika pa juba jikwabotu mu yewo mwaka. Tuyuka jino juba ja Nisanyi 14 pa mwaka pa mwaka kwingijisha jonka jino jishinda jo babajilangamo moba mu kimye kyajingako Yesu, bino kechi twingijisha kalenda wa Bayudea ne. e
Shinkwa ne binyu bichila
Pa kikye kijiilo kyo bajinga nakyo, Yesu waingijishe shinkwa wakubula mbizho ne binyu bichila byashajilepo ku Kijiilo kya Lupitailo. (Mateo 26:26-28) Pa kulondela byonka byo aubile, twingijisha shinkwa wabula mbizho ne binyu bichila, bino kechi byo bafiina ku mañanzañanza nangwa byo babikamo byatobala ne.
Bupopweshi bumo bwingijisha shinkwa muji mbizho, bino mbizho mu Baibolo imenako bundengamambo nangwa bukamfutumfutu. (Luka 12:1; 1 Kolinda 5:6-8; Ngalatiya 5:7-9) Onkao mambo, shinkwa wabula mbizho ye mwafwainwa kwingijisha kwimenako mubiji wa kwa Yesu wabula bundengamambo. (1 Petelo 2:22) Kisho kikwabo kyabula mu Baibolo ke kupingakenyapo binyu byo mwafina ku mañanzañanza. Mu machechi amo boba bino mambo balanguluka amba kukanya kutoma binyu kechi kwa mu binembelo ne.—1 Timoti 5:23.
Bipashañano kechi misunyi ne mashi ne
Shinkwa wabula mbizho ne binyu bichila byo bengijisha pa Kivuluko ke bipashañano bimenako mashi ne mubiji wa kwa Kilishitu. Kechi bebyalula nangwa kwibivwanga na mashi a kwa Yesu mu jishinda ja kukumya byonka byo balanguluka bantu bamo ne.
Akimonai byaamba Binembelo pa kino.
Inge kya kuba’mba Yesu wakambizhe baana banji ba bwanga kutoma mashi anji, ko kuba’mba wibaswishishe kulala Muzhilo wa Lesa wakanya kutoma mashi. (Ntendekelo 9:4; Byubilo 15:28, 29) Kechi kyafwainwe kwikala bino ne mambo Yesu kechi wakonsha kukambizha bantu kulala muzhilo wa Lesa waamba pa kuzhila mashi ne.—Yoano 8:28, 29.
Umvwe batumwa batomenenga mashi a kwa Yesu, inge kechi wibambijile’mba mashi anji “akechikila” bavula ne, kumwesha kuba’mba kitapisho kyakijinga kulutwe.—Mateo 26:28.
Kitapisho kya kwa Yesu kyaubiwe “jimotu” (Bahebelu 9:25, 26) Bino nangwa byonkabyo, inge shinkwa ne binyu byaalwilwe ke misunyi ne mashi byo bajinga na Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga, ko kuba’mba aba bajileko inge babwezhezhepo kitapisho.
Yesu waambile’mba: “Saka muba kino mu kumvuluka,” kechi amba “mu kitapisho kyami ne.”—1 Kolinda 11:24.
Bantu baitabila kuba’mba shinkwa ne binyu byaalukile ke mashi ne mubiji wa kwa Yesu kwafuma pa binembelo bya mu Baibolo byo babula kutuntulula bulongo. Nabiji mu ma Baibolo avula Yesu po aambile pa binyu batuntulula kuba’mba: “Ano o mashi ami.” (Mateo 26:28) Kabiji bino byambo byatuntululwa ne kuba’mba: “Ano o ‘mashi ami” “Ano emenako mashi ami” nangwa’mba “Ano alumbulula mashi ami.” fByonka byo aubanga, Yesu waingijisha bishimpi pa kufunjisha.—Mateo 13:34, 35.
Bañanyi bajako?
Bakamonyi ba kwa Yehoba kimye kyo bekala na Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga, bantutu bacheche bajako shinkwa ne kutoma binyu. Mambo ka?
Mashi a kwa Yesu aikajikile “Lulayañano lupya” lwapingakene pa lulayañano Yehoba Lesa lo alayañene na bena Isalela ba kala. (Bahebelu 8:10-13) Aba baji mu lulayañano lupya bo bajako ku bipashañano bya pa Kivuluko. Kechi bena Kilishitu bonse bajako ne kanatu boba “baitwa” na Lesa mu jishinda ja kukumya. (Bahebelu 9:15; Luka 22:20) Abano bo bakalamanga ne Kilishitu mwiulu, kabiji Baibolo waamba’mba bajitu 144,000 bo bakalamanga ne Yesu.—Luka 22:28-30; Lumwekesho 5:9, 10; 14:1, 3.
Kufumyako ba mu “kajitanga kacheche” bakalamanga ne Kilishitu, atweba bavula tuji mu “jibumba jikatampe” tukekala na bumi bwa myaka ne myaka pano pa ntanda. (Luka 12:32; Lumwekesho 7:9, 10) Atweba bavula tuji na luketekelo lwa kwikala pano pa ntanda kechi tujako ku bipashañano bya pa Kivuluko ne, bino tumwesha lusanchilo pa kitapisho kya kwa Yesu kyo apaine na mambo atweba.—1 Yoano 2:2.
a Buku wa Cyclopedia Volyumu 9 jipa 212 wanembelwe ba McClintock ne ba Strong ulumbulula kuba’mba: “Kyambo kya sacrament kechi kitanwa mu Lulayañano Lupya ne; nangwa kyambo kya Kingiliki kya μυστήριον [my·steʹri·on] kechi kilumbulula lubatizhilo nangwa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga nangwa kijiilo kiji kyonse ne.”
b Bantuntuluzhi bamo ba Baibolo bengijisha kino kyambo “bimye kyavula bingi” inge ke bambe pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga, kabiji umo mukuku wa byambo bamutuntulula kumwesha bimye bantu byo bafwainwa kuvulukanga kino kijiilo. Pano kino kyambo mu mulaka mwine mwanembejilwe Baibolo kyafwainwa kutuntululwa’mba “kimye kyo mubena” nangwa “kimye kyonse.” 1 Kolinda 11:25, 26.
c Monai buku wa The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, Volyumu 4, mapa 43-44, Buku wa Cyclopedia Volyumu 8 jipa 836 wanembelwe ba McClintock ne ba Strong.
d Monai buku wa The New Cambridge History of the Bible, Volyumu 1, jipa 841.
e Kalenda wa katataka wa Bayudea umwesha ñondo wa Nisanyi byo atendeka kusela kwingijisha tubangabanga ne ñondo wakatataka, kabiji jino jishinda kechi bejingijishanga mu myaka kitota kitanshi ne. Bano bantu batendekanga kubala inge ñondo watentama mu Yelusalema. Luno lupusano lo lulengela Bakamonyi ba kwa Yehoba kwiikela na juba jabo ja Kivuluko, kabiji jino juba kechi jikala pamo na juba Bayudea jo bekala na Kijiilo kya Lupitailo ne.
f Monai buku wa A New Translation of the Bible, wanembele ba James Moffatt; The New Testament—A Translation in the Language of the People, wanembele ba Charles B. Williams; and The Original New Testament, wanembele ba Hugh J. Schonfield.