Umuta muchima bingi mukwenu inge ubena kukeba kwisamba nobe. Kabiji panyuma papo wisambilenga nanji kimye kyabaya bingi. Lukatazho ke luno, mambo mukwenu wamulume nangwa wamukazhi. Kampe waamba’mba, ‘twibalundatu,’ ne kulanguluka’mba mukwenu naye byo byo ayuka. Abya wafwainwa kukeba kuyuka bikafumamo nyi?

•  Kyakonsha kumweka

•  Ene mambo o kyanemena

•  Byo wakonsha kuba

•  Byambo bya ku kujimunako

 Kechi kyatama kwikala na balunda babalume nangwa babakazhi ne. Pano kyakonsha kwikala byepi inge wifwalama kukilamo na mulunda umo kukila bakwabo? Inge kyaikala bino, mulunda nobe wamukazhi nangwa wamulume wakonsha kulanguluka’mba paji kyo ubena kukeba, kechi bulundatu ne.

 Nanchi bino byo byambo byo mbena kukeba kumutumina pa foni nyi? Languluka pa mashinda amo kino mo kyakonsha kumwekela kwakubula ne kuyukatu ne.

•   Umuteesha bingi muchima.

   “Nangwa kya kuba kechi wakonsha kupimpula bibena kumvwa muntu pe obewa ne, kechi wafwainwa kwichila manyi pa mujilo kupichila mu kwamba’mba twibalundatu bino saka mwisamba na yewo muntu kimye kyonse ne.”​—Sierra

•   Waswa kwituminanga nanji byambo pa foni.

   “Kechi yami natendekele kumutumina byambo pa foni ne, bino namubwezhezhanga inge wantumina. Panyuma ya bino, kyankatezhe bingi kulumbulwila uno wamukazhi’mba namumonanga’mba mukwetutu.”​—Richard

•   Waswisha kwisambanga nanji kimye kyonse.

   “Bantu bamo bamona kusengula mu jino jishinda amba kukayatu. Kechi bemena pa kukeba kusongola uno muntu ne. Bintu bya uno mutundu nebimona javula kabiji javula kibakola bingi ku muchima.”​—Tamara.

 Kishinka ke kya kuba amba: Kwisamba kimye kyonse na muntu ne kumuta muchima kimwesha’mba wamufwalama.

•   Kikozha ku muchima muntu mukwabo.

   Baibolo waamba’mba: “Kintu kyo baketekela inge kyabanda kufika, kikozha ku muchima.” (Byambo bya Maana 13:12) Ñanyi bintu byo wakonsha kuketekela inge muntu watwajijila kukutumina byambo pa foni bya kumwesha’mba wa kufwalama?

   “Kuji ñambilo ya kuba’mba, ‘Kuleka muntu ku kanda.’ Kijitu nobe jisabi jafwa ku kukanda jo walekatu na kupeepela kwakubula kwijifumyako. Kino kyakonsha kumweka ku bantu befwalama. Kechi ubena kukeba kwifwalama na muntu ne, bino wamuleka na kupeepela ku ‘kanda,’ ukamukozha ku muchima kya kine kine uno muntu.”​—Jessica.

•   Jizhina jobe jitama.

   Baibolo waamba’mba: “Saka muta muchima ku bintu bya bakwenu kabiji kange mulangulukengatu pa bintu byenu byonka ne.” (Filipai 2:4) Ñanyi byubilo byo wakonsha kwamba’mba byo biji na muntu utatu muchima pa bintu byamuwamina? Jizhina ja uno muntu jakonsha kwikala byepi?

   “Nashikwa bingi mwanamulume watemwa kubeepa babakazhi nobe wibatemwa. Kabiji kuba bino kumwesha’mba muntu kechi ukekala wakishinka mu masongola ne. kuba bino kulengela muntu mukwabo ku kulengela kutumbalala, kabiji kino kimwesha’mba kechi twatemwa bakwetu ne.”​—Julia

 Kishinka ke kya kuba amba: Bantu bafwalama bakwabo kwakubula mulanguluko wa kwisongola bakozha bingi bakwabo ku muchima ne abo bene.

•   Baibolo wamba’mba wafwainwa kumonanga “bansongwalume nobe bankasobe nangwa bakolojobe,” kabiji “bansongwakazhi nobe banyenga yobe na muchima watoka too.” (1 Timoti 5:1, 2) Inge walondela bino byambo, bulunda bobe na bakwenu babalume ne babakazhi bukatwajijila.

   “Inge nasongolwa, kechi nakonsha kusengula na bamuka bene ne. Kyanema bingi kuba bino lonka luno saka nkiji muzhike, kuyuka pa kupelela inge nji na banabalume nangwa banabakazhi.”​—Leah.

•   Baibolo waamba’mba: “Mu kwamba byavula, kechi mubula kyatama ne.” (Byambo bya Maana 10:19) Bino byambo kechi bingilatu pa kwisamba ne, bino ne pa kwitumina byambo pa foni, inge mwitumina bimye byavula kabiji ne byo mwisambapo.

   “Kechi kyayilamo kutumina wamukazhi byambo pa foni kimye kyonse ne, kanatu inge ubena kulanguluka kumusongola.”​—Brian.

•   Baibolo waamba’mba: “Maana afuma mwiulu patanshi o awama.” (Yakoba 3:17) Kwikumbata kwakonsha kwikalatu bulongo nangwa kwakonsha kulengela muntu kulanguluka’mba wamutemwa.

   “Twisambatu misambo ya bulunda kabiji kechi nkizhamo kuba bino ne.”​—Maria.

 Kishinka ke kya kuba amba: Langulukishapo bulongo pa byambo bya pa foni byo mwitumina na banabalume nangwa banabakazhi. Nsongwakazhi aye Jennifer waambile’mba: “Kyakatazha bingi kutaana balunda bawama, kabiji bulunda bwakonsha kupwa inge ke wibamweshe byubilo bya kwibafwalama.”

•    Tesha muchima pa bibena kwamba bantu. Inge muntu waamba’mba, “Obewa ne Kananga mwifwalama bingi.” Bino byambo bimwesha’mba bulunda bwenu bwakilamo.

•    Twajijila kwikala na balunda babalume ne babakazhi. Kange utemwepo umo nangwa kumuta muchima kukila byo uba na bakwabo ne.

•   Jimuka na byambo byo mwitumina pa foni, inge mwitumina javula, byo mwisambapo ne kimye kyo mwituminapo. Nsongwakazhi aye Alyssa waambile’mba: “Kechi wafwainwa kwituminanga byambo pa foni na wamulume nangwa wamukazhi pakachi ka bufuku ne.”