“Natemenwe bingi mizhilo ya bansemi bami byo najinga na myaka 15, pano luno byo nafikizha myaka 19 mbena kumona kuba’mba nafwainwa kwikalako na bwana bwa bene.”—Sylvia.

 Nanchi ne anweba mulanguluka byonka bilanguluka Sylvia nyi? Inge byo mulanguluka, kino kibaaba kisakwimukwasha kuyuka bya kwisamba na bansemi benu.

•  Byo mwafwainwa kuyuka

•  Byo mwakonsha kuba

•  Byambapo bakwenu

 Saka mukyangye kwisamba na bansemi benu pa mizhilo yabo, mwafwainwa kulanguluka pa byalondelapo:

•  Bwikalo bwa kubula mizhilo kechi buwama ne. Akilangulukai pa mukwakwa mupita myotoka yavula. Kyakonsha kwikala byepi inge kafwamo biyukilo bimwesha bya kwenda, pa kwimena, ne pa kupelela pa kunyemesha motoka. Byonkatu biji mizhilo ya pa mukwakwa, mizhilo ya pa nzubo nayo itukwasha kwikala bulongo.

•  Mizhilo imwesha’mba bansemi benu bemuta muchima. Inge babula kubikako mizhilo kimwesha’mba kechi bata muchima ku bintu byakonsha kwimumwekela ne. Kafwako nsemi uji na butemwe wakonsha kuba bino ne.

 NANCHI MWAYUKA NYI? Bansemi nabo bakookela mizhilo. Inge mubena kuzhinauka kino, tangai Ntendekelo 2:24; Mpitulukilo ya mu Mizhilo 6:6, 7; Efisesa 6:4; ne 1 Timoti 5:8.

 Nangwa kya kuba mwayuka’mba mizhilo ikebewa, pano bino, mumona’mba mizhilo ya bansemi benu yakatazha, mwafwainwa kuba byepi?

 Saka mukyangye kwisamba, langulukaipo. Nanchi mukookela mizhilo ya bansemi benu kimye kyonse nyi? Inge kya kuba javula kechi mukookela mizhilo ya bansemi benu ne, kyakonsha kukatazha kwisamba nabo kuba’mba beipimpuleko. Monai kibaaba kya kuba’mba, “Nakonsha Kuba Byepi pa Kuba’mba Bansemi Banketekele?”

 Inge mukookela mizhilo ya bansemi benu kimye kyonse, nengezhai bintu byo mukeba kwisamba nabo. Kulangulukila jimo pa bintu byo mukeba kwamba, kampe ne kwibinemba kukemukwasha kuyuka inge bintu byo mukeba kwamba byayilamo. Apa bino, mwaipuzha bansemi kunengezha kimye ne mpunzha ko mwakonsha kwisambila saka mwakasuluka. Kabiji inge mwaikala pamo na bansemi na kwisamba, vulukainga bino:

 Kwamba na mushingi. Baibolo wamba’mba: “Byambo byashinta bikolomona bukaji.” (Byambo bya Maana 15:1) Onkao mambo, mwafwainwa kuyuka kino: Inge kemwipachike na bansemi nangwa kwibapamo mambo kuba’mba mizhilo yabo yatama, mwisambo kechi ukawama ne.

 “Na mambo a kuba’mba nemeka bansemi, bansemi nabo bannemeka. Kitupelela bingi kuyila mumo mambo bonse twinemeka.”—Bianca, 19.

 Kuteleka. Baibolo witubuula’mba twafwainwa ‘kupelawizha kumvwa, ne kubanda kwamba.’ (Yakoba 1:19) Vulukainga kuba’mba mubena kwisamba na bansemi, onkao mambo, mwafwainwa kuteleka, kechi kwambangatu ne.

 “Inge ketukome, twakonsha kulanguluka’mba twayuka byavula kukila bansemi betu, pano bino, kino kechi kya kine ne. Twafwainwa kumvwinanga lujimuno lwabo.”—Devan.

 Kulangulukilako bansemi. Esekai kumwenanga bintu mubena kwibimwena bansemi benu. Londelai lujimuno lwa mu Baibolo kuba’mba: “Saka muta muchima ku bintu bya bakwenu kabiji kange mulangulukengatu pa bintu byenu byonka ne.” Ko kuba’mba mwafwainwa kuta muchima ku bikeba bansemi benu.—Filipai 2:4.

 “Nalangulukanga’mba bansemi bami kechi bantemwa ne, kabiji kechi bankwasha ne. Pano luno nayuka kuba’mba bebikilengako kwikala bansemi bawama byonkatu byo nebikilengako kufunda kwikala muntu walumbuluka inge nakoma. Byonse byo baubanga, bebyubanga na mambo a kuntemwa.”—Joshua, 21.

 Ambai pa bintu byakonsha kupwisha makatazho. Twambe’mba mukeba kuya ku kijiilo, bino pa kuba’mba mukafike ku yoyo mpunzha mwafwainwa kwendapo jiola jimo, kabiji bansemi benu bemukanya kuyako. Yukai ene mambo o bemukainya, nanchi babena kutala pa kulepa kwa mpunzha nyi, inyi kijiilo?

•   Inge babena kutala pa museke, nanchi bakonsha kulangulukapo kwimwambila kuya na muntu mukwabo wayuka kwendesha motoka nyi?

•   Inge kya kuba’mba babena kutala pa kijiilo kine, nanchi mwakonsha kwibabuula bantu bakataanwako ne bakatangijilanga kino kijiilo nyi?

 Vulukainga kwamba na mushingi ne kuteleka saka mwatekanya inge bansemi kebambe. Mweshainga’mba munemeka ‘bashenu ne bainenu.’ (Efisesa 6:2, 3) Nanchi bakonsha kupimpula milanguluko yabo nyi? Kampe. Kimo kimye ne. Monse mo kyakonsha kwikela . . .

 Mwafwainwa kunemeka byafuukulapo bansemi. Bavula kechi bayuka’mba kuba bino kyo kintu kyakonsha kulengela bansemi kukuswisha kuba bintu bimo ne. Inge babula kukuswisha kuba bintu byo wajikukebanga, kabiji watendeka kwibatobosha, kikakatazha kwisamba nabo kimye kikwabo. Pakuba inge wakookela, kibapelela kukepeshako mizhilo imo ne kukuswisha kuba bintu bimo byo ukeba.