•   Umvwa byepi ku muchima inge bakutuka?

  •  Ku muchima kechi kukola ne, kijitu bulongo.

  •  Ku muchima kukola bingi pano bino ndengululatu.

  •  Ku muchima kukola bingi—kabiji kechi nkapilwa ne.

•   Nanchi utukana javula nyi?

  •  Ine

  •  Ja kamo kamo

  •  Javula

•   Kwesakana na byo ulanguluka, nanchi kutukana kwatama nyi?

  •  Kechi kwatamishatu

  •  Kwatama

 Nanchi umona kutukana amba kwatama nyi? ‘Ine’. ‘Kuji makatazho avula mu ntanda a kutapo muchima. Kabiji kafwako muntu ubula kutukana ne! Nanchi ibyo nyi?

 Kuji bantu bavula bingi babula kutukana. Mambo bayuka bintu bimo byabula kuyuka bantu bamo. Nabiji:

•  Kutukana kechi byambotu ne. Byo waamba bimwesha biji mu muchima. Onkao mambo kutukana kumwesha kuba’mba kechi watemwa bakwenu ne. Nanchi bino byobyo uji nyi?

   Baibolo waamba’mba: “Bintu byonse bilupuka pa kanwa, bifuma mu muchima.”​—Mateo 15:18.

•  Kutukana kulengela bakwenu kukutala bibi. Buku wa Cuss Control waamba’mba: “Bantu bekala balunda nobe bonka baamba byo watemwa kwamba, kabiji ñambilo yo ilengela ba mu kisemi ne bo wingila nabo ku kupa mushingi nangwa ne, ne balunda bo wakonsha kwikala nabo, ñambilo ilengela ne bantu kumvwa byo waamba nangwa ne, kukupa kifulo pa nkito nangwa ne, ne byakonsha kukumbula mwenyi.” Uno buku waamba ne kuba’mba: “Nanchi wakonsha kwikala na bulunda bwawama na bakwenu inge waleka kutukana nyi?”

   Baibolo waamba’mba: ‘Mwenga . . mumufumyemo mwi anweba.’—Efisesa 4:31.

•  Kutukana kechi kulengela bantu kukutemwa byonka byo ulanguluka ne. Buku wa kuba’mba How Rude! wanembele Dr. Alex Packer waamba’mba: “Bantu bendatu na kutukana bafichisha bingi ku muchima.” Ñambilo ya mwenga ilengela kwamba “byabula maana, bifichisha ku muchima, kabiji ilengela kubula kwikala na muchima wa lusa. Inge ñambilo yobe ya kubula maana, ne ndangulukilo yobe nayo ikala byonkabyo.”

   Baibolo waamba’mba: “Kange muleke byambo byatama bilupuke mu kanwa kenu ne.”—Efisesa 4:29.

•  Ibikile kikonkwanyi. Wakonsha kuleka ñambilo ya mwenga mu ñondo umo nangwa mu milungutu. Monanga byo ubena kuba pa kalenda nangwa papepalatu mukwabo. Pa kuba’mba ube byo wafuukula, wafwainwa kubapo ne bintu bikwabo. Nabiji:

•  Kuleka kutamba mafilimu muji mwenga ne kuteleka ku nyimbo ya mwenga. Baibolo waamba’mba: “Kupwanañana na babi konauna byubilo byawama.” (1 Kolinda 15:33, tubyambo twa panshi) Kechi ‘tupwanañanatu’ na bantu kwapwa ne, bino ne mu bya kutamba nabiji mafilimu, mavidyo a makayo, ne nyimbo. Kenneth uji na myaka 17 waambile’mba: “Na mambo a kuba bijimba bibena kujila bulongo, wakonsha kusombolola mu lwimbo nangwa kya kuba wa mwenga.”

•  Mweshanga amba wakoma. Bantu bamo baamba mwenga kuba’mba bamweke amba bakoma. Muntu wakoma kechi uba bino ne. Baibolo waamba’mba bantu bakoma “baji na milangwe yo bafunjisha kuyuka kyawama ne kyatama. (Bahebelu 5:14) Kechi bo byatama amba “bakwabo bebatote” ne.

 Ñambilo yatama itamisha bongo bwa muntu ulangulukatu bulongo. Bantu batemwa kutukana bavula. Buku wa kuba’mba Cuss Control waamba’mba “kechi wafwainwa kulengela bantu bamwenga bavujilengakotu ne.” “Leka mwenga, bantu bamweka bakepeleko.” Obewa mwine ukomvwa bingi bulongo kabiji bantu bakakutemwa.”