Yai panembwa’mba bijipo

Nanchi Byambo Biji mu Baibolo Byapusana Nyi?

Nanchi Byambo Biji mu Baibolo Byapusana Nyi?

Mukumbu wa mu Baibolo

 Ine, byambo byonse biji mu Baibolo byaswañana. Byambo bimo byumvwanyika nobe byapusana na bikwabo, pano bino umvwe mwalondela bishinka bitanu na bibiji byo twaambapo mu uno mutwe po po musa kukwatakanya:

  1.   Yukai byambo byo biji. Nembi yense wakonsha kunemba byambo byapusana na kine kintu kyo abena kwambapo inge keambe pa bintu bikwabo.

  2.   Langulukaipo pa byanemba nembi. Banembi bapusana pusana bashinkilwepo bakonsha kunemba byonkatu byo kyajinga kwakubula kwingijisha byambo bintutu bimo. Kimo kimye kechi bakonsha kunemba byonsetu tonkotonko pa kyamwekele ne.

  3.   Yukai bintu byamwekele ne bisho

  4.   Yukai ñambilo ya kifwanyikizho ne yabula ya kifwanyikizho

  5.   Yukai muntu mwine wauba kyokyo kintu. Byambo bimo bimwesha muntu amba ye wauba kintu kimo nangwa kya kuba kechi ye wikyuba ne a

  6.   Tangai mu Baibolo ye batuntulula bulongo.

  7.   Kange mwesakanyenga milanguluko ya bantu na iji mu Baibolo ne.

 Mepuzho alondelapo amwesha bishinka bitanu na bibiji byo byakonsha kwimukwasha kukwatakanya mashimikala amo a mu Baibolo bantu o bamona nobe apusana:

Kishinka 1: Byambo byo biji

  Umvwe kya kuba Lesa wakokolokele pa juba ja butanu na bubiji, watwajijila byepi na kwingila? Jishimikila ja lumbulula Lesa byo alengele ntanda jiji mu Ntendekelo. Byambo biji mu Ntendekelo bya kuba’mba “pa juba ja butanu na bubiji aye walekele mingilo yanji yonse yo aubilenga” bimwesha’mba Lesa wakokolokele byo apwishishe kulenga ntanda. (Ntendekelo 2:2-4) Yesu kechi wakaine byambo biji mu Ntendekelo byo aambile’mba “Batata ne luno bakingila”ne, waambilenga pa mingilo ikwabo ingila Lesa. (Yoano 5:17) Ino mingilo yavwangamo byo atangijile banembele Baibolo, byo etutangijila ne kwitulama.—Salamo 20:6; 105:5; 2 Petelo 1:21.

Kishinka 2 ne 3: Byanembele nembi ne byamwekele

  Kwepi Yesu ko abukijile mwanamulume mpofu? Buku wa Luka wamba’mba Yesu wabukile mwanamulume mpofu “byo anangijilenga ku Yeliko.” Buku wa Mateo watongola banabalume babiji, amba wibabukile ‘byo afuminenga ku Yeliko.’ (Luka 18:35-43; Mateo 20:29-34) Mu bino binembelo bibiji, banembi banembele byapusana kwesakana na mo bebimwenejile. Nangwa byonkabyo, Luka watongola bishinka byabujile kutongola Mateo, Mateo naye watongola bishinka byabujile kutongola Luka. Mateo watongola bantu babiji, Luka watongolatu muntu yenka waambile ne Yesu. Pano ñanyi mpunzha ko aubijile kino kya kukumya? Bapoya bya kupoyapoya batana kuba’mba mu moba ajingako Yesu, mu Yeliko mwajinga mizhi ibiji, muzhi mwaikalanga Bayudea ne muzhi mwaikalanga bena Loma. Kufuma pa muzhi umo kuya pa mukwabo pajinga kilomita umo ne kichika. Yesu waubijile kino kya kukumya pakachi ka ino mizhi.

Kishinka 4: Ñambilo ya kifwanyikizho ne yabula ya kifwanyikizho

  Nanchi ntanda bakeyonauna nyi? Baibolo mu Musapwishi 1:4, waamba’mba “pano pa ntanda kasa payayayatu.” Bantu bamo baamba’mba bino byambo byapusana na byambo bya kuba’mba “biji pano pa ntanda bikasunguluka na kyuya.” (2 Petelo 3:10) Bino mu Baibolo, kyambo kya kuba’mba “ntanda” kilumbulula ntanda ine kabiji mu bukifwanyikizho kilumbulula bantu bekalapo. (Ntendekelo 1:1; 11:1) Konauna ino “ntanda” kwatongolwa pa 2 Petelo 3:10, kechi kulumbulula amba ntanda ikapya mu mujilo ne, bino ke “lonaiko lwa bantu bambulwa kwakamwa Lesa.”—2 Petelo 3:10, 7.

Kishinka 5: Yukai muntu mwine wauba kyo kyo kintu

  Ñanyi wayile nakubula Yesu byakebelenga mukulumpe wa bashilikale mu Kapenama? Mateo 8:5, 6 paamba’mba mukulumpe wa bashilikale mwine ye wayile kwi Yesu, mu Luka 7:3 paamba’mba watumine bakulumpe ba Bayudea. Bino byambo byalumbulula’mba mukulumpe wa bashilikale ye wakebelenga’mba bamukwashe, bino watuma baluwe banji.

Kishinka 6: Tangai mu Baibolo ye batuntulula bulongo

  Nanchi bonse twi bandengamambo nyi? Baibolo ufunjisha amba bonse twaswana bundengamambo bwa kwa Adama ne Evwa. (Loma 5:12) Bantuntuluzhi bamo balengela bino byambo kupusana, byo batuntulula’mba bantu bawama “kechi balenga mambo ne.” (1 Yoano 3:6, The Bible in Basic English; King James Version) Nangwa kya kuba’mba kyambo kya Kingiliki kyo baingijisha pa 1 Yoano 3:6 kilumbulula bintu bibena kumweka ponkapotu, mu mulaka mwine mutanshi ye banembejilemo Baibolo, kino kyambo kilumbulula kutwajijila. Kuswana bundengamambo kechi ko kulengalenga mambo nangwa’mba kulengelamotu mambo kyanshiji ne. Bino bantuntuluzhi bamo banemba bingi bulongo bino byambo. Banemba’mba “kechi balengalenga mambo ne” nangwa’mba “kechi babwezhabwezhapo kulenga mambo.”—Binembelo bya Ntanda Ipya; Phillips.

Kishinka 7: Londelai mafunjisho a mu Baibolo

  Nanchi Yesu ye Lesa nyi? Yesu kimye kimo waambile’mba: “Amiwa ne Batata twi umo.” Bantu bamo baamba’mba bino byambo byapusana na byambo bya kuba’mba, ‘Batata abo bankila.’ (Yoano 10:30; 14:28) Pa kuba’mba tumvwishe mwatala bino byepelo, twafwainwa kumvwisha Baibolo byo aamba pe Yehoba ne Yesu kechi kwibyesakanya na mafunjisho a bantu a pa balesa basatu, abula mu Baibolo ne. Baibolo walumbulula’mba Yehoba ye Shanji Yesu kabiji Lesa wanji ye apopwela. (Mateo 4:10; Mako 15:34; Yoano 17:3; 20:17; 2 Kolinda 1:3) Yesu kechi Lesa ne.

 Byambo byaambile Yesu bya kuba amba: “Amiwa ne Batata twi umo.” bimwesha kuba’mba wingila mingilo imo ne Shanji, Yehoba Lesa. Yesu waambile jikwabo amba: “Batata baji ne amiwa ne amiwa nji ne Batata.” (Yoano 10:38) Kabiji Yesu byo byo aubile ne ku baana banji ba bwanga. Walombele kwi Shanji amba: “Kabiji nebapa lukumo lo mwampele kuba amba bekale ke umo byonka byo tuji anweba ne amiwa twi umo. Amiwa nji ne abo, ne abo baji ne amiwa.”—Yoano 17:22, 23

a Buku umo waamba’mba, “Mughal Shah Jahān ye washimikile” kishimikwa kya Taj Mahal. Pano bino kechi ye wikishimikile ne, mambo uno buku wamba’mba “bamingilo kukila 20,000 bo bashimikile.”—Encyclopædia Britannica.