Baana baji na mwingilo wanema bingi wa kuta muchima ne kukwasha bansemi babo bakoma mu bintu byonsetu. Mambo Baibolo waamba’mba baana bakoma bafwainwa ‘kufunda . . . kulama ba mu nzubo yabo mwayila munema wa kunemeka Lesa ne kwibabwezhezha bansemi babo . . . , mambo kino kyo kyaitabilwa kwi Lesa.’ (1 Timoti 5:4) Inge baana bakoma babena kukwasha bansemi babo bakoma, ko kuba’mba babena kukookela mukambizho wa mu Baibolo wibakambizha kukookela bansemi babo.—Efisesa 6:2, 3.

 Baibolo kechi wapanapo mikambizho ya kushinkamika yaamba pa bya kulama bansemi bakoma ne. Pano bino, waambapo pa banabalume ne banabakazhi bakishinka balamine bansemi babo bulongo. Kabiji wapana ne mashinda awama afwainwa kwimukwasha bya kulama bulongo bansemi benu bakoma.

•  Baana bamo balamine byepi bansemi bamo bakoma mu moba a kala?

•  Ñanyi mashinda awama aji mu Baibolo afwainwa kwimukwasha kulama bansemi benu bakoma?

•  Nanchi Baibolo waamba’mba bansemi bakoma bafwainwa kwibalamina mu nzubo ya baana babo nyi?

 Balamine bansemi babo bakoma mu mashinda apusana pusana kwesakanatu na bintu byo byajinga pa kyokya kimye.

•   Yosefwa waikelenga kwalepa bingi na shanji aye Yakoba. Nangwa byonkabyo, Yosefwa waichile Yakoba kuba’mba ekalenga kwipi ne aye. Yosefwa wanengezhejile shanji nzubo mwa kulaala, kumukebela kajo ne kumuzhikijilanga.—Ntendekelo 45:9-11; 47:11, 12.

•   Luta wayile na kwikala mu kyalo mwaikalanga muko wanji kabiji waingijilenga bingi pa kuba’mba akwashe muko wanji.—Luta 1:16; 2:2, 17, 18, 23.

•   Yesu saka akyangye kufwa, wasajile mutumwa Yoano kulamanga bainanji ba Maliya, kyamweka pa kikye kimye bafwijilwe.—Yoano 19:26, 27. a

 Kwambatu kishinka, kechi kyapeela kulama bansemi bakoma ne. Bino Baibolo wafwainwa kwitukwasha kuyuka mwa kwibalamina bulongo.

•   Nemekai bansemi benu.

   Byaamba Baibolo: “Nemeka bashobe ne bainobe.”—Kulupuka 20:12.

   Mwakonsha kwibanemeka byepi? Kunemeka bansemi benu kulumbulula kwibaswisha kubangako bintu bimo byo bakeba bene mu bwikalo bwabo kukila kwibobilangako byonsetu. Inge kyakonsheka, kyawama kwibaleka kwifuukwilanga mo babena kukebela kuba’mba mwibalamine. Kabiji inge bene babena kwiingijilako bintu bimo, mweshainga’mba mwibanemeka kupichila mu kwibakwasha mu byavula.

•  Yukai biji bansemi benu ne kwibalekelangako mambo.

   Byaamba Baibolo: “Maana a muntu afwomona bukaji bwanji, kabiji aye kimuwamina kulekelako bakwabo mambo.”—Byambo bya Maana 19:11.

   Mwakonsha kuba byepi bino? Inge bansemi benu bakoma bemwambila byatama kabiji kechi basanta pa bintu byonse byo mubena kwibobila ne, iipuzhai anweba bene amba: ‘Umvwe wajinga amiwa kabiji nji byonka biji bansemi bami bakoma, inge naumvwa byepi ku muchima kupita mu byo babena kupitamo?’ Inge mwibikako kuyuka biji bansemi benu ne kwibalekelangako mambo, mukebalengela kubula kulangulukanga’mba baikala lunkobe kwi anweba.

•   Ipuzhaiko bakwenu.

   Byaamba Baibolo: “Kwa kubula kwisamba, bintu byo balangulukila jimo bivulañana, bino paji babulañana maana bavula, bintu bilumbuluka.”—Byambo bya Maana 15:22.

   Mwakonsha kuba byepi bino? Yukai byo mwafwainwa kulama bansemi benu babena kukolwakolwa. Ipuzhaiko bakwenu inge kya kuba kujiko lunengezho lumo lwa kafulumende ku mpunzha ko mwikala lwa kukwashishamo bansemi bakoma ikalengela mwingilo wenu wa kwibalama kupeela. Isambaiko na bakwenu bakilamapo kala bansemi babo bakoma. Inge muji na bakolojenu ne banyenga yenu, kyawama kwisambila pamo kisemi kyonse ne kufuukwila pamo bintu bibena kukebewa pa bya kulama bansemi benu.

•   Ipelulai.

   Byaamba Baibolo: “Maana aji na bepelula.”—Byambo bya Maana 11:2.

   Mwakonsha kwipelula byepi? Yukai bintu byo mwakonsha kuba ne byo mwakonsha kukankalwa kuba. Muntu yense kimye kimukepela ne kubula bulume bwa kuba bintu byonsetu. Onkao mambo, kechi mwakonsha kwikala na bulume bwa kuba bintu byonsetu byo mukeba kuba pa bya kulama bansemi benu ne. Inge mubena kukankalwa bintu byavula pa kulama bansemi benu bakoma, buulaiko bakwabo ba mu kisemi kyenu kwimukwashako.

•   Itai muchima ne anweba bene.

   Byaamba Baibolo: “Kafwako muntu nangwa umo ushikwa mubiji wanji ne, bino umujiisha ne kumulama bulongo.”—Efisesa 5:29.

   Mwakonsha kuba byepi bino? Nangwa kya kuba muji na mwingilo wa kulama ne kukwasha bansemi benu, ne anweba bene mwafwainwa kwita muchima mu bintu byo mukeba ne ba mu kisemi kyenu pamo inge mwasongola nangwa kusongolwa. Mwafwainwa kujanga bulongo. Mwafwainwa kukokolokanga ne kwikala na kimye kyabaya kya kulaala. (Musapwishi 4:6) Kabiji mwafwainwa kulombangako moba a kukokoloka ku nkito. Inge ke mube bino bintu, kisakukemupeelela bingi kuyuka mwa kulamina bulongo bansemi benu.

 Baibolo kechi waambapo mu kishinkamika’mba baana bakoma bafwainwa kulamina bansemi bamo mu mazubo abo ne. Bisemi bimo bifuukulapo kulama bansemi babo bakoma pa nzubo. Mu kuya kwa moba, bakonsha kumona’mba kutwala bansemi babo ko balamina bakote jo jishindatu jawama. Nangwa byonkabyo, kisemi kyafwainwa kwisambila pamo ne kufuukulapo bintu bisakuwamina bansemi ne bakebalamanga.—Ngalatiya 6:4, 5.