Byambo bya Kuba’mba “Jiso pa Jiso Jikwabo,” Bilumbulula Ka?
Mukumbu wa mu Baibolo
Muzhilo wa kuba’mba “jiso pa jiso jikwabo,” wajinga pa Mizhilo Lesa yo apele bena Isalela kupichila mwi Mosesa kabiji ne Yesu naye wamwambilepo mu Jashi ja pa Mutumba. (Mateo 5:38; Kulupuka 21:24, 25; Buku wa Lesa; Mpitulukilo ya mu Mizhilo 19:21) Uno muzhilo walumbululanga’mba pa kuchiba mambo, muntu bafwainwa kumukambula kwesakana na mambo o alengele. a
Uno muzhilo waingilanga ku mambo a kukozhañana, muntu inge wakozha mukwabo. Mizhilo yaambile pa muntu wakozha mukwabo kya nshijitu amba: “Wachimuna mukwabo naye kumuchimuna, wasaba mukwabo jiso naye kumusaba jiso, wazokola mukwabo jiino naye kumuzokola jiino, byonka byo akozha mukwabo naye byo byo bakamukozha.”—Bena Levi 24:20.
Muzhilo wa kuba’mba “jiso pa jiso jikwabo” waingilanga ñanyi mwingilo?
Muzhilo wa “jiso pa jiso jikwabo” kechi wapele luusa bantu lwa kushinkanya bene na wibakozha ne. Pakuba wakwashanga mitonyi kukambula muntu monka mo kyafwainwa, kwa kubula kumwesha kukanama nangwa kukizhamo kuba lusa.
Uno muzhilo wakanyanga bantu kukozha bakwabo kya nshiji nangwa balangulukanga kuba byobyo. Mizhilo yaambile’mba: “Aba bashala bakomvwa ne kuba moyo, kabiji kechi bakabwezhapo kuba kintu kyatama nabiji kino mukachi kenu ne.”—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 19:20.
Nanchi muzhilo wa “jiso pa jiso jikwabo” wingila ne ku bena Kilishitu nyi?
Ine, uno muzhilo kechi wingila ku bena Kilishitu ne. Uno muzhilo wajinga pa Mizhilo ya Mosesa, yalekele kwingila kimye kyafwile Yesu lufu lwa bukitapisho.—Loma 10:4.
Nangwa byonkabyo, uno muzhilo witukwasha kuyuka milanguluko ya Lesa. Umwesha kuba’mba Lesa wanemeka bunchibamambo bwaoloka. (Salamo 89:14) Kabiji witukwasha kuyuka bunchibamambo bwa Lesa byo buji, kuba’mba bangubabibi bafwainwa kwibakambula “monka mo kyafwainwa.”—Yelemiya 30:11.
Milanguluko yabula kuyilamo pa muzhilo wa “jiso pa jiso jikwabo”
Mulanguluko wabula kuyilamo: Muzhilo wa “jiso pa jiso jikwabo” kechi wawamine ne.
Kishinka: Uno muzhilo kechi waswishishe kukabisha bantu ne. Pano bino, pa kwingijisha ino mizhilo, basalanga mitonyi yafikilamo ya kuchibila bantu mambo, patanshi bapitulukangamo bulongo mu mambo ne byo kyajinga pa kuba’mba bayuke inge waubijilemotu kya nshiji. (Kulupuka 21:28-30; Kubala 35:22-25) Onkao mambo, muzhilo wa “jiso pa jiso jikwabo” wakwashanga bantu kuchinuzhuka kuba bintu byatama.
Mulanguluko wabula kuyilamo: Muzhilo wa “jiso pa jiso jikwabo” waswishishe bantu kushinkanya inge bamukozha.
Kishinka: Mizhilo ya Mosesa yaambile’mba: “Kechi wafwainwa kushinkanya ne, nangwa kwikala na mfika na bakwenu ne.” (Bena Levi 19:18) Mizhilo kechi yatundaikanga bantu kushinkanya ne, pakuba yatundaikanga bantu kuketekela mwi Lesa ne lunengezho lo abikileko lwa kuchibilamo mambo.—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 32:35.
a Jino jishinda ja kuchibilamo mambo, bimye bimo jatelwanga mu Kilatini amba lex talionis, jo baingijishanga ne bisaka bikwabo mu myaka ya kala.