Yai panembwa’mba bijipo

Nanchi Bantu Bapimpula Baibolo Nangwa Kupimpula Byambo Bijimo Nyi?

Nanchi Bantu Bapimpula Baibolo Nangwa Kupimpula Byambo Bijimo Nyi?

 Ine kechi bamupimpula ne. Kwesakanya byaamba Baibolo na manyusikilipiti a kala kwitukwasha kuyuka bulongo inge kya kuba bantu bapimpula byaamba Baibolo nangwa ne, nangwa kya kuba pa myaka yavula bamukopolwejile pa bintu byonaika.

Nanchi kino kibena kulumbulula’mba pa kukopolola byambo bya mu Baibolo kechi balubankenyepo nenyi?

 Kuji manyusikilipiti a Baibolo a kala avula o bataana. Mu ano manyusikilipiti muji mwavula bingi mo balubankenye pa kukopolola. Bimo byo balubankenye pa kukopolola ke bichechetu kabiji kechi byapimpula mulanguluko mwine uji mu binembelo ne. Pano bino, mumo mo balubankenye pa kukopolola byambo biji mu Baibolo, kyamweka baubijilemotu pa kuba’mba batwale mungi bukine buji mu Baibolo. Akimonai bino bishinka bibiji:

  1.   Pa 1 Yoano 5:7, mu ma Baibolo amo a kala muji bino byambo bya kuba’mba: “Mwiulu muji Tata, Mambo ne Mupashi Wazhila; bino byonse bisatu ke muntu umo.” Pano bino, manyusikilipiti a kine aamba’mba bino byambo kechi byajingamo mu binembelo bine ne. Bebinungilekotu mu kuya kwa moba. a Onkao mambo, mu ma Baibolo amo o batuntulula bulongo bino byambo bebifumyamo.

  2.   Jizhina ja Lesa jitanwamo bimye byavula bingi mu manyusikilipiti a Baibolo a kala. Nangwa byonkabyo, mu ma Baibolo avula jizhina ja Lesa bapingizhapo na byambo bya kuba’mba “Nkambo” nangwa “Lesa.”

Twayuka byepi kuba’mba kechi kukiji mo balubankenye mwavula pa kukopolola byambo biji mu Baibolo ne?

 Ano moba kuji manyusikilipiti avula bingi o bataana kya kuba kibapeelela kumona mo balubankenye pa kukopolola kukila kala. b Ñanyi kwipasha kuji pa ano manyusikilipiti o bataana kwesakana na bukine buji Baibolo lelo jino?

  •   Byo aambilenga pa byambo bya mu Binembelo bya Kihebelu (javula byo batongola’mba “Lulayañano lwa Kala”), shayuka aye William H. Green waambile’mba: “Twakonsha kwamba’mba kafwako buku mukwabo wa kala watuntululwa bulongo nobe uno ne.”

  •   Shayuka wa Baibolo aye F. F. Bruce waambile pa Binembelo bya Bwina Kilishitu nangwa’mba Lulayañano Lupya amba: “Bishiino bya binembelo bya Lulayañano lwetu Lupya byavula bingi kukila bishiino bya banembi bakwabo, kabiji bukine bwabyo kafwako wakonsha kwibuzhinauka ne.”

  •   Frederic Kenyon wafunda bingi pa manyusikilipiti a Baibolo, waambile’mba “muntu wafwainwa kulama mu kuboko kwanji Baibolo ne kwamba kwa kubula moyo nangwa kuzhinauka’mba buku ye alama kine Mambo a Lesa o banembele kuba’mba akwashe bantu bonsetu.”

Ñanyi bishinka bikwabo bitukwasha kuketekela kuba’mba Baibolo bamutuntulula bingi bulongo?

  •   Bonse Bayudea ne bena Kilishitu banembele ano mashimikila a mu Baibolo kechi bafilepo mambo alengele bantu ba Lesa ne. c (Kubala 20:12; 2 Samwela 11:2-4; Ngalatiya 2:11-14) Kabiji baambile pa mashimikila aambile pa kubula kukookela kwa Bayudea ne kusolola mafunde a bantu. (Hoseya 4:2; Malakai 2:8, 9; Mateo 23:8, 9; 1 Yoano 5:21) Abano banembi byo banembulwile bulongo ano mashimikila byonkatu byo ajinga, kyamwesheshe bukishinka bwabo ne byo banemekele Mambo a Lesa.

  •   Nanchi kechi kyayilamo kuswa kuba’mba Lesa wanembele uno Baibolo, wakonsha kwiilamawizha ku bantu bakeba kubikamo bya bubela nenyi? d (Isaya 40:8; 1 Petelo 1:24, 25) Ene mambo Lesa o anembejile Baibolo ke a kuba’mba akwashe bantu kechi bonka bajingako kala ne, bino ne atweba tujiko ano moba. (1 Kolinda 10:11) Onkao mambo, “bintu byonse byanembelwe kala bebinembele’mba tufunjileko, kuba’mba mu kuchinchika kwetu ne mu lutekenesho lwa mu Binembelo twikale na luketekelo.”—Loma 15:4.

  •   Yesu ne baana banji ba bwanga baingijishenga Binembelo bya Kihebelu kwa kubula kuzhinauka bukine bwajinga mu bino binembelo.—Luka 4:16-21; Byubilo 17:1-3.

a Abino byambo kechi bitaanwa mu manyusikilipiti a Codex Sinaiticus, Codex Alexandrinus, Vatican Manuscript 1209, mwine Latin Vulgate, Philoxenian-Harclean Syriac Version nangwa Syriac Peshitta ne

b Bataana manyusikilipiti akila pa 5,000 o babena kutongola’mba Lulayañano Lupya nangwa’mba Binembelo bya Kingiliki bya Bwina Kilishitu.

c Baibolo kechi waamba’mba bantu Lesa bo aingijishe kunemba kuba balubankanya pa kunemba ne. Baibolo waamba mu kushinkamika amba: “Kafwako muntu ubula kulenga mambo ne.”—1 Bamfumu 8:46.

d Baibolo waamba’mba nangwa kya kuba Lesa kechi wibabuujile bya kunemba kyambo pa kyambo ne, bino aye watangijilenga milanguluko ya bantu banembelenga.—2 Timoti 3:16, 17; 2 Petelo 1:21.