Ine, Baibolo kechi ufunjisha’mba ntanda yapapakana ne. a Baibolo kechi buku wa sayansi ne. Pano bino, kafwako nangwa kimo mu Baibolo kikana bishinka byayukanyikwa bulongo bya sayansi ne. Byonse byamba Baibolo ‘byaketekelwa, pa kino kimye ne myaka ne myaka.’—Salamo 111:8.

•  Byambo byanembwa mu Baibolo bya kuba’mba “makonka ana a ntanda” bilumbulula ka?

•  Nanchi lweseko Diabola lo aesekele Yesu lumwesha’mba ntanda yapapakana nyi?

 Byambo bya kuba’mba “makonka ana a ntanda” ne bya kuba’mba “konse kwapela ntanda” byo baingijisha mu Baibolo kechi bilumbulula’mba ntanda yapapakana nangwa’mba iji na ko yapelela ne. (Isaya 11:12; Yoba 37:3) Ino ke ñambilo ya kifwanyikizho ilumbulula mushiji wa ntanda byo amweka. Baibolo wingijisha ne ñambilo ikwabo nabiji ya kuba’mba ku musela, ku muzhika, ku kabeta ka bulenge ne ku kabeta ka ku buyeke.—Luka 13:29.

 Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba “makonka” nangwa’mba “kwapela” kyamweka ke ñambilo ya kifwanyikizho yafuma ku kyambo kya kuba’mba “byapi.” Buku umo waamba’mba: “Na mambo a kuba’mba kañonyi kengijisha kyapi kuvweta pa twana, [kino kyambo kya Kihebelu] kilumbulula kwapela kintu kyonse kyo batanyika.” Uno yenka buku wanungapo’mba byambo byo baingijisha pa Yoba 37:3 ne pa Isaya 11:12, “bilumbulula bitulu bya kalunga ka mema, mipaka, nangwa kwapela mushiji wa ntanda.”—The International Standard Bible Encyclopedia. b

 Pa kweseka Yesu, “Diabola wamukanjizhe pa mutumba mwine walepesha ne kumumwesha bufumu bonse bwa pano pa ntanda ne lukumo lwabo.” (Mateo 4:8) Bamo bamba’mba jino jishimikila ja mu Baibolo jifunjisha’mba bamwene mwapelela ntanda yonse yapapakana. Nangwa byonkabyo, “mutumba mwine walepesha” ye batongola mu jino jishimikila kyamweka wajingatu wa kifwanyikizho kechi wajinga mutumba umweka na meso ne. Akimonai ene mambo o twaambila bino.

•   Kafwako mutumba pano pa ntanda walepa kya kuba mwamona bufumu bonse bwa pano pa ntanda ne.

•   Diabola kechi wamwesheshetu Yesu bufumu bonse ne, bino wamumwesheshe ne “lukumo lwabo.” Abino bintu kechi byakonsha kumweka ku mpunzha kwalepa ne, onkao mambo, kyamweka Diabola waingijishe kimwesho pa kumwesha Yesu bino bintu. Kino kipasha na muntu byo akonsha kwingijisha kiñambañamba kumwesha mukwabo bipikichala bya mapunzha apusana pusana a pano pa ntanda.

•   Jishimikila jikwabo jaamba pa kino kintu jiji pa Luka 4:5 jamba’mba Diabola wamwesheshe Yesu “mu kakimyetu kacheche bufumu bonse bwa pano pa ntanda,” kino kechi kyakonsheka na meso onkao ne. Kino kimwesha’mba Diabola waingijishe jishinda jikwabo pa kweseka Yesu kechi kumona bino bintu na meso a bumuntu ne.