BANYIKE BEPUZHA’MBA
Nanchi Amiwa Mmweka Byepi?
Mambo ka o mwafwainwa kuteshako bingi muchima ku byo muvwala? Mwafwainwa kutako bingi muchima, mambo mvwajilo ya muntu ilumbulula byavula pe aye. Nanchi mvwajilo yenu ilengela bantu kwambapo’mba ka pe anweba?
Bizumba bisatu bya balenga bya kuvwala ne mvwajilo yo mwafwainwa kuchinuzhuka
Kizumba kitanshi: Kuvwala bya kuvwala byo batentemesha.
Nsongwakazhi wa jizhina ja Theresa waambile’mba: “Bimye bimo, bintu byo mmona binkebula bingi muchima. Inge kimye kyonse umona bantu na kuvwala bya kuvwala byapusana pusana, javula kwikala kukeba kupota byo byo bivwalo ne kutendeka kwibivwala.”
Aluno lukatazho lwa mvwajilo kechi lujitu na bansongwakazhi ne. Buku umo wa The Everything Guide to Raising Adolescent Boys waamba’mba: “Bansongwalume nabo baji na lukatazho pa mambo a mafwashonyi. Batentemesha bya kuvwala babena kongola ne banyike kutemwa mafwashonyi.”
Anweba ubai bino: Baibolo waamba’mba: “Muntu wabula kuyuka bintu ye kitabilambijinga, bino muntu wajimuka ulangulukishapo pa bintu byo oba.” (Byambo bya Maana 14:15) Kwesakana na byaamba kino kinembelo, langulukaipo pa bivwalo byo mukeba kupota. Inge mwamona bivwalo po banembaula bimwesha bwitote nangwa bilengela kwikala na kilaka kya kwilaala, saka mukyangye kwikipota iipuzhai’mba:
‘Bañanyi bo nkanonkesha inge ndondele ano mafwashonyi?’
‘Bantu bakammona byepi inge navwala bino bivwalo?’
‘Nanchi abye byobyo mbena kukeba bantu kummonanga nyi?’
Bya kuba na mafwashonyi: Pa mulungu umo, inge mwamona basulu batentemesha bivwalo byo bapotesha, mwafwainwa kwiipuzha ano mepuzho. Ñanyi bintu byo babena kukeba kufunjisha bantu? Nanchi babena kwimongola kuba’mba mutendeke kuvwala byobyo bivwalo nyi? Nsongwakazhi wa jizhina ja Karen waambile’mba: “Lukatazho lujipo ku mvwajilo ke lwa kukeba kumwekanga bulongo, kuvwala kipaale ne kumwesha byalengwa mubiji wobe. Basulu bayuka’mba banyike bo batemwa bingi ino mvwajilo.”
Kizumba kya bubiji: Kuvwalanga bivwala bantu bonse.
Nsongwalume wa jizhina ja Manuel waambile’mba: “Inge kya kuba kivwalo yo fwashonyi ya katataka, ko kuba’mba bantu bavula bakakeba bingi kwikivwala.” Nsongwakazhi wa jizhina ja Anna naye waambile’mba: “Inge wabula kupotako fwashonyi wakatataka, ko kuba’mba washajilamo bingi. Kintu kyawama kuba ke kulondela bibena kuvwalapo bakwenu.”
Anweba ubai bino: Baibolo waamba’mba: “Kilekai kulondela bintu bya buno bwikalo.” (Loma 12:2) Kwesakana na byaamba kino kinembelo, talatalai mo mulamina bivwalo ne kwiipuzha anweba bene kuba’mba:
‘Mambo ka o mvwajila bibye?’
‘Nanchi kyanema kuvwala bivwalo bya bene bashenyenye nyi?’
‘Nanchi mvwajilo yami ya kukeba kutokesha bantu ku muchima nyi?’
Bya kuba na mafwashonyi: Anweba kechi mwafwainwa kutatu muchima pa mmwekelo ya kivwalo ne byo bekisona ne, bino langulukai pa bivwalo bikemulengela kunemekwa ne kwimupa mushingi. Inge mwavwala bivwalo byafwainwa, kechi mukakamwa bikemulangulukilanga bantu ne.
Kizumba kya busatu: Kulangulukanga’mba ‘bivwalo bilengela bantu kwikala na kilaka kya kwilaala byo byawama.’
Nsongwakazhi wa jizhina ja Jennifer waambile’mba: “Kwambatu kishinka, bimye bimo, tukeba bingi kuvwala bivwalo byakwata pa mubiji kabiji bipi.”
Anweba ubai bino: Baibolo waamba’mba: “Kwiwamisha kwenu kechi kwikaletu kwa pangye ya mubiji . . . Ne, bino kwikale kwa mu muchima.” (1 Petelo 3:3, 4) Kwesakana na byaamba kino kinembelo, langulukaipo pa bintu byanemesha, nanchi kumweka bulongo nangwa kwikala muntu wawama.
Bya kuba na mafwashonyi: Kintu kilengela muntu kuwama ke kwipelula. Bantu bavula lelo kechi bepelula ne. Twambe bino:
Nanchi mwakimonapo muntu umo walokota bingi kabiji jonse wambatu pe aye mwine nyi? Uno muntu ukeba’mba bantu bamutemwe bingi, bino ulubamo’mba byubilo byanji bibena kulengela bantu kumushikwa!
Byonkatu bantu byo babula kukeba muntu watemwatu kwitentemesha aye mwine, kyo kimotu kafwako utemwa muntu uvwala bivwalo bya kuba’mba bantu bamwimbulwila ne meso ne
Inge mwavwala kivwalo kyabula kufwainwa, mukekala byonkatu biji muntu ye mubena kusombolola. Byo muvwala bimwesha’mba mukeba bantu bemuzanze meso ne kuyuka’mba anweba kechi mulangulukapo bakwenu byo basakumvwa ku muchima ne. Mambo muvwalatu bimutokesha ku muchima anweba bene. Mvwajilo yabula kufwainwa ilengela bantu kutendeka kwimulangulukila byawama nangwa byatama.
Inge kechi mukeba bantu kutendeka kwimulangulukila na mambo a bivwalo byo mwavwala ne, vwalainga bivwalo bya mushingi. Nsongwakazhi wa jizhina ja Monica waambile’mba: “Kuvwala bivwalo bya mushingi kechi kubena kulumbulula’mba pano mwafwainwa kuvwala nobe kakote ne. Pakuba kubena kulumbulula’mba mwafwainwa kuvwala mu jishinda jimwesha’mba mwanemeka bakwenu kabiji mukeba’mba ne anweba bemupe mushingi.”
Mwakonsha Kutemwa
BANYIKE BEPUZHA’MBA
Mambo ka o Nafwainwa Kubula Kulondela Bintu Byuba Banyike byo bamwesha pa Televizhonyi, mu Mapepala a Byambo ne pa Intaneti? (Lubaji 1)
Banyike bavula balanguluka’mba babena kuba bintu byo bakeba abo bene, pano bino, byo boba bimwesha’mba babena kusombolola bantu bo batamba pa televizhonyi.
