Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Bakalama ba mwanzo baingijilanga pamo na mulongo Russell

Papita Myaka 100 Kufuma mu 1916

Papita Myaka 100 Kufuma mu 1916

KU NTENDEKELO ya mwaka wa 1916, Nkondo Ikatampe yo batelelenga’mba Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse, yaikeleko kukila pa mwaka umo. Bantu bavula bafwile mu ino nkondo.

Kyamba kya Usopa kya January 1, 1916 kyaambile’mba: “Nkondo yalengejile bantu bavula kutemwa bya bupopweshi ne kwakamwa pa bikekala bwikalo bwabo bwa kulutwe.” Yenka uno mutwe watwajijile kwamba’mba: “Twayai tuchinchike ne kutwajijila kwingijila Lesa ne kusapwila mambo anji.”

Kinembelo kya mwaka wa 1916 kyatundaikile balongo ne banyenga ‘kukosa mu lwitabilo’ kwesakana na kinembelo kya Loma 4:20. Bavula Bafunda Baibolo baumvwijile luno lutundaiko kabiji Yehoba wibapesheshe bingi.

Bakalama ba Mwanzo Batundaikañananga

Bakañenda baimenangako Watch Tower Society aluno ke bakalama ba mwanzo bayanga mu mizhi yonse na kutundaika ne kupana mikambizho ku Bafunda Baibolo. Mu 1916, bakalama ba mwanzo 69 baendele makilomita alepa bingi mu uno mwingilo.

Kalama wa mwanzo aye Walter Thorn, byo aambilenga jashi pa kushonkena mu Norfolk ku Virginia, waesakenye mwingilo wa bena Kilishitu ku Nkondo Ikatampe amba: “Bantu bavula bingi babena kulwa ino nkondo. . . . Kuji ne bashilikale bakwabo bo babula kuyuka ku ba pano pa ntanda. Abano ke bashilikale ba kwa Nkambo, byonkatu byajinga jibumba ja bashilikale ba kwa Gidiona, nabo babena kulwako, pano bino kechi na bilwilo bya nkondo ne. Babena kulwilako bukine ne bololoke kabiji babena kulwa bulwi bwawama bwa lwitabilo.”

Baingijilenga Nangwatu mu Kimye kya Nkondo

Mu France, banabalume kukila pa milyonyi umo bebakozhezhe nangwa kwibepaya mu Nkondo Itanshi yajingako mu Somme, yo balwile ku mpelo ya 1916. Mu France monse, balongo baingijile na ngovu kutundaika mabumba nangwa bipwilo nangwa kya kuba kechi kyapelele kuba bino mu kimye kya nkondo ne. Mu Kyamba kya Usopa kya January 15, 1916, mwajinga nkalata yanembele Joseph Lefèvre wafundanga Baibolo ye bapangile mu muzhi wa Denain mu kyalo kya France, kimye bashilikale bena German kyo balukukile kino kyalo mu 1914. Wayile ku Paris ne kutendeka kupwila pamo na Bafunda Baibolo mu yenka uno muzhi. Nangwa kya kuba wakolwa kolwanga, watangijilanga kupwila konse.

Kabiji Joseph watendekele kwingijila pamo ne Théophile Lequime wanyemejile ku Denain. Mulongo Lequime wayile ku Auchel mu France, ko akatuntulwijilenga Kyamba kya Usopa ne kutumina balongo mu mapunzha akwabo a mu France mwabujile milukuchi. Bashilikale bamulengejile kufuma mu Auchel na mambo a kuba bazhinaukilenga mingilo yo aingijilenga. Mulongo Lequime byo afikile mu Paris, mulongo Lefèvre wamwene’mba Lesa wakumbula milombelo yanji.

Mingilo yo baingijile mu Paris, mwafumine byawama. Mulongo Lefèvre waambile’mba: “Twafikile bantu 45 . . . Bantu bavula bayukile bintu byanema, kabiji bavujijilengako. Bonse baiyanga na kupwila kimye kyonse.”

Kechi Bevwangilenga mu bya Ntanda Ne

Nkondo byo yatwajijile, balongo bavula bebakatazhanga na mambo a kubula kwivwanga mu milukuchi ya kyalo. Mu 1916, kyalo kya Britain kyapaine muzhilo wa kuba’mba banabalume bonse baji na myaka 18 kufika ku 40 bafwainwa kutwela bushilikale. Nangwa byonkabyo, Bafunda Baibolo bavula bakaine kutwela bushilikale.

Kyamba kya Usopa kya April 15, 1916, mwajinga nkalata yanembele W. O. Warden wa ku Scotland. Wanembele’mba: “Mwanami wa mulume wafikizha myaka 19. Wapana bukamonyi bwawama pe Nkambo pa kukana kutwela bushilikale, kabiji inge bakeba’mba bamuloze na mambo a kukana kutwela ino nkito, nayuka’mba Yehoba ukamukwasha kukosela ku mafunde a bukine ne bololoke.”

James Frederick Scott, painiya mwanyike wafumine ku Edinburgh mu Scotland bamupelemo mambo a kukana kunembesha bushilikale. Byo batelekele ku mambo anji, kije kyataaine’mba mulongo Scott “waubijile monka mwaambijile Mizhilo” kabiji kechi bamutaaine na mambo ne.

Nangwa byonkabyo, bakwabo bavula kechi bebalekele ne. Kyamba kya Usopa kya October 15, 1916 kyaambile’mba: Mu September, balongo 264 balombele’mba babule kutwela bushilikale, balongo 23 bebapele nkito yabula ya bushilikale. Pa boba bashajilepo bamo “bebamanyikilenga ne kwibapa mingilo yafwainwa kwingila kafulumende nabiji kulenga mikwakwa, kupoya mabwe ne mingilotu ikwabo.” Balongo batanu bo bonkatu bo babujiletu kupapo mingilo.

Kimye Kyafwile Charles Taze Russell

Pa 16 October 1916, Charles Taze Russell watangijilanga Bafunda Baibolo pa kyokya kimye, waambile jashi kimye kyo afwakashijile ku muzhika wa United States. Kechi wabwelele kwabo ne. Pa 31 October, mute pa Kibiji, mulongo Russell wafwijile mu shitima saka aji na myaka 64 byo ayilenga ku Pampa ku Texas.

Balongo bakankelwe kuyuka ukapingakena pa mulongo Russell. Mwingilo ye aingijile pa myaka yonse, bamunembele mu Kyamba kya Usopa kya December 1, 1916. Bwipuzho bwajinga bwa kuba’mba: Ñanyi ukatangijilanga uno mwingilo?

Abuno bwipuzho bebukumbwile pa kupwila kwa mwaka kwa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, kwajingako mu 1917. Bajinga mu luonde bavotele, kabiji bonse bavotejile muntu umo. Bañondo balondejilepo, kwasolokele kishinka kya kuba’mba kuvota ko bavotele kwajingatu kwa pa kakimye kacheche, mambo kulutwe yabo kwajinga makatazho akatampe.