Yai panembwa’mba bijipo

Mepuzho Afuma ku Batanga

Mepuzho Afuma ku Batanga

Mepuzho Afuma ku Batanga

Kwesakana na byaamba Baibolo pa bya kwingijisha mashi bulongo, nanchi Bakamonyi ba kwa Yehoba bamona byepi jishinda ja kubukilamo muntu kwingijisha mashi anji mwine?

Mwina Kilishitu mwine wafwainwa kulangulukapo bingi bulongo byaamba Baibolo kechi kulondelatu bikeba muntu mwine nangwa byamba ba dokotala pa bya kubuka muntu ne. Luno lukatazho luji pakachi ka muntu mwine ne Yehoba.

Yehoba witupa bumi, ye wakambizha’mba muntu kechi wafwainwa kuja mashi ne. (Ntendekelo 9:3, 4) Mu Mizhilo Lesa yo apeele bena Isalela, wibabuujiletu jishinda jimo ja kwingijishishamo mashi. Mambo mashi emenako bumi. Lesa wakambizhe’mba: “Mweo [nangwa’mba bumi] bwa kintu kyumi buji mu mashi, kabiji amiwa neapana pa kya kusokelapo bitapisho kwikala a kufuchilako mambo enu.” Pano kyaikalanga byepi inge muntu waipaya nyama wa kuja? Lesa waambile’mba: “Wafwainwa kusuumisha mashi [anji] ne kuzhiikapo maloba.” * (Bena Levi 17:11, 13) Yehoba wabwezhezhe bwezhezhepo bingi kwamba pa uno mukambizho. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 12:16, 24; 15:23) Muyudea umo wa jizhina ja Soncino Chumash waambile’mba: “Kechi mwafwainwa kulama mashi ne, bino mwafwainwa kwiechila panshi mambo kechi mwafwainwa kwiaja ne.” Kafwako mwina Isalela wafwainwa kulama nangwa kwingijisha mashi a kilengwa kikwabo ne, mambo bumi bwakyo bufuma kwi Lesa.

Kulama Mizhilo ya Mosesa kwapwiletu kimye kyafwile Mesiasa. Pano bino, Lesa ukimona’mba mashi azhila bingi. Batumwa bebatangijile ku mupashi wazhila wa Lesa kukambizha bena Kilishitu ‘kukana mashi.’ Bantu bafwainwe kulondela uno muzhilo. Byonkatu byo byanema muntu kubula kuba bulalelale nangwa kupopwela bankishi, muntu byo byo afwainwa kuzhila mashi. (Byubilo 15:28, 29; 21:25) Bantu byo batendekele kupana mashi abo ne kwibabika mashi mu mibiji yabo mu myaka itanshi, Bakamonyi ba kwa Yehoba bashiinwe’mba kuba bino kulengulula byaamba Baibolo. *

Javula ba dokotala babuula bakolwa kupaina jimo mashi abo bene saka kwakishala moba avula kuba’mba bebatumbule (preoperative autologous blood donation nangwa’mba PAD) pa kuba’mba inge kikakebewenga kwibabika mashi, kikapeelele dokotala kubika muntu mashi anji o balama. Pano bino, kusenda, kulama ne kubika mashi muntu kuzhilulula muzhilo uji mu buku wa Bena Levi ne wa Mpitulukilo ya mu Mizhilo. Mashi kechi bafwainwa kwialaminapo kuntu kumo ne. Pakuba mashi bafwainwa kwiechila panshi byonkatu byakambizhe mwine Lesa. Mizhilo ya Mosesa kechi ibena kwingila ano moba ne. Pano bino, Bakamonyi ba kwa Yehoba banemeka bingi mafunde a Lesa ajimo kabiji bafuukulapo ‘kukana mashi.’ Kabiji kechi tupana mashi etu nangwa kulaminapo kuntu kumo mashi etu kuba’mba baketubikeo mu mubiji ne, bino bafwainwa ‘kwiechila panshi.’ Kulama mashi ke kulala mizhilo ya Lesa.

Mashinda akwabo a kubukilwamo nangwa kupima muntu mashi anji mwine kechi bekwambapo mu kushinkamika kuba’mba kulala mafunde a Lesa ne. Bena Kilishitu bavula baswisha kwibafumya mashi abo pa kuba’mba bebapime kuyuka byo baji kabiji inge bapwisha kwibapima ano mashi beataya. Kabiji ba dokotala bakonsha kubuulañana mashinda akwabo a kwingijishishamo mashi a muntu.

Bimye bimo inge babena kutumbula muntu, mashi anji bakonsha kwiafumya mu mubiji kwiapisha mu munkinyi wa kulaminamo mashi. Ko kuba’mba mashi a muntu wakolwa beengula. Inge bapwisha kumutumbula, ano mashi anji o balamina mu munkinyi beabwezha jibiji mu mubiji ne kulengela mashi anji kwikala byonkatu byo ajinga kala. Onkao mambo, mashi apita pa kilonda bakonsha kwiachibikizha ne kwiengula pa kuba’mba maselo achila abwele jibiji mu mubiji wa muntu wakolwa. Ajino jishinda bejitongola’mba munkinyi uwamisha mashi afuma pa kilonda. Jishinda jikwabo ja kubukilwamo, mashi bakonsha kwiapisha mu munkinyi pa kakimye kacheche utwajijila kwingila byonkatu bingila binungwa bya mu mubiji nabiji (muchima, mapwapwa nangwa mafyo). Mashi o balamina mu munkinyi beabwezha jibiji mu mubiji wa muntu wakolwa. Mashinda akwabo a kubukilwamo, mashi beatwala mu munkinyi wabanya tubibese twa mu mashi pa kuba’mba bafumyemo atama. Bimye bimo, mashi a muntu nabiji maselo alengela mashi kuchimba bakonsha kwiabika pakwabo pa kuba’mba beengijisha kukwabo monka mu mubiji. Inge bapwisha kuba bino, mashi amo beabika paji kilonda pabena kufuma mashi. Kabiji kuji kupima kukwabo ko bafumya mashi avula pa kuba’mba beavwangakanye pamo na muchi, apa bino inge bapwisha kuba bino ano mashi beabwezha jibiji mu mubiji wa muntu wakolwa.

Mwa kubila mwakonsha kupusana kabiji kuji mashinda akatataka a kubukilwamo, michi ne bya kupima. Onkao mambo, atweba bene pa muntu pa muntu twafwainwa kufuukulapo bulongo pa mashinda apusana pusana o bakeba kwitubukilamo. Mwina Kilishitu mwine wafwainwa kufuukulapo mashi anji byo bakeengijisha kimye kyo bakamutumbulanga, muchi ye bakeba kumupa nangwatu mashinda akatataka ajiko a kubukilamo bantu. Saka ku kiji kimye, wafwainwa kwipuzha dokotala kumubuula bishinka byonse byo basakwingijisha mashi anji pa kumutumbula. Inge dokotala wamubuula, aye mwine ukafuukulapo kwesakana na jiwi janji ja mu muchima. (Monai kakitenguluzha.)

Bena Kilishitu bafwainwa kuvulukanga byo bepana kwi Lesa ne mukambizho wa ‘kumutemwa na muchima wabo yense, na mweo wabo yense, na bulume bwabo bonse, ne na maana oba onse.’ (Luka 10:27) Kupusanako na bantu baji mu ino ntanda, Bakamonyi ba kwa Yehoba banemeka bingi bulunda bwabo ne Lesa. Mambo mwine upana bumi witukambizha atweba bonse kuketekela mu mashi a kwa Yesu. Tutanga mu Baibolo kuba’mba: “Na mambo a aye betukuula na bukuzhi bwa mashi anji, ko kuba’mba, kwitulekela mambo pa mizhilulwila yetu.”​—Efisesa 1:7.

[Tubyambo twa mushi]

^ Shayuka aye Frank H. Gorman wanembele’mba: “Kwichila mashi panshi kumwesha kunemeka bumi bwa nyama ne kunemeka Lesa walengela bilengwa byonse kabiji watwajijila kwibita bingi muchima.”

^ Kyamba kya Usopa kya July 1, 1951 kyapaine mikumbu yawama bingi pa uno mutwe. Kabiji kyamwesheshe ne ene mambo kubika mashi mu mubiji kyo kwatamina.

[Kitenguluzha/Kipikichila]

MEPUZHO O MWAFWAINWA KWIIPUZHA ANWEBA BENE

Inge kya kuba mashi ami amo bakeafumya mu mubiji ne kwialama pa kimye kimo, kabiji kyakatazha kwiabwezhamo mu mubiji, nanchi jiwi jami ja mu muchima jikanswisha kumona ano mashi amba a kiji ami nyi, inyi kyawamatu ne ‘kwiechila panshi’?

Nanchi jiwi jami ja mu muchima jo nafunjisha bulongo na Baibolo jikankatazha inge kya kuba jishinda jo bakambukilamo jikavwangamo kwingijisha mashi ami o bafumya mu mubiji apa bino ne kwiabwezha jibiji mu mubiji wami nyi?