1. Ambai kyamwekele kimwesha buneme bwa kuyuka kimye kyo tujimo ne bintu bibena kumweka. (Monai kipikichala kitanshi.)

KUSHONKENA kwajingatu pepi kutendeka. Wakumupando waya pa mutuntamo ne kutambwila bonse baiya na kushonkena. Nyimbo yajingatu pepi kutendeka. Bajinga mu luonde bayukile’mba ke kimye kya kwikala. Bakebeshe bingi kuteleka ku nyimbo kabiji batengejilenga majashi. Bino kampe kuji bamo babujile kuta muchima ku byaambile wakumupando nangwa kubula kuyuka amba nyimbo yatendeka. Onkao mambo, kechi bayukile’mba kushonkena kwatendeka ne, kabiji bakipitañenenga nangwa kwisamba na balunda nabo. Kino kyamwekele kimwesha byakonsha kwitumwekela inge twabula kuyuka kimye kyo tujimo nangwa bibena kumweka. Luno ke lufunjisho lwanema bingi mambo katatakatu kukamweke kintu kikatampe, onkao mambo twafwainwa kwinengezha. Ñanyi kintu kyonka kyo?

2. Mambo ka Yesu o aambijile baana banji ba bwanga amba “labainga ne kukenkenta”?

² Yesu Kilishitu wajimwineko baana banji ba bwanga pa buneme bwa kwikala balaba ne kwinengezhezha jimo kimye “kya mpelo ya buno bwikalo” saka kikyangye kufika.  Wibabuujile’mba: “Jimukai, mukenkentenga, mambo kechi mwayuka kimye kyatongolwa ne.” Kabiji wibabujile jikwabo kuba’mba: “Labainga ne kukenkenta.” (Mat. 24:3; tangai Mako 13:32-37.) Kabiji buku wa Mateo naye umwesha’mba Yesu wajimwineko baana banji ba bwanga pa kino. Wibabuujile’mba: “Onkao mambo, labainga ne kukenkenta, mambo kechi mwayuka juba Nkambo yenu jo akeshilamo ne.” Kabiji wibajimwineko jikwabo’mba: “Inengezhezhai jimo, mambo Mwana muntu ukeya pa kimye kyo mwabula kuketekela.” Kabiji wabwezhezhepo kwamba’mba: “Onkao mambo, labainga ne kukenkenta, mambo kechi mwayuka juba nangwa kimye ne.”—Mat. 24:42-44; 25:13.

3. Mambo ka o tumvwina lujimuno lwa kwa Yesu?

³ Bakamonyi ba kwa Yehoba bomvwina lujimuno lwa kwa Yesu. Twayuka’mba tubena kwikala mu “kimye kya ku mpelo” ne kuba’mba “malwa akatampe” katatakatu afike. (Da. 12:4; Mat. 24:21) Byonka byaambijile jimo Yesu, bantu ba Yehoba babena kusapwila mambo awama a Bufumu ntanda yonse. Kabiji ano moba tubena kumona makondo, myalo, bitentanshi ne bipowe bya nzala mu mapunzha avula. Lelo jino, milukuchi mu bupopweshi ne bumbanzhi ne bukapondo byasampukila ne pa katele. (Mat. 24:7, 11, 12, 14; Luka 21:11) Tubena kutengela kimye Yesu kyo akeya na kufikizha kyaswa muchima wa Shanji.—Mako 13:26, 27.

4. (a) Mambo ka o twashiinwa amba Yesu wafwainwa wayuka kimye kikeya Amagedonyi? (b) Nangwa kya kuba kechi twayuka kimye kikatendeka malwa akatampe ne, twashiinwa’mba ka?

⁴ Inge twaya na kushonkena, tuyuka kimye kitendekelapo bipungu. Nangwa byonkabyo, kechi twayuka kimye kikatendeka malwa akatampe ne. Yesu waambile’mba: “Pa mambo a joja juba ne kimye kafwako wayuka ne, nangwatu bamalaika ba mwiulu, nangwatu Mwana, kana bene Batata.” (Mat. 24:36) Bino na mambo a kuba’mba ye ukatangijila ino nkondo ya Amagedonyi, wafwainwa wayuka kimye kyo ikatendeka ino nkondo. (Lum. 19:11-16) Pano bino, kechi twayuka juba nangwa kimye kikafika mpelo ne. O ene mambo o kyanemena kutwajijila kulaba ne kukenketa. Yehoba wafuukwila jimo kimye kikatendekelapo malwa akatampe kabiji kibena kufwenya pepi. “Kechi kikakelwa ne.” (Tangai Habakuka 2:1-3.) Mambo ka o twafwainwa kushiinwa na kino?

5. Ambai bintu bibena kumwesha’mba bungauzhi bwa Yehoba jonse bufika pa kimye kyatongolwa.

⁵ Bungauzhi bwa Yehoba jonse bufika pa kimye kyatongolwa. Akilangulukai pa juba Yehoba jo apokolwele bantu banji mu Ijipita. Pajinga pa Nisanyi 14 mu mwaka wa 1513 B.C.E. Palutwe kacheche, Mosesa wanembele pa jino juba amba: “Ku mpelo ya myaka 430, pa jonkaja juba, mabumba onse a bantu ba Yehoba afuminemo mu kyalo kya Ijipita.” (Lupu. 12:40-42) Pa Nisanyi 14 mu mwaka wa 1943 B.C.E., bena Isalela saka bakyangye kwibapokolola, “myaka 430” yafikile kabiji mulaye wa Yehoba wa kupesha baana ba kwa Abalahama po po afikile. (Nga. 3:17, 18) Uno mulaye saka akyangye kufika, Yehoba wabuujile Abalahama amba: “Uyuke kino kwa kubula kuzhinauka amba baana bobe bakekala benyi mu kyalo kyabula kyabo kabiji bakebanonka buzha ku bantu bekalamo ne kwibamanyika myaka 400.” (Nte. 15:13; Byu. 7:6) Ino “myaka 400” yatendekele mu 1913 B.C.E. kimye Ishimela kyo atendekele kumanyika Izaka. Ino myaka yapwile juba Yehoba jo apokolwele bena Isalela kufuma mu Ijipita. (Nte. 21:8-10; Nga. 4:22-29) Saka kukiji myaka yavula, Yehoba watongwejile jimo juba jo apokolwele bantu banji.

6. Mambo ka o twashiinwa’mba Yehoba ukapulusha bantu banji?

 ⁶ Yoshua wajinga pa bena Isalela bo bapokolwele mu Ijipita. Byo papichile myaka yavula, wavulwilemo bantu amba: “Mwayukishatu bulongo na michima yenu yonse ne na myeo yenu yonse amba kafwako kintu nangwa kimo kya mu milaye yawama kimulayile Yehoba Lesa wenu kyabula kufika ne. Bintu byonse byafika kwi anweba. Kafwako nangwa kimo kyabula kufika ne.” (Yosh. 23:2, 14) Yehoba walaya’mba ukapokolola bantu banji mu malwa akatampe ne kwibapa bumi bwa myaka ne myaka mu ntanda ipya. Kabiji twaketekela’mba mulaye wanji ukafika. Onkao mambo, inge tubena kukeba kwikala mu ntanda ipya, twafwainwa kulabanga ne kukenketa.

7, 8. (a) Bakasopa baingilanga ñanyi mwingilo kala, kabiji tufunjilako ka? (b) Ambai kyamwekele kimye bakasopa kyo balaajile saka baji pa mingilo.

⁷ Twakonsha kufunjilako ku bakasopa basopanga mizhi mu kimye kya kala. Mizhi yavula ya kala nabiji Yelusalema bazhokolwesheko masakwa alepa pa kuba’mba balwanyi babulenga kutwela mukachi. Bakasopa baimananga pa ano masakwa ne kukenketa monse mwapela muzhi. Bakasopa bakwabo baimananga pa bibelo bya muzhi. Bano bakasopa basopanga muzhi mute ne bufuku, kabiji inge bamona balwanyi na kwiya bajimunangako bantu mu muzhi. (Isa. 62:6) Bayukile buneme bwa kulaba ne kukenketa na kusopa byamwekelenga. Bakonsheshe kwipaisha bantu inge kechi balabilenga ne.—Ezi. 33:6.

⁸ Josephus wanembele pa bwikalo bwa Bayudea walumbulwile bena Loma byo batwelele mu Yelusalema mu mwaka wa 70 C.E. Bakasopa basopelenga lubaji lumo lwa muzhi balaajile. Kino kyalengejile bashilikale bena Loma kutwela mu muzhi. Bayile ku nzubo ya Lesa ne kwiisoka na mujilo, kabiji baonawine Yelusalema yense. Luno lo lwajinga lubaji lwapeleleko lwa malwa akatampe apichilemo kisaka kya Bayudea.

9. Ñanyi kintu kyabula kuyuka bantu bavula lelo jino?

⁹ Makafulumende avula lelo jino abika bashilikale ku mipaka ya byalo na biñambañamba byakatataka byo bengijisha pa kusopa. Bano bakasopa bamona kuba’mba kafwako muntu nangwa kintu kyakonsha kubika mutende wa kyalo kyabo mu kizumba ne. Pano bino, ano makafulumende kechi ayuka kuba’mba kuji kafulumende uji bingi na bulume wa mwiulu ye balama kwi Kilishitu Yesu ne. Uno kafulumende katatakatu akalwe na makafulumende aji pano pa ntanda. (Isa. 9:6, 7, tubyambo twa munshi; 56:10; Da. 2:44) Tubena kutengela bingi kufika kwa jino juba kabiji twafwainwa kwinengezhezha jimo. Onkao mambo, tutesha muchima ku bungauzhi bwa mu Baibolo ne kutwajijila kwingijila Yehoba mu bukishinka.—Sala. 130:6.

10, 11. (a) Twafwainwa kujimuka ku ñanyi kintu, kabiji mambo ka? (b) Ki ka kimushiina kuba’mba Diabola ubena kulengela bantu kulengulula bungauzhi bwa mu Baibolo?

¹⁰ Fwanyikizhai kuba’mba kasopa wajikulabangatu bufuku bonse. Bino byo kwashalatu maola acheche kuba’mba bukye, kyamukatazha bingi kutwajijila kulaba mambo wakooka. Kyo kimotu, ne atweba tubena kwikala mu moba a kupelako a ino ntanda. Kabiji byo tubena kunangijila ku mpelo, kikatazha bingi kutwajijila kwikala balaba. Kyakonsha kutama bingi inge twaleka kutwajijila kulaba. Twayai twisambe pa bintu bisatu byakonsha kwitulengela kuleka kulaba ne kukenkenta.

 ¹¹ Diabola ujimbaika bantu. Ye “mfumu wa pano pa ntanda.” Byo kwashajiletu kimye kicheche kuba’mba Yesu afwe, wavulwilemo baana banji ba bwanga bimye bisatu pa kino. (Yoa. 12:31; 14:30; 16:11) Diabola wingijisha bupopweshi bwa bubela kujimbaika bantu. O ene mambo bantu bavula lelo jino o balengulwila bungauzhi bwa mu Baibolo bumwesha’mba mpelo ya ino ntanda ijitu pepi. (Zefwa. 1:14) Kya kine, Satana “wapofula michima ya babula kwitabila.” (2 Ko. 4:3-6) Kyafumamo, inge ketubuule bantu kuba’mba mpelo ya ino ntanda ijitu pepi, kabiji amba Kilishitu ubena kulama, bavula kechi bakeba kuteleka ne. Bamba’mba, “Kechi mbena kukeba ne.”

12. Mambo ka o twafwainwa kubujila kuswisha Diabola kwitujimbaika?

¹² Nangwa kya kuba bantu bavula kechi batako muchima ku bungauzhi bwa mu Baibolo ne, kechi twafwainwa kuswisha byubilo byabo kwitulefula ne. Twayuka ene mambo o kyanemena kutwajijila kulaba ne kukenkenta. Paulo wabuujile balongo banji amba: “Anwe bene mwayukishatu’mba juba ja Yehoba jikeya,” kabiji wanungilepo’mba “nobe ngivi bufuku.” (Tangai 1 Tesalonika 5:1-6.) Yesu witujimwineko amba: “Inengezhezhai jimo, mambo Mwana muntu ukeya pa kimye kyo mwabula kuketekela.” (Luka 12:39, 40) Katatakatu Satana akalengele bantu kulanguluka’mba kuji “mutende ne luzhikijilo” mu ntanda. Kepo juba ja Yehoba jikebafikila kwa kubula kuyuka, kabiji bakakankamanatu. Nga atweba kikekala byepi? Inge tukeba kwinengezhezha jimo kwiya kwa jino juba ne kubula kujimbaikwa byonka bibena kujimbaikwa bantu bavula, twayai “tulabenga ne kwikala bajimuka.” O ene mambo o twafwainwa kutangilanga Mambo a Lesa pa juba pa juba ne kulanguluka languluka pa bitubuula Yehoba.

13. Mupashi wa ntanda ubena kulengela bantu kuba byepi, kabiji twakonsha kuchinuzhuka byepi kwitutwala mungi ku uno mupashi watama?

¹³ Mupashi wa ino ntanda ye utangijila bantu. Bantu bavula lelo jino balanguluka’mba kechi bakeba kuyuka Lesa ne. (Mat. 5:3) Bengijisha kimye kyabo ne bulume na kukeba kwikala na bintu byavula bya mu ino ntanda. (1 Yoa. 2:16) Kabiji lelo jino kuji byakisangajimbwe byavula bingi byatemwa bantu kabiji  bibatundaika kutemwa makayo ne kuba bintu byonse byo bakeba. (2 Timo. 3:4) Bino bintu bilengela bantu kubula kuta muchima ku bintu byanema kabiji kechi balangulukapo pa bulunda bwabo ne Lesa ne. O ene mambo Paulo o avulwijilemo bena Kilishitu amba bafwainwa “kubuuka mu tulo” kupichila mu kubula kuta maana pa bikeba michima yabo.—Loma 13:11-14.

14. Ñanyi lujimuno lo tutaana pa Luka 21:34, 35?

¹⁴ Tukeba mupashi wa Lesa kwitutangijila kechi mupashi wa ntanda ne. Yehoba witukwasha na mupashi wanji kuyuka bintu bijitu pepi kumweka. ^[1] (1 Ko. 2:12) Bino twafwainwa kujimuka. Nangwatu bintu byanema bya mu bwikalo byakonsha kwitulengela kubula kwingijila Yehoba bulongo. (Tangai Luka 21:34, 35.) Bakwabo bakonsha kwitubuula’mba kechi tuji na maana ne, na mambo a kwitabila’mba tubena kwikala mu moba apelako a ino ntanda. (2 Pe. 3:3-7) Bino kechi twafwainwa kwibaswisha kwitulefula ne, mambo tuji na bishiino bimwesha’mba mpelo ijitu pepi. Inge tukeba mupashi wa Lesa kwitutangijilanga twafwainwa kupwilanga kimye kyonse na balongo betu.

15. Ki ka kyamwekejile Petelo, Yakoba ne Yoano, kabiji kino kyakonsha kwitumwekela byepi ne atweba?

¹⁵ Kubula kukosa kwitulengela kubula kwikala balaba. Yesu wayukile’mba bantu bambulwa kulumbuluka kabiji kechi bakosa ne. Langulukai pa kyamwekele bufuku saka akyangye kufwa. Nangwa kya kuba Yesu wajinga walumbuluka, wayukile’mba pa kuba’mba atwajijile kwikala wa kishinka wafwainwe kulomba kwi Shanji kumukwasha. Yesu waambijile batumwa banji, ba Petelo, Yakoba ne Yoano kutwajijila na kulaba kimye kyo alombelenga. Bino batumwa kechi bayukile buneme bwa kutwajijila na kulaba ne. Bakookele, kabiji balaajile. Yesu naye wakookele, bino watwajijile kulaba ne kulomba kwi Shanji. Batumwa nabo bafwainwe kulombanga pa kyokya kimye.—Mako 14:32-41.

16. Kwesakana na byaamba Luka 21:36, Yesu witufunjishe byepi bya ‘kulaba ne kukenkenta’?

¹⁶ Ki ka kiketukwasha ‘kulabanga ne kukenkenta’ ne kwinengezhezha jimo kwiya kwa juba ja Yehoba? Twafwainwa kukebesha kuba byaoloka. Pano bino, kechi twafwainwa kupelelatu ponkapo ne. Byo kwashajiletu moba acheche kuba’mba Yesu afwe, wabuujile baana banji ba bwanga amba bafwainwe kutwajijila kulomba Yehoba kwibakwasha. (Tangai Luka 21:36.) Pa kuba’mba tutwajijile kulaba mu ano moba apelako, ne atweba twafwainwa kulombanga kwi Yehoba kimye kyonse.—1 Pe. 4:7.

17. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba twinengezhe ku bintu bibena kwiya kulutwe?

¹⁷ Yesu waambile’mba mpelo ikeya “pa kimye kyo mwabula kuketekela.” (Mat. 24:44) Onkao mambo, twafwainwa kwikala benengezha kimye kyonse. Kino kechi kyo kimye kya kwikala bwikalo butentemesha ntanda ya kwa Satana amba bo buleta lusekelo ne. Kino kechi kyakonsha kubiwa ne. Bino Yehoba ne Yesu babena kwingijisha Baibolo kwitufunjisha byo twakonsha kutwajijila kulabanga ne kukenkenta. Onkao mambo, twayai tuteshe muchima ku bungauzhi bwa mu Baibolo ne kumona byo bubena kufika. Kabiji twayai tutwajijile kufwenya kwipi ne Yehoba ne kukeba Bufumu bwanji patanshi mu bwikalo bwetu. Inge twauba bino, tukekala benengezha kimye kikafika mpelo. (Lum. 22:20) Pa kuba’mba tukapuluke, twafwainwa kutwajijila kwikala balaba ne kukenkenta.