“Kechi nta Muchima pa Kikola Kyami Ne”
Elisa waambile’mba: “Kechi nakonshanga kubuuka pa mwanya kwa kubula wa kunkwatako ne. Naikalanga na misongo ikatampe pa kwenda. Kikolomeno kyashinkile kya kuba kechi nakonsheshe kutoma muchi ne. Naikele na bilonda byabulanga kubukwa, kabiji bimo byaikele bipwalonda. Najinga na bilonda munda kabiji najinga ne na kikekula kyabulanga kupwa. Kechi nayukile kyalengejile ne. Pa kyokya kimye najingatu na myaka jikumi.”
SCLERODERMA, kulumbulula’mba “kikoba kyakosakana” jo jizhina ja kikola kikolwa bantu nobe 2.5 milyonyi kuzhokoloka ntanda yonse. Mutundu umo wa kino kikola ukolwa baana babacheche utelwa’mba localized scleroderma, kabiji javula ulengela kikoba kukosakana.
Bino, Elisa bamutaaine na mutundu mukwabo wa kino kikola utelwa’mba systemic scleroderma, saka ajitu na myaka jikumi. Kino kikola kechi kitamishatu kikoba ne, bino, kyonauna ne binungwa bya mubiji bya mukachi, nabiji mafyo, muchima, mapwapwa ne mila. Badokota balangulukilenga’mba muchi ye bamupelenga ukamulengelatu kwikala na bumi pa myaka itanu. Nangwa kya kuba badokotala balangulukilenga’mba kechi ukabanda kufwa ne, bino papita ne myaka 14, Elisa ne luno ukiji na bumi. Nangwa kya kuba Elisa kechi wabukwa ku kino kikola kyanji ne, bino watwajijila kwikala na lusekelo. Banembi ba Labainga! besambile nanji pa kino kikola ne kimukwasha kuchinchika.
Wajinga na myaka inga kimye kyo wayukile’mba uji na kino kikola?
Byo najinga na myaka 9, naikele na kilonda mu nkokola, kabiji kyakolanga bingi. Kino kilonda kyayilengatu na kubayilako, kabiji kechi kyapwile ne. Byo bampimine ku kipatela, bataaine’mba nji na kikola kya systemic scleroderma. Na mambo a kuba’mba butuntulu bwami bwa mubiji bwayilengatu na kutaminako, kwakebewenga dokotala wayuka bingi kubuka kino kikola.
Dokotala wakebewenga wataainwe nyi?
Twataaineko Dokotala wamukazhi utala pa bikupa, bisisa, mishipeshipe ne manungi. Uno dokotala wabuujile bansemi bami amba muchi ye basakumpa ukakepeshako misongo ne kundengela kwikalako na bumi pa myaka itanu, ne kuba’mba pa kupitapo kimye kino kikola kikabwelangako panshi. Pano bino, kyatamineko ke kya kuba’mba uno muchi wakookeshenga bulume buzhikijila mubiji ku bikola. Onkao mambo, nangwatu kikola kya mashika kyakonsheshe kungipaya.
Kyamweka kafwako kyatama kyamwekele ne.
Ee, mambo ne kino kimye nkiji na bumi. Bino, byo nafikizhe myaka 12, mu kyaji mwakolanga kya kuba papitanga maminiti 30 pa kubatu amba muleke kukola. Kimo kimye mwakolanga jibiji pa juba. Mwakolanga kya kuba kimo kimye najilangatu.
Ki ka kyalengejilenga?
Ba dokotala bataine amba bujo busenda mwela yetupema kutwala mu mubiji yense bwakepele bingi kabiji muchima walukuchilenga bingi pa kupompa mashi kutwala ku bongo. Mu milungu ichechetu, muchi ye bampelenga wankwashishe bingi. Nangwa byonkabyo, nalangulukanga’mba paji kyakonsha kummwekela. Kino kyampwishishe bulume kabiji kafwako kyo nakonsheshe kuba ne.
Papita ne myaka 14 kufuma kimye kyo bakutaaine na kino kikola. Pano pa kino kimye umvwako byepi?
Ne pa kino kimye misongo yatwajijila, kabiji bikola bikwabo byaiyamo mu mubiji na mambo a kwikala na kino kikola. Abino bikola ke bilonda munda, mapwapwa kubula kwingila bulongo ne kikekula. Nangwa byonkabyo, kechi nta muchima pa kikola kyami ne, kabiji kechi kindengela kulefulwa ne. Pa kino kimye ngubako ne bintu bikwabo.
Ñanyi bintu byonkabyo?
Natemwa bingi bya kulenga lenga ne kusona bya kuvwala. Kyakilamo kunema, byonji Kamonyi wa kwa Yehoba, ñingila mwingilo wa kufunjisha bantu Baibolo. Nangwa kya kuba kechi ngya ku mazubo a bantu na kwibafunjisha Baibolo ne, ñingila na Bakamonyi bakwetu banji na bantu bo bafunjisha Baibolo mu nyaunda mo ngikala. Ne amiwa nji na bantu bo mfunjisha Baibolo. Mwingilo wa kusapwila ulengela bwikalo bwami kuwama.
Mambo ka o wingijila uno mwingilo bino ne obewa saka uji na makatazho?
Nayuka kuba’mba byo mbuulako bantu byanema bingi kabiji bibakwasha. Kunungapo, kimye kyo mbena kubuulako bantu mambo awama, ngikala bingi na lusekelo. Kino kindengela kumvwa nobe kechi nji ne na misongo ne. Pa kimye kyo mbena kufunjisha bantu Baibolo, ndubako amba nji na kino kikola.
Baibolo wakukwasha byepi kwikala na muchima wa lusekelo?
Baibolo umvululamo kuba’mba buyanji bwami ne bwa bakwetu bwa pa ka kimyetu kacheche. Lumwekesho 21:4 waamba’mba pa kimye kyafwainwa, Lesa “ukashimuna mipolo yonse ku meso abo, ne lufu, mabingo, kujila ne misongo kechi bikekalako jibiji ne.” Kulanguluka pa binembelo nabiji kino kukosesha luketekelo lwami mu milaye ya Lesa ya kuleta bwikalo bwawama kulutwe. Bantu bonse bakeyowa bumi bwawama, kechi bonkatu babena kukolwa bikola bibula kupwa ne.