BYAMBA BANTU

Bantu bavula bamona kuba’mba makayo a kuchikapo mali ajitu bulongo kikatakata inge kechi mubena kulala mizhilo ya kafulumende ne. Makayo amo a kuchikapo mali o baswisha ku kafulumende ke malotale, mambo kafulumende utambula misonko ya kwingijisha ku mitanchi ikwasha bantu.

BYAMBA BAIBOLO

Baibolo kechi waambapo mu kushinkamika pa makayo a kuchikapo mali ne. Nangwa byonkabyo, mu Baibolo muji mafunde avula bingi amwesha Lesa byo amona kukaya ano makayo.

Mu ano makayo, muntu utambula mali apana bakwabo inge kya kuba wibakyombesha, kabiji kino kyapusana na lujimuno lwa mu Baibolo lwa “kuchinuzhuka lwiso lonse.” (Luka 12:15) Lwiso lo lulengela kuba’mba kwikale ano makayo a kuchikapo mali. Bipamo bitala pa ano makayo bitentemesha mali avula bingi, pano bino, kechi babuulañana bishinka bya kuba pa kuba’mba bantu batambulenga oo mali ne, mambo bayuka kuba’mba kukeba bunonshi kulengela bantu kupana mali avula pa kukaya ano makayo mu bishimikwa mo bakayila. Onkao mambo, bano bantu kechi bakwasha bantu kuchinuzhuka lwiso ne, bino, kukaya ano makayo kutundaika bantu kwikala na muchima wa kukeba kwikala na mali a bukiji bukiji.

Bakaya ano makayo kechi balangulukilako bakwabo ne, bino, bakebatu kutambula mali ataya bakwabo babena kukaya ano makayo. Pano bino, Baibolo wamba’mba muntu yense “kechi akebengatu bintu byamuwamina aye mwine ne, poso bintu byawamina ne mukwabo.” (1 Kolinda 10:24) Kabiji mukambizho umo pa Mikambizho Jikumi waambile’mba: “Kechi wafwainwa kukumbwa . . . kintu kyonse kya mukwenu ne.” (Kulupuka 20:17) Inge muntu ukaya ano makayo a kuchikapo mali ukeba kimye kyonse kukyombesha bakwabo, ko kuba’mba ukeba bantu bakwabo kutayanga mali abo pa kuba’mba aye amwenengamo.

Kabiji Baibolo witujimunako kuchinuzhuka kwitabila kuba’mba jishuko jakonsha kulengela muntu kumwenamo byawama. Mu bena Isalela ba kala, mwajinga bantu bamo babujile lwitabilo mwi Lesa kabiji batendekele ‘kunengezhezha lesa wa Jishuko tebulu.’ Nanchi Lesa waitabizhe bino byubilo bya kunemeka “lesa wa Jishuko” nyi? Ine, aye waambile’mba: “Mwatwajijiletu na kuba bintu byatama kwi amiwa, kabiji mwasajilepo kuba bintu bimfichisha ku muchima.”—Isaya 65:11, 12.

Kya kine, mu byalo bimo, mali afuma mu makayo a kuchikapo mali o baitabizha ku kafulumende beingijisha ku masukulu, kuwamishako bwikalo bwa bantu ne mitanchitu ikwabo ikwasha bantu. Bino aba bengijisha ano mali kechi bapimpula jishinda jo beatambwilamo ne, ano mali atambulwa mu mashinda atundaika bantu kwikala ba lwiso ne kwitemwatu abo bene, kabiji kino kitundaika mulanguluko wa kwikala na mali o wabula kwingijila.

“Kechi wafwainwa kukumbwa . . . kintu kyonse kya mukwenu ne.”—Kulupuka 20:17.

BYAMBA BAIBOLO

Baibolo witujimunako kuba’mba “aba bakebesha bunonshi baponena mu lweseko, mu kitewa, mu bintu bya kukosama ne mu bya kusakasaka bipayañana, bitwala bantu ku lufu ne ku lonaiko.” (1 Timoti 6:9) Lwiso lo lulengela kukaya makayo a kuchikapo mali, kabiji “lwiso” lwatama bingi kya kuba Baibolo wilubajila pa byubilo byatama byo twafwainwa kuchinuzhuka.—Efisesa 5:3.

Makayo a kuchikapo mali atundaika bantu kunonka bukiji, onkao mambo, ano makayo alengela bantu kutendeka kwikala na muchima wa kutemwa mali, kyubilo Baibolo kyo aambapo’mba “ye muzhazhi wa misango yonse ya bubi.” Kukebesha mali kwakonsha kulengela muntu kwikala na bijikila ne konauna lwitabilo lwanji mwi Lesa. Baibolo walumbulula mu bukifwanyikizho bantu batemwa bingi mali amba “beasaula bene na misongo yavula.”—1 Timoti 6:10.

Lwiso lulengela muntu kubula kutondwa na bintu byo aji nabyo, kya kuba muntu kechi usekela mu mali o aji nao ne, kabiji ne kumulengela kubula kwikala na lusekelo. “Muntu watemwa mali kechi ukatondwa na mali ne, nangwatu yewa watemwa bya bunonshi kechi ukatondwa na bunonshi ne.”—Musapwishi 5:10.

Bantu bavula bingi bajimbaikwa ne kutendeka kukaya ano makayo a kuchikapo mali kechi baleka ne. Kabiji kyashimunwa kuba’mba luno lukatazho lujitu ntanda yonse, kabiji bantu bavula bingi mu America bebanonka buzha ku ano makayo.

Kishimpi kimo kyaamba’mba: “Buswanyi bo batambula na mambo a lwiso kulutwe kechi bukaleta mapesho ne.” (Byambo bya Maana 20:21) Ano makayo a kuchikapo mali alengela bavula kwitwezha mu makongole nangwa kubula kwikala na mali, kabiji bavula makito, masongola, ne bulunda na bakwabo byapwa. Kulondela mafunde a mu Baibolo kwakonsha kukwasha muntu kuchinuzhuka bintu byatama bifuma mu kukaya makayo a kuchikapo mali.

“Aba bakebesha bunonshi baponena mu lweseko, mu kitewa, mu bintu bya kukosama ne mu bya kusakasaka bipayañana, bitwala bantu ku lufu ne ku lonaiko.” —1 Timoti 6:9.