Maria * waambile’mba: “Najinga na balunda nami babakazhi babiji, pano bino, baubanga bintu bubiji bwabo kwa kubula kumbuulako. Javula naumvwanga bintu byawama byo beyowanga. Juba jimo natumijile mulunda nami foni mu nzubo saka aji na mukwabo, kabiji muntu mukwabo byo akumbwile foni, nebomvwinenga bonse babiji saka besamba ne kuseka mingalalela. Naumvwinenga saka baleta bisela, kabiji kino kyandengejile kumvwa bingi mukose kukila ne byo kyajinga saka kyangye kutuma foni.”

Nanchi ne anweba mwakyumvwapo kala mukose nyi? Inge byo byo kiji, mu Baibolo muji mafunde akonsha kwimukwasha. Patanshi akilangulukai pa bintu bimo byo mwafwainwa kuyuka pa mukose.

Kafwako muntu ubula kumvwa mukose ne. Ne bantu bamweka nobe bayukanyikwa bingi nabo bomvwa mukose. Mambo ka? Mambo javula kechi kwikala na balunda bavula ko kulengela muntu kubula kwikala na mukose ne, bino, kilengela ke biji balunda bo uji nabo. Muntu umweka nobe wayukanyikwa wakonsha kwikala na bantu bavula, pano bino, inge kya kuba kechi uji na balunda ba kine ne, wakonsha kumvwa mukose.

Mukose wakonsha kubika bumi bwenu mu kizumba. Bashayuka bataaine kuba’mba kubula kwisamba na balunda kwakonsha kulengela muntu kufwa bukiji, kukila bipayañana “kikola kya kukizhamo kubaya,” kabiji “kwaesakana pamo na kupeepa tusanga twa fwanka 15 pa juba pa juba.”

Mukose wakonsha kwimulengela kupelelwa. Kino kyakonsha kwimulengela kwisampa bulunda na muntu yense ye mwataana. Mwanamulume wa jizhina ja Alan waambile’mba: “Mukose wakonsha kwimulengela kutendeka kulanguluka’mba kwimuta muchima ku muntu uji yense kwawamapo kukila kubula kwimuta muchima. Mu kuba bino mwakonsha kufuma bintu byatama bingi.”

Makompyuta ne Mafoni Kechi Bipwisha Mukose Ne. Mwanamukazhi wa jizhina ja Natalie waambile’mba: “Nangwa kya kuba nakonsha kutumina bantu bavula tubyambo twa pa foni wa mulupi mukose kechi upwa ne.” Mwanyike wa jizhina ja Tyler waambile’mba: “Kwitumina tubyambo pa foni kwawama bingi, pano bino, kwisamba kanwa na kanwa kwakilamo kuwama.”

Tai Muchima pa Byawama. Inge ke mutambe bipikichala bya bakwenu bayile ku mpunzha imo ko babujile kwimwitako, mwakonsha kutendeka kumona nobe bemulengulula pa kubula kwimwitako nangwa paji bimo byalengejile kubuula kwimwitako. Inge kya kuba kechi mwayuka bishinka byonse byalengejile ne, mambo ka a kutendekela kulanguluka’mba bemulengulula? Bino, byo mwakonsha kuba ke kulangulaka pa byawama byalengejile kubuula kwimwita. Javula kechi bimweka byo bilengela’mba mwikale na mukose ne, bino byo mulanguluka byo bilengela.—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Maana 15:15.

Nchinuzhukainga Kwikala na Muchima wa Kwilengulula. Inge mwaumvwa mukose mwakonsha kutendeka kulanguluka’mba, ‘Kafwako nangwa umo ungitako ne’ nangwa’mba, ‘Bantu banchinuzhuka bingi.’ Pano kuno kwilengulula kwafwainwa kwimulengelatu kukizhamo kumvwa mukose. Kulanguluka bino kwakonsha kwimulengela kumona nobe bantu kechi bemuta muchima ne. Kino nakyo kyakonsha kwimulengela kwipatula ku bakwenu ne kwimulengela kwikala na mukose, kabiji mukose wakonsha kwimulengela kumona nobe bantu kechi bemuta muchima ne.—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Maana 18:1.

Ikalai na balunda bakoma kwimukila. Baibolo waamba pa bwikalo bwa kwa Davida wajingatu mwanyike kimye kyo amonañene ne Yonafwanyi, mwanamulume wamukijileko na myaka 30. Nangwa kya kuba bapusene mu myaka, Davida ne Yonafwanyi baikele balunda bawama. (1 Samwela 18:1) Ne anweba kyakonsha kwikala byonkabyo. Nsongwakazhi uji na myaka ya kusemwa 21 aye Kiara waambile’mba: “Katatakatu papo, nataana kuba’mba kyawama bingi kwikala na balunda bakoma kunkila. Nji na balunda baji na myaka yavula bingi kunkila, kabiji nebasanchila bingi pa jishinda jo bamwenamo bintu ne kushikimana kwabo.”—Jifunde ja mu Baibolo: Yoba 12:12.

Kwikala bunke kimye kimo kwawama bingi. Bantu bamo batendeka kumvwa mukose inge baikala bunke. Pano bino, kwikalako bunke kechi kwafwainwa kwimulengela kumvwa mukose ne. Akilangulukai pe Yesu. Yesu wisambanga na bantu, pano bino, wamonangapo kimye kya kwikala bunke. (Mateo 14:23; Mako 1:35) Ne anweba mwakonsha kuba byonkabyo. Kwikala bunke kechi kwatama ne, bino mwafwainwa kumonanga kimye kyo mwikala bunke amba ke kimye kya kulanguluka languluka pa bintu byawama bimubila Lesa. Kuba bino kukemulengela kwikala na balunda bavula.—Byambo bya Maana 13:20.